________________
અનેકાંત દષ્ટિએ ઉકેલ શોધવો જોઈએ. હિંસ આચરનાર ન હોય પણ હિંસાચારને સમર્થન આપવામાં આવતું હોય ત્યાં પાપકર્મ થવાનું જ તેનું પ્રત્યક્ષ જાણીતું ઉદાહરણ હિટલર છે. હિટલર વિશ્વયુદ્ધની ભયંકર જ્વાળામાં સંસારને ધસડી જનારો શાસક હતો. કહેવાય છે કે વિશ્વયુદ્ધ વખતે પોતે એક પણ ગોળી ચલાવી નથી લડાઈ કરી નથી શસ્ત્ર હાથમાં પકડયું નથી. પોતાના હાથે એક પણ સૈનિક માર્યો કે ધાયલ કર્યો નથી પરંતુ, તેના આદેશ, સૂચના આયોજન અને સલાહથી લડાઈમાં અનેક મરાયા. લોહીની નદીઓ વહી, હિંસાનું સામ્રાજ્ય સ્થાપાયું. હિંસાના પાપની ન્યૂનાધિકતા, ભાવના અને વિવેકશક્તિ પર આધારિત છે. અહી માનવસંહારના પાપનો ભાર હિટલરના શિરે જ આવે.
જૈનપરંપરામાં અહિંસાનો અર્થ વિસ્તાર
આચારાંગ'માં પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુ, વનસ્પતિ અને પ્રાણીરૂપ ષટુ જવનિકાયની હિંસાનો નિરોધ ફરમાવાયો છે.
દરેક આત્મા સમાનરૂપે સુખ મેળવવા ઈચ્છે છે. જ્યારે બીજાનો જીવ પોતાના જીવ જેવો છે તે સમજણમાં આવશે ત્યારે સ્વઆત્મા અને પર આત્મા વચ્ચેનું અંતર નાશ પામશે, નહીંતર અહિંસા શબ્દ માત્ર દંભ અડંબર રૂપે રહેશે. વ્યક્તિની ભિન્નતા હોવા છતાં બન્નેમાં એકધર્મ સમાન છે અને તે છે દુઃખની અપ્રિયતા. આ રહ્યું તેનું ઉદાહરણ.
પંચાયતનો પ્રસંગ
એક કાળ એવો હતો જ્યારે ગામની પંચાયત પ્રભાવી સંસ્થા હતી. પંચનો ફેંસલો ન્યાયાધીશનું કામ કરતો. બે ભાઈઓ વચ્ચે મિલ્કતના મુદ્દે ઝગડો થયો. મામલો ન્યાય માટે પંચ પાસે ગયો મોટાભાઈ ને આરોપી ઠેરવવમાં આવ્યો પરંતુ મોટાભાઈ આરોપ સ્વીકારવા તૈયાર ન હતો. પંચનો ન્યાય ધર્મન્યાય સર્વમાન્ય ગણાય. નક્કી થયું કે ગરમ કરેલો તવો આરોપીના હાથ પર મૂકવામાં આવે છે તેનો હાથ બળે નહિ તો આરોપમાંથી મુક્ત થાય અને હાથ બળેતો આરોપ સાચો પુરવાર થાય.
= ૧૨૭ =
૧૨૭
