________________
અહિંસા પરમો ધર્મ
धम्मो मंगलमुक्किटठं, अहिंसा संजमो तवो । देवा वि तं नमसंति, जस्स धम्मे सया मणो ।
ધર્મ સર્વશ્રેષ્ઠ મંગલ છે, ક્યો ધર્મ? અહિંસા, સંયમ અને તારૂપી ધર્મ સર્વશ્રેષ્ઠ છે. આવા ધર્મમાં જેનું જીવન રમમાણ છે. આવા ધર્મયુક્ત આચરણથી જેની જીવનચર્યા સલગ્ન રહે છે, તેને દેવો પણ નમસ્કાર કરે છે.
મનુષ્યના કુદરતી પાંચ ધર્મો છે જે દરેક દાર્શનિક પરંપરાએ સ્વીકાર્યા છે. સર્વમાન્ય રીતે અપનાવ્યા છે. મનુષ્યમાત્રના કુદરતી ધર્મો એક સમાન જ હોઈ કોઈ પણ દેશ ધર્મ જાતિ કે સમાજનો સભ્ય એમ સ્વીકારશે નહીં કે ચોરી કરવી જોઈએ, બ્રહ્મચર્ય નહિ પાળવું, લોભ કરવો, હિંસા કરવી, અસત્ય બોલવું.
એનો અર્થ એ કે અહિંસા, સત્ય, ત્યાગ અને મૈથુનવર્જન દરેક ધર્મવાળાઓએ પવિત્ર માનેલ છે.
વિશ્વ ધર્મપરંપરામાં અહિંસા
દુનિયાનો પ્રાયઃ દરેક ધર્મ, ધર્મગ્રંથ અને ધર્માત્માઓએ એક યા બીજા સ્વરૂપે અહિંસાને પ્રાધાન્ય આપ્યું છે. તેથી જ માનવજાતિના ઈતિહાસમાં અહિંસા વિષયક જેવું અને જેટલું વિષદ છણાવટયુક્ત વર્ણન મળે છે તેવું અને તેટલું વર્ણન બીજા કોઈપણ વિષય પરત્વે નથી. માનવીની ચેતના અને માનવીની કરુણાનો મૂળાધાર તેનામાં રહેલી
અહિંસાવૃત્તિ છે. અહિંસાવૃત્તિ મૂળભૂત વૃત્તિ હોવા છતાં તે સર્વમાન્ય હોવા ઉપરાંત તેના સિદ્ધાંતોમાં એકરૂપતા જણાતી નથી. હિંસા અને અહિંસાને અલગ તારવવાની ભેદરેખા દરેક ધર્મમાં અલગ-અલગ છે. કોઈ પરંપરામાં પશુવધ-માનવ વધને માન્ય કરવામાં આવતો નથી. તો કયાંક એકેન્દ્રિય જીવ, વનસ્પતિ-ઝાડપાનને પીડા ઉપજાવવી તેને પણ હિંસા સ્વરૂપે દર્શાવવામાં આવ્યા છે.
અધ્યાત્મ આભા
–
૧૨૪ E
