________________
સત્ત્વ તરફ લઈ જશે. આહારમાં નિયમન અને સાત્વિક આહારથી આહાર સંજ્ઞા પાતળી પડશે. સાથે દયા, ક્ષમા, પ્રેમ જેવા ગુણોનો વિકાસ થશે.
જ્ઞાનીઓએ ભયસંજ્ઞાનાં મૂળ કારણો અને નિરાકરણના ઉપાયો બતાવ્યા છે. જેથી જીવનગગનમાં નિર્ભયતાનો સૂર્ય ઝળહળી ઊઠે.
ભયના મુખ્ય સાત પ્રકારો બતાવવામાં આવ્યા છે. આલોકનો ભય, પરલોકનો ભય, ધન, અકસ્માત, આજીવિકા, મૃત્યુ અને અપયશના ભયનો સમાવેશ થાય છે. પૂર્વજન્મ સંસ્કાર પ્રેરિતભય આ જીવનમાં સતત ડોકિયાં કરે છે. દા.ત. કોઈકને પ્રાણીનો વધુ ડર લાગે તો કોઈકને આગનો વધુ ડર લાગે.
જીવનપ્રવાહમાં પ્રીતનો ભય અને ભયની પ્રીત હોય છે. શંકાશીલ વ્યક્તિઓ પોતાના જીવનમાં નિરર્થક ભયનું વર્તુળ પેદા કરે છે.
ભયમાં મગજનાં તીવ્ર આંદોલનો હોય છે. ચિત્તવિકારમાં સર્વથી હાનિકારક ભય છે. ભયભીત ચિત્તનો સંબંધ સત્ય સાથે સંભવી શકે નહિ.
જીવનમાં સત્ય, ધર્મમય આચરણ, ધ્યાન, કાર્યોત્સર્ગ અને પવિત્ર મંત્રોનું સ્મરણ અભયની સ્થિતિએ લઈ જાય છે. જ્ઞાનસુખ ભયરહિત છે. સમજણ અને જ્ઞાનની અમૃતવર્ષાથી આત્મભૂમિપર ભય-વેદનાની આગ બુઝાઈ જાય છે અને નિજાનંદની મસ્તીની અનુભૂતિ થાય છે.
નૈતિક કે સામાજિક અસ્વીકાર્ય અને છૂપી પ્રવૃત્તિ કરનારને ભય સતાવે છે. આપણે નિર્ભય થવું હોય તો સૃષ્ટિના તમામ જીવો માનવી તો શું શુદ્ધ જંતુ પણ ભય ન પામે તેવું વર્તન કરવું જોઈએ. માટે જૈનધર્મમાં અભયનને શ્રેષ્ઠ દાન કહ્યું છે. જ્ઞાની ભગવંતોએ બતાવેલ પાંચ અણુવ્રત, અહિંસા, સત્ય, અચૌર્ય, બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહના આચરણોમાં ભયની સમસ્યાનો ઉકેલ છે. પવિત્રશ્લોક, સ્તોત્ર મંત્રનું રટણ, પરમ તત્ત્વમાં શ્રદ્ધા અને સદ્ગુરૂનું શરણ આપણને નિર્ભયતાના ઉત્તુંગ શિખર પર લઈ જશે.
૩ ૭૭
