________________
મસ્તકે, હાથે પગે બેડી, હાથમાં સૂપડું લઇ, બાકુળા વહોરવા, કોઇ સંતની રાહ જોતી ઊભી છે. પ્રભુએ એક દૃષ્ટિ આ દાસી પર નાખી-પાછા ફરવા પગ ઉપાડયા, તેને પાછા જતાં જોઇ ચંદનાની આંખમાં આંસુ આવ્યા. પ્રભુએ જરા પાછું વાળીને જોયું. ચંદનાની આંખમાં આંસુ જોયા. પ્રભુના તેરબોલનો અભિગ્રહ પૂર્ણ થતાં ગોચરી વહેરાવી. ચંદનાને દીક્ષા આપી-શિષ્યા બનાવી. સમગ્ર રાજ્યમાં દાસીપ્રથા દૂર કરવા રાજાને પ્રેરણા આપી.
ભગવાન મહાવીર અછંદક નામે પાખંડીનાં ગામની પ્રજાને મૂક્ત કરી હતી. સમ્રાટ ચંડપ્રદ્યોતે કૌશામ્બી પર ચડાઇ કરી. કૌશામ્બીનો પરાજય અને તેના સમ્રાટ શતાનિકનું મૃત્યુ થયું. શતાનિકની પત્ની રાણી મૃગાવતીના રૂપ પર ચંડપ્રદ્યોત પાગલ બન્યો. ભગવાને કૌશામ્બીમાં પધારી ચંડપ્રદ્યોતને ધર્મદેશના સંભળાવી મૃગાવતીને ચંડપ્રદ્યોતથી મુક્તિ અપાવી.
લડાઈ થઈ હોય તે સ્થળ રૂધિર અને માંસથી ખરડાયેલું હોય, યુદ્ધભૂમિમાં ઉગ્ર વિહાર કરી સાધુએ જવું કેટલું યોગ્ય ? અહીં દોષ કે અશાતાનો પ્રશ્ન નથી. અહીં ભગવાન મહાવીરની પ્રબુદ્ધ કરુણા સામાજિક ચેતનાના વિકાસનું પ્રેરક બળ બની એક સ્ત્રીના શીલનું રક્ષણ કરે છે.
એકવાર રાજા શ્રેણિકને તેની પત્ની ચેલણા પ્રતિ શંકા ઊભી થઇ. સ્ત્રી જાતિ પ્રત્યેની નફરતને કારણે સમગ્ર અંતઃપુર અને તમામ રાણીઓને આગ લગાડી ભસ્મીભૂત કરવાનો આદેશ આપ્યો. વહેમના વમળમાં ફસાયેલા સમ્રાટને ભગવાને સંબોધન કર્યું. શ્રેણિક ! મહારાજા ચેટકની સાતે પુત્રીઓ સતી સ્ત્રી છે, રાણી ચેલણા પવિત્ર છે. તારો વહેમ ભયંકર અનર્થને આમંત્રણ આપી રહ્યો છે, ને સમ્રાટ શાંત થયા.
સંત, સંસારની બળબળતી બપોરને ચંદન જેવી શીતળતા આપે છે. મહાવીર ધર્મના કણ કણમાં માનવતાનું અમૃત છલકાઈ રહ્યું છે.
આમ, ભગવાન મહાવીરના જીવનમાં સંસારપ્રત્યેની નિષ્ક્રીય ઉદાસીનતા પાછળ લોકકલ્યાણ અને લોકમાંગલ્યની પ્રચ્છન્ન સક્રિયતાના દર્શન થાય છે.
૮૩
