________________
શાસ્ત્રોમાં ધર્મનો માર્ગ આલેખાયેલો પડ્યો છે. ધર્મનો રસ્તો સરળ, સ્વચ્છ અને સહજ છે. ધર્મને નિર્મળહૃદયે સત્પુરુષોએ આત્મસાત કર્યો છે, તે વિરલ આત્માઓ પાસેથી ધર્મનો મર્મ પામી શાશે.
ધર્મનો આધાર સ્વભાવ પર છે. જીવનમાં એક તરફ સંયોગ અને બીજી તરફ સ્વભાવ છે. બન્ને એક સમયે છે ત્યારે દષ્ટિ કોના પર પડી છે તેના પર ધર્મનો આધાર છે. સંયોગ પર દષ્ટિ છે તો અધર્મ થાય છે, અને સ્વભાવ પર દષ્ટિ છે તો ધર્મ થાય છે. સ્વદ્રવ્ય-આત્મા સ્વભાવ છે અને બધા જ પર દ્રવ્યો સંયોગ છે.
બે દિવસથી જમવાનું મળ્યું નથી, અનાયાસે અભક્ષ્ય આહારનો યોગ થયો, આ સંયોગોમાં એક બાજુ આહારસંશાએ જોર કર્યું. કારણ કે સંયોગ પર દષ્ટિ જતાં આમ થયું પાછું વિચાર્યું કે આત્માનું સ્વરૂપ તો અણઆહારક છે વળી કાલે તો નિરામિષ, સાત્ત્વિક આહાર મળવાનો જ છે તો આજનો દિવસ સમતાથી પસાર કરી લઉં. આમ સંયોગ પર સ્વભાવનો વિજય થતાં જીવનમાં ધર્મનું આધિપત્ય સ્થપાય છે.
રૂપ-યૌવન અને એકાંતના સંયોગોમાં મૈથુન સંજ્ઞા જોર કરે ત્યારે આત્માના અવિકારી-અવેદી સ્વભાવનું સ્વરૂપ ચિંતન સંયોગ પર પ્રભુત્વ મેળવવા ઉપકારી બને છે.
અગાઉ જોયું તેમ ભવ-ભ્રમણના ફેરામાંથી મુક્તિ અપાવે તે ધર્મ. મુક્તિ એટલે અમરત્વ. અમરત્વ પ્રાપ્તિની પ્રક્રિયા ધર્મ દ્વારા જ થઈ શકે છે. કર્મોનું બંધન આત્માને જ છે તેથી મુક્ત, આત્માને જ કરવાનો છે. નોકષાય-કષાય ભાવો જ મૃત્યુ છે. અન્યનું મૃત્યુ જોઈને આપણે માની લઈએ છીએ કે એક દિવસ આપણું પણ મૃત્યુ ચોક્કસ થવાનું જ છે. આમ મરણને આપણે આપણો સ્વભાવ માની લઈએ છીએ. પરંતુ હકીકતમાં જોઈએ તો મરવાનો સ્વભાવ તો આત્માને વળગેલા શરીરનો છે. ધર્મ એ સમજાવે છે કે શરીર અને આત્મા ભિન્ન છે. દેહ આપણી પોતાનો કઈ રીતે હોઈ શકે? માટે અહીં મૃત્યુના અનુસંધાનને તોડવાની વાત કરી છે. મુક્તિની ઝંખના હોય તો આત્માના અમરત્વના સ્વભાવ સાથે જીવવું પડશે.
IT
અધ્યાત્મ આભા
= 90_F
