________________
તિરાડ પડે છે તે શરણાગતિના અત્યંતર ભાવોના પ્રવેશ માટે સહાયક બને છે. ભાવના અભિપ્રેત થતાં લોકોત્તર વંદનની યાત્રા શરણાગતિમાં પરિણમે છે.
આધુનિક મનોવિજ્ઞાનના નિરીક્ષણ પ્રમાણે કોઈ પણ વ્યક્તિની ચિત્તની એકાગ્રતા સામાન્ય સંજોગોમાં ૪૮ મિનિટથી વધુ રહી શકે નહિ. જૈનધર્મના ગણધર ભગવંતોએ સામાયિકની અવધિ બે ઘડી એટલે ૪૮ મિનિટ રાખી છે.
અધ્યાત્મ અને મનોવિજ્ઞાન એકબીજાથી ખૂબજ નજીક છે. છેલ્લા દસ વર્ષમાં રશિયાના મનોવિજ્ઞાનીઓએ વિધેયાત્મક વિચારધારા પર ઘણું સંશોધન કર્યું છે. મનોદૈહિક રોગો મટાડવા તેનો ઉપયોગ પણ થાય છે. એ જ પ્રમાણે જૈન દર્શનમાં સ્વપર કલ્યાણની ભાવનાનું મહત્ત્વ બતાવ્યું છે. વિશ્વમૈત્રીના વિચારને પ્રધાનતા આપી છે. ક્ષમાનો ભાવ અને જગતનો સર્વ જીવોના કલ્યાણની શુભચિંતનની વાતને મુખ્ય ગણી છે.
મનોચિકિત્સકોએ મનના થાકને દૂર કરવા શરીર શિથિલ કરી નિર્વિચારની ઉપચારવિધિ બતાવી છે. જૈનાચાર્યોએ વિકસાવેલ પ્રેક્ષાધ્યાન પદ્ધતિમાં નિર્વિચાર તબક્કામાં આત્મા સંવર ભાવમાં આવતા આશ્રવ અટકે છે તેથી કર્મબંધ થતું નથી. ઉપરાંત આ ધ્યાન પદ્ધતિમાં મન અને શરીરના સ્વાસ્થય સાથે કર્મનિર્જરાથી આત્મા વિશુદ્ધ બને છે.
આમ, જૈનદર્શનમાં બાહ્ય તપ, ધ્યાન સહિત અત્યંતર તપ, જાપ અને વંદનાની વિધિઓમાં એક વિશિષ્ટ વૈજ્ઞાનિક અને મનોવૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિકોણ રહેલો છે.
૧૨૩
૧૨૩
-
