________________
શિથિલાચારીને ચારિત્ર્યમાં સ્થિર કરવાનો પુરુષાર્થ
તીર્થંકર પરમાત્માએ તીર્થની સ્થાપના કરી જેમાં સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકા એ સંઘનાં ચાર અવિભાજ્ય અંગો છે. શ્રાવકધર્મ કે સાધુધર્મ બન્નેનું અંતિમ ધ્યેય તો મોક્ષ જ છે. સાધુધર્મ ટૂંકો અને કઠીન માર્ગ છે, જ્યારે શ્રાવકધર્મ સરળ અને લાંબો માર્ગ છે. ગણધર ભગવંતોએ સૂત્ર સિદ્ધાંતોની રચના કરી. આચાર્ય ભગવંતોએ આચારસંહિતા બતાવી. સાધુઓ માટે “સમાચારી’ અને શ્રાવકોએ પાળવાના નિયમો તે શ્રાવકાચાર. સાધુની સમાચારી અને શ્રાવકાચાર તે ખારા સંસારમાં મીઠા જળનું મોટું સરોવર છે. હંસવૃત્તિવાળાનું સરોવર તરફ આકર્ષણ હોય. કાગવૃત્તિ ખાબોચિયા તરફ ખેંચાય.
દાર્શનિક સંદર્ભમાં તપાસીએ તો શાસ્ત્રોકત આચારસંહિતાના મૂળ સૂત્રસિદ્ધાંતો ત્રણેય કાળમાં એક જ હોય, કારણ કે સર્વજ્ઞ ભગવંતોએ રચેલા હોય. તેથી કાળના પ્રવાહમાં તે કદી બદલાય નહીં, છતાં મૂળભૂત સિદ્ધાંતોમાં લેશ પણ પરિવર્તન કર્યા વિના ગીતાર્થ આચાર્યો અર્થઘટન અને શાસ્ત્રાનુસારી પરિવર્તન અંગે નિર્ણય લઈ શકે.
જૈનધર્મનો સંયમમાર્ગ અતિ કઠીન છે. અનેક પરિષદો સહીને ઉપસર્ગો સામે ઝઝૂમતાં સંત-સતીઓ ચારિત્રયાત્રામાં આગળ ધપે છે. પંચમહાવ્રતધારી સાધુસંતો પણ આપણા જેવા માનવ છે. ક્યારેક પ્રમાદ કે કર્મોદયને કારણે આચારપાલનમાં, માનવસહજ મર્યાદાને કારણે શિથિલતા આવવાનો સંભવ છે. આવી શિથિલતા કે સ્વચ્છંદીપણા વિશે જ્યારે સાંભળીએ ત્યારે આંખ આડા કાન ન કરાય. મૌન પણ ન સેવાય અને વગરવિચાર્યું જાહેરમાં હોબાળો પણ ન કરાય. શિષ્યોના શિથિલાચાર કે સ્વચ્છંદાચારના નિયમનની જવાબદારી ઘણું કરીને તો જે તે ગચ્છ કે સંપ્રદાયના આચાર્ય ગુરુભગવંતો જ નિભાવે છે.
વિક્રમાદિત્યના સમયમાં સિદ્ધસેનસૂરીના પાલખીના ઉપયોગના શિથિલાચારની વાત તેમના ગુરુ વાદીસૂરીએ જાણી ત્યારે તેમના વૃદ્ધ ગુરુ વાદીસૂરીએ શિષ્યની આંખ ઉઘાડવા ખુદ સાધુ વેશ પર ચાદર ઓઢી પાલખી ઉપાડનાર ભોઈ બની શિષ્યમાં જાગૃતિ લાવ્યા.
= ૪૩ =
