________________
યુદ્ધ અને અહિંસા
વિશ્વની કોઈ પણ ધર્મમરંપરાએ યુદ્ધની તરફેણ કરી નથી. શબ્દ સામેનું આક્રમણ ખાળવા, અન્યાયને ખાળવા સ્વબચાવ, સંધની આપત્તિ દૂર કરવા સ્ત્રીના શિયળનું રક્ષણ કરવા જે હિંસા આચરવામાં આવે તે વિરોધી હિંસા છે.
વિરોધી હિંસાનાં ઉત્તમ ઉદાહરણ છે મર્યાદા પુરુષોત્તમ રામ અને શ્રીકૃષ્ણ. અન્યાયનો પ્રતિકાર જ્યારે અહિંસાથી શક્ય ન હોય ત્યારે વિરોધી હિંસાનો આશ્રય અનિવાર્ય થઈ રહે છે. સામાન્યજીવનમાં અન્યાયનો પ્રતિકાર આવશ્યક બતાવ્યો છે. અન્યાયનો પ્રતિકાર ન કરનાર વ્યક્તિ આડકતરી રીતે તો અન્યાયની અનુમોદક જ ગણાય ને ? અન્યાયના પ્રતિકાર માટે જ ગાંધીજીએ સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામની ઘોષણા કરેલી. આધુનિક યુગમાં મહાત્માગાંધીજીએ આંદોલન દ્વારા અહિંસક સત્યાગ્રહ દ્વારા દેશને આઝાદી અપાવી. આવી અહિંસા કાયરોનો ધર્મ નથી. અહિંસા પરમો ધર્મ નો અંચળો ઓઢી અહિંસાને ઢાલ સ્વરૂપ રાખી પોતાની અશક્તિ છુપાવવી તે દંભ છે. અહિંસાના આવા મહોરાં જનતાને નિર્બળ કરી મૂકે છે.
ઐતિહાસિક યુદ્ધપ્રસંગોનાં પાત્રો પર ચિંતન કરીએ ત્યારે સતી સીતાજી, વિભીષણ, યુધિષ્ઠિર, અર્જુન, ભીષ્મ, દ્રોણાચાર્ય, વિદુરજી, ભગવાન મહાવીરના સમયના બિંબિસાર, શ્રેણિક, ચેડા રાજા, ચેટક રાજા, રાજા ઉદાયન, કલીંગના રાજા અશોક, કુમારપાળ રાજાના મંત્રી ઉદયન અને મહાનીતિજ્ઞ ચાણક્ય જેવા મહાપુરુષોની ભાવના અને મનોમંથન તપાસવા જેવા પથદર્શક છે, એક બાજુ સમરાંગણમાં યુદ્ધ તો બીજી બાજુ હૈયાના કુરુક્ષેત્રમાં આંતરમનોમંથનનું તુમુલ યુદ્ધ ચરમસીમાએ પહોંચ્યું હતું.
યુદ્ધોત્તર વિનાશનાં કરુણ દશ્યોની કલ્પનાથી એક રાક્ષસી વિક્ષુબ્ધ બની સીતાજી પાસે જઈ યુદ્ધનાં ભયાનક પરિણામોનું ચિત્ર રજૂ કરી કહે, આ યુદ્ધથી લાખો વિધવા બનશે, હે સીતાજી, આપ સ્ત્રી છો તો સ્ત્રી જાતિ પ્રત્યે દયા અનુકંપા લાવી લંકાપતિના દાસી બની જાઓ અને આ દારુણ યુદ્ધને અટકાવી દો. સીતાજી બહુ જ માર્મિક જવાબ આપે છે, જ્યારે જ્યારે સ્ત્રીઓ મારા જેવી પરિસ્થિતિનો ભોગ બનશે
અધ્યાત્મ આભા
૧૪૦
