________________
પણ શબ્દો જ એની પાસે નથી, તો કયા શબ્દોમાં એ સાકરની મીઠાશની વાત કરે ?
આત્માનુભૂતિવાન વ્યક્તિની આ જ મૂંઝવણ હોય છે : એ કયા શબ્દોમાં અનુભૂતિને મૂકે ? એ કદાચ કહે : આનંદ, પરમ આનંદ, સર્વોચ્ચ આનંદ... પણ એનો અનુવાદ અનુભૂતિવિહોણી વ્યક્તિ શી રીતે કરશે ?
મારી પોતાની વાત કરું તો, આનંદ નામની સંઘટનાને હું રતિભાવનું સર્વોચ્ચ શિખર કલ્પતો હતો. મનગમતો પદાર્થ કે વ્યક્તિ મળે અને જે રતિભાવ થાય, એનું સર્વોચ્ચ શિખર તે આનંદ આવી મારી કલ્પના હતી.
આજે ખ્યાલ છે કે સંયોગજન્ય પરિસ્થિતિ જે છે તે રતિ, હર્ષ, સુખની સંઘટનાને પેદા કરી શકે; અસંયોગજન્યતા–જ આનંદની પૃષ્ઠભૂ છે.
ચાલો, આત્માનુભૂતિનો પ્રારંભ શી રીતે કરવો ? પહેલાં ગુણાનુભૂતિ અને પછી સ્વરૂપાનુભૂતિ એવો પણ એક ક્રમ છે. અને લાગે કે પ્રારંભિક સાધક માટે એ ક્રમ બરોબર છે.
અસાધક શું કરે છે? એક પદાર્થને જાણતાંની સાથે જ, તેનું સારા કે ખરાબમાં વર્ગીકરણ કરી નાખે છે. અને પછી રતિ કે અરતિ કરી રાગ-દ્વેષની ધારામાં તે વહે છે.
સાધક માટે પદાર્થ પદાર્થ જ છે. નથી તે સારો. નથી ખરાબ.
સ્વાનુભૂતિની પગથારે છે ૩૫
