________________
નૈશ્ચયિક મોક્ષમાર્ગ છે માત્ર આત્મજ્ઞાન. તેમાં જે સાધક ડૂબી ગયો તે ભાવ નિર્ગસ્થ બની ગયો.
આની અનુપ્રેક્ષામાં એ વાત ઘુમરાશે કે આત્માનુભૂતિ કઈ રીતે કરવી? અમલ અને અલિપ્ત આત્મદશાનો અનુભવ કઈ રીતે કરવો?
કર્મોથી આપણે લિપ્ત છીએ એ વ્યવહાર નયની વાત છે. અશુદ્ધ નિશ્ચય નય કહેશે કે કર્મપરમાણુઓ તો જડ છે; એ આત્મા પર અસર કઈ રીતે કરી શકે ? હા, રાગ-દ્વેષાત્મક ભાવોની અસર સાધક પર પડી શકે. શુદ્ધ નિશ્ચય નય કહેશે કે આત્મા તો શુદ્ધ જ છે; રાગદ્વેષનો ઉદય આવી જાય તો પણ સાધક પોતાની ચેતનાને ઉદયાનુગત ન થવા દે. સ્વસત્તાનુગત જ રાખે.
જ્ઞાનસારે આ વાતને આ રીતે કહી : વ્યવહારદૃષ્ટિવાળો સાધક પોતાના આત્માને કર્મોથી, રાગદ્વેષથી લિપ્ત માને છે. નિશ્ચયદૃષ્ટિવાળો સાધક આત્માને અલિપ્ત માને છે. “લિતો-નિશ્ચયેનાત્મી, નિતિશ વ્યવહારતા'
આ થઈ અનુપ્રેક્ષા.
ક્રોધનો ઉદય આવશે અને એ વખતે પણ સાધકની જાગૃતિ તેને ઉદયની પળોમાં રાખવાને બદલે ક્ષમારૂપ સ્વગુણના અનુભવ ભણી જવા પ્રેરશે તો અલિપ્ત દશાની અનુભૂતિ સાધકને થશે.
પ્રભુનું દર્શન કરતાં પણ આત્માનુભૂતિ ભણી કઈ રીતે જઈ શકાય છે એની સરસ વાત પૂ. દેવચન્દ્રજી મહારાજે પરમતારક શ્રી સુવિધિનાથ પ્રભુની સ્તવનાના પ્રારંભમાં કહી :
સ્વાનુભૂતિની પગથારે છે ૫૧
