________________
નિર્વિકલ્પતાની એ પૃષ્ઠભૂ પર તમે તમારા ગુણોની આછીસી અનુભૂતિ કરી શકશો.
નિષેધમુખે ધર્મની વ્યાખ્યા અહીં અપાઈ છે : ધર્મ ન કહીએ રે નિશ્ચે તેહને, જેહ વિભાવ વડવ્યાધિ...' વિભાવનો સ્પર્શ તમારા અન્તસ્તરને હોય ત્યારે ધર્મનો સ્પર્શ કઈ રીતે હોઈ શકે ? જેમ કે, ધર્મ એટલે સમભાવ... હવે વિભાવ અને સમભાવ આમને-સામને છે. તો વિભાવ હોય એ ક્ષણોમાં સમભાવ કઈ રીતે, તમારી ભીતર, હોઈ શકે ?
ધર્મ અસ્તિત્વના સ્તરે પહોંચવો જોઈશે. જ્યાં રાગ, દ્વેષ આદિ છે; એ જ અસ્તિત્વના સ્તર પર ધર્મ - સમભાવ પહોંચે; જેથી ધર્મ અનુભૂતિનો વિષય બને.
ધર્મ-સાધના માત્ર અનુપ્રેક્ષાનો વિષય બને તો ચાલી ન શકે.
કેટલાક પ્રબુદ્ધ સાધકોએ એકવાર મને પૂછેલું : અમારી સાધના ક્યાં અટકી પડે છે ? મેં કહેલું : ‘અનુપ્રેક્ષાએ તમારી સાધના અટકી પડે છે. એક શબ્દ પર બે-ત્રણ કલાક અનુપ્રેક્ષા કરીને તમે કહેશો : વાહ ! એક શબ્દ ૫૨ આવી ઊંડી અનુપ્રેક્ષા..! તમે અટકી ગયા.'
અનુપ્રેક્ષા તો સ્વાધ્યાય છે. ધ્યાન/અનુભૂતિ ક્યાં ?
અસ્તિત્વના સ્તરે ધર્મ જવો એટલે શું એની વાત કરું. સ્વાનુભૂતિની પગથારે B ૯ ૬
