________________
ધર્મ ન કહીએ રે નિશે તેહને, જેહ વિભાવ વડવ્યાધિ..' કેટલી સ્પષ્ટતા છે ! રાગ, દ્વેષ, અહંકાર એ જ જો અનુભવનો વિષય હોય તો ધર્મ ક્યાં ? ધર્મ અનુભવનો વિષય બનવો જોઈએ.
વૈરાગ્ય, ક્ષમા, નમ્રતા જો અનુભવના સ્તરે આવી જાય તો રાગ, દ્વેષ, અહંકાર એ સ્તર પર શી રીતે રહેશે ?
સવાલ થાય કે વિભાવ પેદા કેમ થાય છે? “કર્મે હોય ઉપાધિ.” કર્મના ઉદયને કારણે વિભાવરૂપી ઉપાધિ જન્મે છે.
મોહનીય કર્મનો ઉદય થયો. સાધકની જાગૃતિ ઓછી પડી. પરિણામે તે મોહને અનુભવવા લાગ્યો. એની ચેતના ઉદયાનુગત બની. કર્મબન્ધ ચાલુ.
શ્રી આચારાંગ સૂત્રના આ પ્યારા શબ્દો યાદ આવે : મMI સવારી જાય ! કર્મથી – કર્મના ઉદયથી, રાગ, દ્વેષરૂપ ઉપાધિ પેદા
થાય છે.
ફલિત એ થયું કે વિભાવોનું અન્તસ્તરમાં ન હોવું તે ધર્મ. સ્વભાવ દશા ભણી સાધકનું ચાલવું તે ધર્મ. યાદ આવે “જ્ઞાનસાર’ ગ્રન્થ : વારિત્રમાત્મવર શાનું વા રન મુને ! આત્મદશા ભણી ચાલવું તે જ ચારિત્ર, તે જ જ્ઞાન અને તે જ દર્શન.
ભીતર ચાલવું તે જ પ્રભુનો મઝાનો સાધનાપથ. કેટલો હૃદયંગમ છે આ સાધનાપથ !
સ્વાનુભૂતિની પગથારે ૯૮
