Dharmpran Lonkashah

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad

Page 7

the Lutheren and Puritan movements in Europe."
[Heart of Jainism] ભાવાર્થ : ખ્રિસ્તી ધર્મમાં માનસિક દાસત્વ દૂર કરવા યુરોપમાં જેવું કાર્ય માર્ટિન લ્યુથરે કર્યું તેવું કાર્ય શ્રીમાન લોંકાશાહે શ્વેતાંબર જૈનધર્મમાં ક્રિયોદ્ધાર માટે કર્યું છે.”
એક ક્રાન્તિકારને પ્રજામાં જડ ઘાલી બેઠેલી વિકૃતિને હઠાવવા માટે કેટલો ભગીરથ પ્રયત્ન કરવો પડે છે અને કેટલા સંકટોના ડુંગરાઓ ઉલંઘવા પડે છે તેની કલ્પના યુરોપના માર્ટિન લ્યુથરનો જીવન ઈતિહાસ વાંચવાથી કંઈક અંશે આવી શકે તેમ છે.
પરંતુ માર્ટિન લ્યુથરના જીવનથી યુરોપ જેટલું પરિચિત છે તેટલું ભારત લોંકાશાહના જીવનથી ભાગ્યે જ પરિચિત હશે. બીજાની વાત તો દૂર રહી પણ જે ધર્મને નામે તેઓએ ક્રાન્તિ મચાવી છે અને જે ધર્મના સંસ્થાપક બની પરમ સત્યોનું શોધન કરી તેમણે પ્રકાશ ફેંક્યો છે તે જૈન ધર્મના અનુયાયીઓ પણ તેમના જીવન વિષે બહુ થોડું જાણે છે. અને જેઓ તેમના વિષે થોડું ઘણું જાણે છે તેઓ પણ તેમને માત્ર એક મૂર્તિપૂજાના વિરોધક તરીકે ઓળખે છે. આ એકાંત દૃષ્ટિએ તેમને ઓળખનારાઓ ખરેખર તે મહાન પુરુષના ધ્યેયને સમજી જ શક્યા નથી એમ કહીએ તો જરાય ખોટું નથી.
લોંકાશાહ મૂર્તિપૂજાના વિરોધક હતા કે કેમ? અને હતા તો કઈ દૃષ્ટિથી અને શા માટે ? તેમણે તેમના જીવનમાં કેવળ મૂર્તિપૂજાનો જ નિષેધ કર્યો છે કે બીજું કાર્ય કર્યું છે ? જ્યાં સુધી તેમના જીવનનાં બધાં દષ્ટિબિંદુઓ ન તપાસાય ત્યાં સુધી તેમનું સત્ય શોધવું એ દુ:શક્ય માત્ર નહિ બલ્ક અશક્ય છે. અને આથી જ મને લાગે છે કે ભારતના એક મહાન ક્રાન્તિકારને આપણે કોઈ પીછાની શક્યા નથી. અને ઊલટું તેમના જીવનમાં એકાંતવાદ કલ્પીને આપણે એક યા બીજી રીતે તેમના સમર્થ વ્યક્તિત્વની આજ સુધી અવગણના જ કર્યા કરી છે. અને એ અવગણનાના ફળ સ્વરૂપે સ્થાનકવાસી અને મૂર્તિપૂજક જેવા પક્ષભેદો પાડી તેમના જીવનને અન્યાય આપ્યો છે અને આપણા જીવનને હાનિ પહોંચાડી છે અને પહોંચાડી રહ્યા છીએ.
એક લોંકાશાહને માનનારો પુસ્તક લખવા બેસશે કે મૂર્તિપૂજક સાથે ચર્ચા કરવા બેસશે ત્યારે મૂર્તિપૂજાનું એકાંત ખંડન જ કરશે. અને તેમાં દલીલને બદલે
ઘર્મપ્રાણઃ લોંકાશાહ