________________
લખનારાઓ તેને Barygaza Emporium કહે છે. આખા હિંદી મહાસાગરનાં ઈરાન, અરબસ્તાન, એડન, રાતે સમુદ્ર મિસર અને છેક યુનાનનાં બંદરે સાથે ઘણો મેટો વેપાર ખેડનારું મુખ્ય મથક ભરૂચ હતું. અને તેમાં વેપાર એટલો મોટો હતો કે આયાત અને નિકાસ પદાર્થોની વિગતવાર ટીપ ભરૂચના બંદર માટે જ ખાસ કરી મિસરના લખનારાઓએ ઇ. સ. પછી ૨૪૭ ના પરિપ્લસના ગ્રંથમાં આપી છે. પેરિપ્લસ વધારામાં જણાવે છે કે “ભરતીનું જોર અચંબા ભરેલું હતું અને તેથી દરેક ખલાસીને અહીં બહુ સાવચેત રહેવું પડયું હતું. એટ પછી જમીન તરતજ સુકાઈ જતી. વળી મોટી નદીનું મોં (નર્મદાનું) કે
જ્યાં બરૂગાઝા આવેલું છે તે મુશ્કેલી વગર જડી શકે એમ નથી. કારણ કે તેને કિનારે પહોળો અને અસંખ્ય ભાઠાંવાળો shoals છે. જુલાઈ મહિનામાં ત્યાં મોટો મેળો ભરાતો હોવાથી તે માસમાં આવી પહોંચવાનો વેપારીઓને વિચાર હતો. ' ઈ. સ. ૬૪ થી ૨૦૦ સુધી એ પશ્ચિમ એશિયા સાથેનું મોટું વેપારી શહેર ગણાતું; ખુસ્કીને રસ્તે ઉત્તરમાં સિંધ સાથે, પૂર્વમાં ઉજન સાથે, અને દક્ષિણમાં નગર ( દોલતાબાદ ) અને લીથન ( પૈઠણ ) સાથે વેપાર ચાલતો હતો. ગુફાના શિલાલેખમાં ભરૂચનું બંદર તરીકે વર્ણન આપ્યું છે. સેંકડે વહાણોના કાફલાનું નૌકા યુદ્ધ ભરૂચના બારામાં થયું હતું. ભરૂચ એ માળવાનું મારું બંદર ગણાતું હતું.
- રર-રાટકનેર,
એ પણ દક્ષિણ ગુજરાત-લાટ દેશનું મોટું નગર ગણાતું. રાટકનેર-રાહનેર-રાંદેર. ભરૂચની પેઠે એ પણ જુનું બંદર છે, અને સૂર્ય પત્નિ રન્નાનું નગર કહેવાય છે.
