________________
( ૧૦ ) બનાવવી જોઈએ. એ વિષે મી. નેપોલિયને કહ્યું છે કે
કહે નેપોલિયન દેશને, કરવા આબાદાન; સરસ રીત તે એ જ કે, દે માતાને જ્ઞાન,
બાળકને જેવી સોબત તેવી અસર તરતજ થાય છે, જે તેઓ વિવેકી તથા કુલીન માણસોના સહવાસમાં રહે તો તે તેવુંજ નીવડે છે અને જે છાકટા, વ્યસની, ગંજેરી, ગમારની સોબતમાં રહે છે તેવા જ નિવડે એમાં સંદેહ નથી. બાળકો લાયક ઉમરના થાય ત્યારે તેમને શારીરિક, માનસિક, નૈતિક તથા ધાર્મિક કેળવણી આપવી જોઈએ. આ વિષય પૂર્ણ પણે જાણવા માટે ઘણું પુસ્તકો લખાયેલા છે તેથી તેને આ સ્થળે લંબાવી વાંચનારને કંટાળો આવા એ રાસ્ત ધાર્યું નથી. પરંતુ એટલું તે ખરૂજ કે બાળકો યોગ્ય ઉમ્મરના થાય એટલે પ્રથમ તેમને અંગ કસરતને શોખ વધારી શારીરિક કેળવણી આપવી જોઈએ. તથા યોગ્ય ઉમરનો થયે તેને ગુજરાતી, ઈગ્રેજી વગેરે ભિન્નભિન્ન પ્રકારનું સારૂ જ્ઞાન અપાવવું જોઈએ. જેણે વિદ્યા સંપાદન કરી નથી, જેણે જ્ઞાન મેળવ્યું નથી કે સદાચાર, સ્વધર્મ પાળ્યો નથી યા સ૬ગુણ સંપાદન કર્યા નથી, તેવાં સઘળાં મનુષ્ય આ ભૂમિપર તદન ભારરૂપ છે. અને તે મનુષ્યોના રૂપમાં મૃગેની માફક આ ભૂમિમાં ફર્યા કરે છે. જેમ મૃગોને શિકાર રાજા કરે છે તેમ અજ્ઞાન મનુષ્યરૂપી મૃગોને શિકાર કવિજન કરે છે માટે વિદ્યા ગમે તેમ કરીને સંપાદન કરી કેળવણીને પૂર્ણ લાભ દરેક સ્ત્રી પુરૂષોએ મેળવવા ઈચ્છા રાખવી એટલે સુશિક્ષણ પ્રાપ્ત કરનારને અંતે સ્પષ્ટ રીતે સમજાશે કે પૂર્વે આપણે સઘળાંઓ એવાં ચેકસ કર્મો કરેલાં હોવા જોઈએ કે તે ભોગવવા માટે આપણે બધાએ અમુક ન્યાતીમાં
