________________
રસાદાર નથી. શબ્દની વ્યક્તિ પ્રમાણે જોતાં વિસા તે કદાચ વૈશ્ય શબ્દના વિર ધાતુ ઉપરથી સિદ્ધ થયેલ હોય અને દશા શબ્દ વિરાટ દેખાડવું ઉપરથી થયેલા દષ્ટિ ઉપરથી થયે હોય એમ અનુમાન જાય છે. વૈશ્યમાંથી વિભાગ થતાં એક અમુક જ્ઞાતિ તરીકે ઓળખાતાં તે વિસા કહેવાયા અને તેમાંથી કોઈ કારણે જુદો સમુહ બંધાતાં આંગળીથી દેખાડવાના નિમિત્ત રૂપ થયા તેથી દસા કહેવાયા એમ પણ તક પહોંચે છે પરંતુ આ બધી કલ્પનાઓ છે.
દરેક ન્યાતમાં કેટલેક પ્રસંગે જુદા જુદા કારણોને લીધે જુદા જુદા સમુહ થાય છે. હાલ જેને આપણે તડ શબ્દથી ઓળખીએ છીએ તેજ સમુહ. હાલનું તડ તેજ પ્રથમ સમુહ કે શાખા. એક આખી ન્યાતનાં એ પ્રમાણે બે વિભાગ પડતા તે તેની શાખાઓ ગણાતી. જે શાખામાં ઓછો ધર હતો તે લધુ શાખા અથવા નાનું તડ. મૂળ સમગ્ર ન્યાતમાંથી કોઈ કારણે છૂટા પડી જે ઘડા ઘરનો જો બંધાયો હોય તેને લધુ શાખા કહેતા. અને લધુ શાખાને ફાંટે જે મુખ્ય સમુહમાંથી પડ્યો હોય તેને જુની અથવા વૃદ્ધ શાખા કહેતા. આગળ જતાં લધુ શાખાના વંશજો લધુ શાખા તરીકે ઓળખાયા અને મોટી શાખાવાલા વૃદ્ધ શાખાના નામથી ઓળખાયા. (વૃદ્ધ શાખા એટલા માટે કે તે જુની કાયમ રહી; અને તેમાંથી નવી લઘુ શાખા જુદી પડી.) કેટલેક કાળે લધુ શાખાવાળા દશા કહેવાયા અને વૃદ્ધ શાખાવાળા વીસા કહેવાયા. હાલ જે વીસા અને દશાના ભેદ પ્રચલિત છે તે શબ્દવિશેષ માત્ર બસે વર્ષ જેટલા જુના છે અર્થાત તે પહેલાં લધુશાખા વૃદ્ધશાખા એ શબ્દ વિશેષથીજ ભેદ પડેલા પ્રસિદ્ધ હતા. બસે વર્ષ પહેલાંના લેખ કે દસ્તાવેજોમાં દશા વીસાને બદલે લઘુ શાખા કે વૃદ્ધ શાખા લખવામાં આવતી.
