________________
કાળમાં વેપાર અને બીજી વપરાશ માટે કેટલાક મોટા રાજમાર્ગ અને જમીનમાર્ગ તથા સમુદ્રમાર્ગ પણ હતા એમ પ્રમાણે ઉપરથી માલૂમ પડે છે. ખુશીમાં એક મોટા રાજમાર્ગ ભરૂચથી સોપારા ને સોપારાથી શ્રાવસ્તી સુધીને હતે, બીજો મોટો રસ્તો જંગદેશથી મગધ થઈને લાલ એટલે લાટ–ગુજરાતમાં આવતો હતો. સિહોર વસાવ્યું તે વિજયું રાજાની મા કલિંગ રાજાની રાજકુંવરી હતી. તે આ મોટા વેપારને રસ્તે વેપારીઓનો એક મોટે કાલે જતો હતો તેની જોડે નીકળી ચાલી હતી અને પિતાનાં છોકરાની જોડે લાલ દેશમાં આવી પહોંચી હતી. ત્યાં નહેર કુવા વગેરે મારફતે લાલ રાષ્ટ્રને સિંહલે ફળદ્રુપ કરી સીહારમાં રાજધાની કરી હતી. આ મોટો વેપાર નર્મદા અને તાપીની ખીણવાળા પ્રદેશમાંથી હશે તેથી આ રસ્તો ના ગપુર, બુરાનપુર, ભુસાવળ, થાળનેર, નંદુરબાર, ઇસરબારી, અને નવાપુર થઈ સોનગઢ વ્યારા મારફતે સુરતના બારામાં આવે છે તે હશે. વખતે શાહાડા અને પ્રકાશ આગળથી કુકરમુંડાને રસ્તે નાંદોદ, ચાણોદ મારફતે ભરૂચ લગણ એક શા ખા હશે અને તે ઉત્તર તરફ ઘંઘા અને સિહોર તરફ ચાલી જતી હશે
ત્રીજો રસ્તો માળવેથી ગુજરાત થઈ મહારાષ્ટ્રમાં ચાલ્યો જતો હતો તે ભરૂચથી જુન્નર જવાનો રસ્તો હતે. જુર (જીર્ણનગર) આગળ શિવનેરને ડુંગર છે કે જ્યાં શિવાજીનો જન્મ થયો હતો તે ડુંગરની ખડકમાંની એક બોદ્ધધર્મની પ્રાચીન ગુફા ભરૂચના બે ભાઈઓએ બંધાવી છે.
વળી કલિંગ એટલે જગન્નાથવાળા એરિસાના પ્રદેશમાંથી લાલ એટલે ગુજરાતમાં આવવાને એક મોટો રસ્તો, બદ્ધ પ્રમાણેથી જણાય છે. આ લાલ દેશના વાણિયો છેક
