________________
( ૧૨ ) અગીયારમી સદીમાં કચ્છ અને સોમનાથના ચાંચીને ભારે ત્રાસ છતાં ખંભાતને વેપાર ઘણો સતેજ હતો તેથી ગુજરાત ટુ વેપારનું મથક ગણાતું. આસપાસના મુલકમાંથી સુંઠ, કપાસ, કચ્છથી ગુગળ અને સુંગંધી, માળવાથી ખાંડ અને ઉત્તર હિંદુસ્તાનથી બીજો માલ મુલતાન થઈ અહીં આવતો અને તે અહીંથી દેશાવર ચઢતો. સમુદ્ર માર્ગે ખંભાતને વેપાર પશ્ચિમમાં ઈરાન, અરબસ્તાન, આફ્રિકાના સફાલા સાથે અને પૂર્વમાં મલબાર, કોરોમંડળ અને ચીન સાથે હતો.
બારમી સદીમાં ખંભાતના આયાત માલમાં મુખ્ય ઘઉં, ચેખા, ગળી, અને તીર બનાવવાની લાકડીઓ હતી. ચાંચીઆઓને ત્રાસ મટયો નહોતો. અને અણહિલવાડના સાલંકી રાજાઓએ ખંભાતમાં એક કિલ્લો બાંધી તેનું સંરક્ષણ કર્યું હતું.
તેરમી સદીમાં હિંદુસ્તાનનાં બે મોટા બંદરોમાંનું ખંભાત એક હતું; અહીંથી ઘણી ગળી, ૨, અને બારીક વણ નું કાપડ દેશાવર ચઢતું. આયાત માલમાં સોનું, રૂપું, ત્રાંબુ તથા સુરમે હતા. વળી રાતા સમુદ્રની આસપાસના મુલકથી અને ઇરાની અખાતના બંદરેથી ઘોડાઓ આવતા. ખંભાતના વેપારીઓ પરદેશી મુસલમાન અને પારસીઓ હતા તેમ ખલાસીઓ કોળી ને રજપુત હતા.
પંદરમાં સૈકામાં ખંભાતમાં પારસીઓનું ઘણું જોર, હતું. તેમણે દશમા સૈકાની શરૂઆતથી ખંભાત તરફ પિતાની ડોળો રાખ્યો હતો, પંદરમાં સૈકામાં તેઓ એટલા બધા શ્રીમંત વેપારી થઇ પડયા હતા કે તેઓએ હિંદુઓ ઉપર ત્રાસ કરવા માંડયો અને સેંકડો હિંદુઓને પારસી ધ“માં દાખલ કરી દીધા. હિંદુઓને જરથોસ્તી ધર્મમાં
