________________
૨૬
એશિયાનું કલંક
વિદેશી અધિકારીઓ પણ પ્રજામતની આ જાગૃતિ પર વક્ર નજરે જોવા લાગ્યા.
આ નવીન લેાકશક્તિને પહેલા પરિચય રાજ્યને આવી રીતે થયાઃ પેાતાના સૈન્યને તાલીમ આપવાનું કામ કારીઆ—સરકારે રશીઆના એલચીખાતાને સુપ્રત કર્યું.. દેશની ફેાજ એક પરદેશી સત્તાના હાથમાં સાંપાય તેનાં જોખમ સ્વાતંત્ર્ય-સભાને પલમાં સુઝી ગયાં. એ આત્મધાતક પગલું" અટકાવવાનુ નક્કી થયું. બીજે દિવસે રાજમહેલના ઓટા ઉપર દસ હજાર સભાસદે ખડા થયા અને રશીઅન અમલદારાને લશ્કરમાં લાવવાનુ કરારનામુ ફાડી નાખવા તેઓએ રાજાને અરજી કરી. રાજાએ પ્રજાને સમજાવવા ઉપરાઉપરી માણસા દોડાવ્યાં. પણ દસ હજારમાંથી એકેય હટયા નહિ. કરારનામાના ટુકડા નજરે જોયા પછી જ ત્યાંથી ખસવાના સર્વેએ શપથ લીધા.
બીજી બાજુ રશીઆના એલચીને જ્યારે આ સમાંચાર પહોંચ્યા ત્યારે એની આંખાના ખુણા પણ લાલઘુમ થયા. એણે રાજાને દમ ભરાવ્યેા કે જે આ લેાકાને નહિ વિખેરી નાખા તે આજ પળે હું મારા તમામ અમલદારાને ઉઠાવી લઇને ચાલ્યા જઇશ. પછીના પરિણામ માટે હું જોખમદાર નથી.
રાજાજીએ લાકનાયકાને આ ભયાનક ધમકી કહી સંભળાવી અને સમજાયું કે જો રશીઆ સાથેને આ કંટ્રાકટ રદ કરશું તે ભયંકર પરિણામા આવશે. લેાકેા ઉત્તર આપે છે કે ખીજા બધાં પરિણામા અમે સહીશું, પરંતુ આ લશ્કરી દોબસ્તની અંદર રશીઆને પગપેસારા નહિ જ સહેવાય.
રાજા લાઇલાજ બન્યા. એણે રૂશીઅન એલચીને કહાવ્યું કેઃ “કૃપા કરીને અમલદારાને ઉઠાવી ત્યા; કરારનામું રદ કરા; બદલામાં હું નુકશાનીના નાણાં ભરી દઇશ.”
આખરે એ મુજબ જ અમલ થયા અને પ્રજાની પ્રચંડ જીત થઇ. દસહજારની ભુજાઓમાં નવું બળ આવ્યું. રાજાની આગળ એણે આટલા નવા સુધારાના ખરડા ધર્યો :
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
