________________
તૈયારીની તક
૨૫
રાજાના હૃદયમાં ફિકર પેઠી. રાણીની હત્યા થઇ તે રાત્રિથી જ એ હેમી, અચાસ અને દુર્બળ બન્યા હતા. એ ચમકી ઉઠયા કે હાય ! કોઇ મારી સત્તા ઝુંટવી લેશે. જેસાન જેવાની ડખલ ન સહી શકનારા પ્રધાનમંડળના કેટલાએક પીછેહટવાદી અધિકારીઓએ પણ રાજાજીને એજ વિચારા હસાવ્યા. પરદેશી સલાહકારાએ પણુ રાજતંત્રમાં અનીતિ પ્રસારી દીધી. કારીઆના રાજતંત્રમાં સારા આદમીને સ્થાન ન રહ્યું. પ્રજાની આ દુર્દશા ઉપર ફિકર કરતા એ જવાળામય પ્રાણ ડા. જેસાન નાકરીમાંથી છુટા થયા અને એણે એક વમાનપત્ર કાઢ્યું, જેનું નામ હતું ‘સ્વતંત્ર.’અંગ્રેજી અને કારીઅન બન્ને ભાષામાં એ પ્રગટ થવા લાગ્યું.
નિર્ભય પણ કરેલી લેખિની ચલાવીને જેસાને રાજશાસનના સડા ઉખેળવા શરૂ કર્યા. પ્રજાની રાવ પરબારી રાજાને પહોંચાડવા મથવા માંડયા. અધિકારીએ એ પત્રથી કમ્પતા. સત્તાધીશેાના જીમા ઓછા થવા લાગ્યા. આતુર હુયે લેાકા એ વાંચતા. એક આદમી વાંચીને પેાતાના પાડાશીને વાંચવા દેતા, એમ છેક દૂર દૂરને ગામડે પણ ‘સ્વતંત્ર’ પહેાંચવા લાગ્યું. લોકેા એટલા બધા ગરીબ હતા કે અક્કેક નકલ અસેા સેા આદમી વાંચવા લાગ્યા. લોકાને એ રસ લગાડયા પછી જેસાને ખેાલી સ્વાતંત્ર્ય–સભા’.
સ્વાતંત્ર્ય-સભા શરૂ થઈ ત્યારે બાર જ સભ્યો નોંધાયા. પરંતુ એક દીવાની જ્યેાતમાંથી જેમ અનેક દીવા પ્રગટે તેમ ત્રણ મહિ નામાં તે એ ખારમાંથી દસ હજાર નરનારીએ સભાને ચાપડે નોંધાઇ ગયાં. કારીઆ સરકારની કાળી કિતાબને પાને પણ એ દસ હજાર નામ ચડી ચુકયાં. એના સભાસદ થવામાં કશા શિષ્ટાચાર કરવાના નહાતા, ફક્ત એકત્ર મળીને ચર્ચા કરવાની હતી. ઉભા થઇને એ શબ્દ ખેલવાની પણ જેને આદત નહાતી એવા પ્રજાજને કાઇ અજબ ત્વરાથી શીખી ગયા કે રાજપ્રકરણના નિગૂઢ પ્રશ્નોની પણ શાંત ચિત્તે ને શાણપણભરી ક્ષ્ણાવટ શી રીતે કરી શકાય અમલારાના બુરા વહીવટ પર પણ લેાક્રા મેધડક મેાલવા લાગ્યા. દોઢ વરસમાં તા અધિકારીએ આ સભા ઉપર દાંત કચકચાવવા લાગ્યા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
