________________
સ્વાધીનતાની જાહેરાત
સૈનિકોએ ખુલ્લી તલવારે આ અરજીખત ઉપર નામાંકિત પ્રજાજનોની સહી લીધી. પણ પેલા જાગ્રસ્ત, જર્જરિત અને આશાહીન રાજાએ કહ્યું કે “સુખેથી મારી નાખો, પણ સહી કરીને મ્હારી પ્રજાને હું હવે નહિ વેચી મારું.” ૧૯૦૫માં કેરીઆને જાપાને રક્ષિત રાજર બનાવી દીધું ત્યારે પિતે પિતાને પ્રાણ પ્રજાને ખાતર નહોતો આપી શક્યા એ વાત સંભારી સંભારીને રાજા રડતે હતે. એના મનમાં હતું કે “આજ તે એ મહાપાપનું પ્રાયશ્ચિત્ત કરી લઉં.” એણે જાપાનને જણાવ્યું કે “તમારું ચાલે તે તમે કરી છુટ. હું તૈયાર છું” ને જાપાનીઓએ એમ જ કર્યું. ૧૯૧૯ના જાનેવારીની ૨૦મીએ રાજાને ઝેર દઈ તેને જીવ લીધો. અપમાનથી ખરડાએલ અને ઝીંદગીહારી ગયેલે વૃદ્ધ રાજા મૃત્યુને તે છતી ગયે.
પ્રથમ તે જાપાનીઓએ આ મોતના સમાચાર દાબી રાખવાની કોશીષ કરી. પણ છેવટે એ અશક્ય જ લાગ્યું એટલે તા. ૨૨ મીએ તેઓએ માજી-રાજાનું મૃત્યુ અમુક રોગથી થએલું જાહેર કર્યું.
રાજાના મરણની બીજી એક વાત ચાલી હતી. કેરીઆનું વ્યક્તિત્ય આંચકી લેવા ખાતર જાપાને પોતાની કુમારી કેરીઆના યુવરાજની સાથે પરણાવવાનું કહેણ મોકલ્યું, યુવરાજ તે આનંદથી નાચી ઉ. પણ બુટ્ટો રાજા વિચારે છે કે હું હમણાં જ મરી જાઉં તો કારીઆના રીવાજ પ્રમાણે ત્રણ વરસ સુધી વિવાહ નહિ થાય; અને ત્રણ વરસમાં શું કઈ નહિ જાગે ? એમ સમજીને એણે વિષપાન કરી પ્રાણ કાઢી નાખ્યા. બેમાંથી ગમે તે વાત સાચી હોય, પણ રાજાનું મૃત્યુ તો ઉજવળ જ બની ગયું.
રાજાજીના મરણના સમાચાર તે આગના ભડકાની માફક ચોમેર વિસ્તરી ચૂક્યા. ઝીંદગાનીની અંદર જે રાજા પિતાની ૧૯૦૫ ની નબળાઈથી પ્રજાની પ્રીતિ ખોઈ બેઠે હતે તેણે આજે દેશજનોનું કરજ મૃત્યુ વડે પૂરેપૂરું ચુકાવી દીધું. એના આવા પ્રાણદાનથી પ્રજાનું અંતર પ્રેમમાં તરબોળ બની ગયું. ઉપરાંત કેરીઆની પ્રજા એને ગઈ કાલના સ્વાધીન અને ગૌરવાન્વિત કેરીઆના સ્થૂદેહ સમ લેતી હતી. એના મૃત્યુની અંદર પ્રજએ અનેકાનેક
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
