Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
એશિયાનું કલંક
ૐ કારીઆની કથા “
સપાદક
ઝવેરચ'દ મેઘાણી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજી આવૃત્તિ નિવેદન
કેરીઆના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામન ઈ. સ. ૧૯૨૦-૨૧ સુધીનો અહેવાલ આ પુસ્તકની પૂર્વ આવૃત્તિમાં અપાઈ ગયું હતું. આજે અન્ય પ્રજાઓના મુક્તિસંગ્રામમાં સામ્રાજ્યવાદ સામેના તરફડાટમો આપણે રસ વધે છે, એને પરિણામે “એશીઆનું કલંક ત્રીજી આવૃત્તિમાં દાખલ થઈ શકે છે. પરંતુ છેલ્લા સાત વર્ષની અંદર કેરીઆની જુએશ કેવી ગતિને પામી છે તે જાણવાનું કેઈ પણ નવું સાધન હાથ લાગ્યું નથી. ખુણેખાંચરે કરાવેલી તપાસ કશું નવું અજવાળું પાડી શકી નથી. ફક્ત મેડન રીવ્યુ' માસિકના ઓગસ્ટઅંકમાં બે વસ્તુઓ નજરે ચડે છે. (૧) A Victim of Imperialism-Korea નામને લેખઃ એ પણ જૂના પુસ્તકને જ આધાર લઈ ૧૯૨૦ સુધીની કારીઆની પરાધીનતાના સંતાપે વર્ણવે છે. (૨) અધિપતિની ધની કટારમાં Tagore on Problems of Imperialistic Japan' એ મથાળા તળે કવિવર રવીન્દ્રનાથ ઠાકુરે ટોકમાં ઇન્ડેજપાનીઝ એસેસીએશનની સમક્ષ કરેલા તાજેતરના વ્યાખ્યાનમાંથી ઉતારી આપ્યા છે. તેમાં કવિવરે જાપાનની કેરીઆ પ્રતિની પચાઉગીર અને હીન સામ્રાજ્ય–નીતિ પર,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
ફટકા લગાવ્યા છે. સાથે સાથે કેરીઆ-જાપાનના જોડાણની એક સાચી સ્થિતિ પણ ભાખી દીધી છે.
એકથી વધુ વાર મારે કેરી આવાસીઓને મળવાના પ્રસંગે બન્યા છે. તેઓ મારી પાસે પોતાની ગુંચવણે લઈને આવ્યા હતા. મેં તેઓને મારા વિચારે સમજાવીને કહ્યું હતું કે વર્તમાન યુગની પલટાએલી પરિસ્થિતિ વચ્ચે, કઈ પણ નાનકડે દેશ કેવળ એકલી પિતાની જ જાજ સાધન સંપત્તિ વડે, અપૂર્ણ તાલીમ વડે કે અધૂરી કેળવણુ વડે પોતાના ભાગેલિક સીમાડાની અંદર સુરક્ષિત નહિ રહી શકે. આવી અસહાય દશાએ તે ઉલટું દુનિયામાં નાના દેશને પ્રચંડ રાજપ્રકરણ વાવાઝોડાના ભયસ્થાને બનાવી મૂક્યાં છે. ઉપરાંત, કઈ પણ મહાન પ્રજા, આત્મરક્ષણને કારણે પોતાની પાડેશમાંનાં આવાં ભયથાને પિતાના નિયમનની બહાર રહેવા દઈ શકે જ નહિ. કેમકે તો પછી એ ના પાડેશી દેશ દુશ્મનના લાભની જ ગડક-બારી બની જાય. વળી નબળી પ્રજાને માટે પણ એકલા પડી જવું સહીસલામત નથી. માટે કોરીઆવાસીઓની સમક્ષ તો મેટે પ્રશ્ન એક જ છે-એવું એક નૈતિક બળ કેળો કે જેને પરિણામે બન્ને પક્ષને ગૌરવદાયક બને તેવો સંબંધ તમે જાપાન પાસે પળાવી શકે.”
ઉપલી બન્ને બાબતે સ્પષ્ટ કરે છે કે કારીઆ-જાપાન વચ્ચે પડેલા ચીરા હજુ સઝાયા નથી; જાપાને પિતાની પશુતા અને કારીઆએ પિતાને રોષ હજુ ત્યજ્યાં નથી.
આથી કશું વિશેષ નવું ઉમેરણ કરવાનું પ્રાપ્ત થયું નથી, તે છતાં જેટલી છે તેટલી કથાની અંદર ઘણી ઘણી નવી ઘટનાઓ મૂળ આધારના પુસ્તકમાંથી પુનર્દોહન કરીને નવેસર ઉતારવામાં આવી છે, તેમજ ઘણાં પ્રકરણે સવિશેષ વિશુદ્ધ ને વ્યવસ્થિત રીતે લગભગ નવેસર લખાયાં છે. સૈરાષ્ટ સાહિત્ય મંદિર )
રાણપુર , લેખક - ૧૮: ૮ ૨૯
મુદ્રક અને પ્રકાશક: અમૃતલાલ દલપતભાઈ શેઠ મૃકણસ્થાન : સારાણ મુદ્રણાલય, સણપુર
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખીજી આવૃત્તિ નિવેદન
પ્રથમ આવૃત્તિ લાકાએ રસભેર વાંચ્યાનું જાણીને અમને આનંદ ચયેા છે. અલખત, રસભેર વંચાતું તમામ સાહિત્ય સારૂં જ હાય એવા કાંઇ નિયમ નથી. . આશા રાખીએ છીએ કે આ પુસ્તક લેાકાનાં હયમાં સ્વાતંત્ર્યપ્રેમની નિર્મળ લાગણીની સાથે મનન કરવાની વૃત્તિ જગાવે. લખેલી હકીકતામાં મન–કલ્પિત કથા એકેય નથી એટલી ખાત્રી આપી શકાય.
લોકાએ આ પુસ્તકને દીધેલા સત્કારથી અહેશાનમદ ખતીને નવી આવૃત્તિમાં પ્રથમના કરતાં લગભગ દોઢગણું વાચન એની એ કીમતે અમે આપેલુ છે. આશા છે કે એ વાત અણુદીઠી નહિ થાય. નવી આવૃત્તિમાં કરેલા સુધારાવધારા માટે એક ચેથા પુસ્તકના અહેશાન માનવા ઘટે.
Korea's Fight for Freedom એ નામનું પુસ્તક F. A. Mckenzie નામના એક અંગ્રેજ સજ્જને લખેલુ છે. કારીઆની અંદર લાંખા વખત વસીને જે નજરે જોયુ તેજ એણે લખ્યુ છે. કારીઆનાં અનેક ગામડાંઓની અંદર, સનસનાટ કરતી ગાળીઆની સામે ચાલીને, જાપાની સરકારની તિરાજી ારીને, પારાવાર સંકટા સહન કરતા એ ભટકયેા હતેા. એણે પેાતાની કથામાં કયાંયે રંગ નથી પૂર્યાં ; કાને સાંભળેલું નથી લખી માર્યું. પાકી ખાત્રી માટે વિકટ સ્વાનુભવ મેળવેલા છે. જાપાની સરકારના એ મિત્ર હતા. સાચી વાતા બહાર પાડ્યા પછી એ શત્રુ મનાયેા. જાપાની વર્તમાનપત્રા એના પર તૂટી પડ્યાં, પણ એની એય હકીકત દલીલથી તાડવાની કામની તાકાત નહાતી.
પારકાને દુ:ખે દુઃખ પામનારા એવા સાચા ખ્રીસ્તીઓને ધન્ય હો.
તા. ૧૮ : ૩ : ૨૩
લેખક
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રથમાવૃત્તિ: પ્રકાશકનું નિવેદન
વીસ વીસ હજારને જેલ માકલ્યા; કરાડની પૂર્તિ કરી; ખમ્મે વર્ષથી જાડાં ખડબચડાં ખાદીનાં કપડાંથી ચલાવીએ છીએ; એ બધું છતાં સ્વરાજ્ય કર્યાં છે? આમ કયાં સુધી તપાવવા-સતાવવા ધાર્યું છે ?” સ્વાધીનતા—વત ંત્રતાની ધગશ વિનાના, માત્ર પ્રવાહને વશ થઇ થાડાક પૈસા ફેંકી દેનારા કે ખાદી ધરનારા, આવેશના સમયમાં ચાહુ ધણું સહન કર્યા પછી તુરત ચાકી જનારા, આ બે વર્ષમાં હિંદુસ્થાને ઘણું કરી નાખ્યું છે છતાં કાંઇ નથી મળ્યુ એમ માની હતાશ થઈ જનારા, વર્ષા અને રૂપિયાના સરવાળાખાદબાકી કરી તે ઉપરથી ‘સ્વરાજ્ય’ના દાખલા મેળવવા બેસનારા અમારા ગુજરાતી બંધુઓને ચરણે આજે અમે અમારી પુસ્તકમાળાનુ આ દ્વિતીય પુસ્તક “કારીઆની કથા” ધરીએ છીએ. જેને આંખ હાય તે વાંચે, જેને બુદ્ધિ હૈાય તે સમજે, જેને દિલ હૈાય તે ઉતારે એના શિક્ષાપાઠ. સ્વાધીનતા દેવીનુ ખપ્પર કેટલુ અગાધ છે; કેટકેટલા ભાગા એક દેશને પેાતાની સ્વતંત્રતા સાચવવા, પેાતાનુ સ્વમાન ટકાવવા, પેાતાની ગુલામી ફેડવા આપવા પડે છે; તેનુ એક સુંદર દૃષ્ટાંત કારી પૂરું પાડશે, વિલાસનું ઝેર અને દેખાતી સગવડાની માયા આજે જે હિંદી જનતાને વિવશ બનાવી રહેલ છે તે જનતા જીએ. માત્ર
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્વમાનની ખાતર કેટલા કારીઅનેએ પિતાના બંગલા, વાડી, વજીફા અને વૈભવના સાથને છોડી, મંચુરીઆની જીવલેણ ઠંડીની બરદાસ કરી, પિતાનાં ગુલાબની કળી સમાં પુત્રપુત્રીઓને સનારૂપાના હિંડોળામાંથી ઉંચકી, માત્ર સ્નેહભરી છાતીના એક આશ્રય નીચે કેટલી હોંશપૂર્વક મંચુરીઆ તરફ સાથે લીધાં! કેરીઆની કથા તે મદેન્મત્ત સત્તાધીશોના જુલમની અને સ્વાભિમાની પ્રજાના ઉન્નત ગરવની કથા છે; જાલિમેના અત્યાચારની અને નિર્દોષોની અહિંસાવૃત્તિની કથા છે. હિંદુસ્થાનના ઢીલાપોચા, ડગલે ડગલે ઢચુપચુ થતા અમારા દેશબંધુઓને મન આ કથા એ ગીતા બને, પ્રતિ પ્રભાતનું સંભારણું બને, તેમના જીવનને, તેમના આત્મભેગને આદર્શ બને!
સુધારાના ઝેરથી કેરીઅને નહાયા, હંગેરીઅન પણ નહોતા મેહાયા, આયલેડે પણ એને ત્યાગ જ કરે. આયલે પિતાની સ્વતંત્ર સરકાર નિરાળી સ્થાપેલી. કેરીઆએ પણ સ્થાપી દીધી છે. હંગેરીએ વીએના તરફ પીઠ જ ફેરવેલી. આપણે ભારતવર્ષે પિતાને માર્ગ નક્કી કરવા અર્થે આ બધી વાતો વિચારવાની રહી.
ભારતની સ્વાધીનતા અર્થે ચાલતા સાંપ્રત અહિંસાત્મક યુદ્ધમાં સહાયરૂપ થવા દેશદેશની સ્વતંત્રતાના ઈતિહાસ ભારતી પ્રજા સમક્ષ રજુ કરવાના અમારા મનોરથનું આ પ્રથમ પુષ છે. આવતી નહિ અને ત્યાર પછીની અઢારમીએ આયલેડની કથા ધરવા ઈચ્છા રાખીએ છીએ. અમને આશા છે કે અમારા આ પ્રયત્નને ગુજરાતી પ્રજા પસંદ કરશે.
કેરીઆને લગતું સાહિત્ય વાંચી જઈ તેમાંથી આ કથા તારવી કાઢવાનું માન સૌરાષ્ટ્રના તંત્રીમંડળમાંના એક મારા પ્રિય ભાઈશ્રી ઝવેરચંદ મેઘાણીને છે.
સિદ્ધ સાહિત્ય મંદિર)
રાણપર તા. ૧૮:૧૧૯૩ ૩
અમૃતલાલ ભલામતભાઇ શેઠ
. . .
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
લેખકનું નિવેદન
એશિયાનાં સંતાનો યુરોપની પાસે પિતાના ભૂતકાળનાં ભારી ગુણગાન કરતાં આવ્યાં છે. એશિયાએ જગત આખાને પેગમ્બરે દીધા, ફિલ્જરી સમપ, વિશ્વપ્રેમી સંસ્કૃતિની ભેટ ધરી, એ બધે ગવ મિથ્યા તે નહે. પશુબળના પગ તળે ચગદાતાં પડ્યાં પડ્યાં પણ આપણે આત્માનાં અબેલ શાર્ક અનુભવતાં.
એ ગર્વ ઉપર આજ જપાને ઉડે ઘા કર્યો છે. એશિયા આજે લંકિત બન્યું છે. શું મહે લઈને આપણે યુરેપવાસીઓને ઠપકો દઈએ?
જાપાનની તારીફ કરવામાં આપણે જરાયે સંયમ નથી દાખવ્યો. કવિવર ટાગોર સરખા પણ પ્રથમ તે જાપાન પર મુગ્ધ બનેલા. ઠેરઠેર, હરેક વાતમાં, જાપાનને આદર્શ ગણીને આપણે એની, પાછળ પાગલ બનેલા.
આજ પડદો ચીરાય છે. જાપાને પ્રભુની સૃષ્ટિ ઉપર નરકની જ્વાળાઓ છોડી દીધી છે. એના સરખી સ્વદેશભાવના આપણને હરામ હોવી જોઈએ. જાપાનની રાક્ષસી પ્રગતિ આપણે માટે લાલ બત્તી બનવી ઘટે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ પુસ્તકની હકીકત પૂરી પાડનારાં ત્રણ પુસ્તકે છે. (4) Non-Cooperation in other lands, by A. Fenner Brockway (2) Story of Korea, by Joseph H. Longford ( 3 ) Case of Corea, by Henry Chung.
છેલ્લાં પુસ્તકને હું સહુથી વધુ આભારી છું. ગ્રંથકાર પોતે એક કેરી આવાસી છે, છતાં એની વાત ઉપર અવિશ્વાસ ન જ આવી શકે. કારણ, પિતાની વાર્તાના સમર્થન અથે આખું પુસ્તક, નિષ્પક્ષપાતી પરદેશીઓના અને ખુદ જાપાની સરકારનાં લખાણના ઉતારાથી જ એણે ભર્યું છે. એ બધા પુરાવા સજ્જડ છે. અતિશયક્તિ અથવા કડવાશના દોષ કર્યા વિના જ વિદ્વાન લેખકે મધુર અને સરલ ભાષામાં લખેલું એ પુસ્તક વાંચી જવાની હારી ભલામણ છે. વાચન વ્યર્થ નહિ જાય.
ચિત્રને માટે પણ એ જ ગ્રંથકારને અત્રે આભાર માની લઉં છું. કેરીઆનાં કેટલાંએક વીરવીરાંગનાઓનાં દર્શન ગુજરાતને કરાવ્યા વિના તે પુસ્તકની સફળતા શી રીતે પૂરી થાય ? તા. ૧૮ : ૧ : ૨૩
લેખક
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
સખ્યા
૧
૨
3
૪
७
૧૦
૧૧
૧૨
૧૩
૧૪
૧૫
૧૬
૧૭
સાંકળિયું
પ્રકરણ
અમર રહે! માતા કારી
પ્રભાતનુ' શાંતિસ્થાન
ઘરના ઘા
દ્વાર ખાલ્યાં .
જાપાનના પગપેસારા
તૈયારીની તક મહાપ્રજાના કાલ
રક્ષિત રાજ્ય ધર્મસેનાનું મહારવટુ
કારી હુજમ
સંહારનાં શસ્ત્રો
સ્વાધીનતાની જાહેરાત
અમળાએ પર અત્યાચાર
પ્રજાના પ્રત્યુત્તર પ્રજાસત્તાકની સ્થાપના અમેરિકાની દિલસેાજી
સુધારાની માયા : નવી તૈયારી
·
* પુસ્તકમાં ૫ અને ૮ પ્રકરણ ભૂલથી ખેવડાયેલ છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
•
.
પાનું
·
૧૧
૧૫
૨૩
૨૯
. 39
•
»
૪૦
૫૦
હું * &
૫
૯૦
૪
૧૦૨
www.umaragyanbhandar.com
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
એશિયાનું કલંક [કેરીઆનું સ્વાતંત્ર્ય-યુદ્ધ
પૂઠા પરનું ચિત્ર : એને ભાવ આવે છે. જાપાની સામ્રાજ્યવાદ રૂપી દાનવ કારિયા રૂપી નિર્દોષ સુંદરીને પિતાની અંદર શમાવી શેકી જવા તળે છે. પિતાની ધર્માનુયાયી જાપાની પ્રજાને આ અત્યાચાર નિહાળી ગુરુદેવ મૈતમ બુદ્ધ શરમથી મોં ફેરવી જાય છે. ચિત્રકાર : કનુ દેસાઈ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
{}
ચીન
पाजी समुद्र
નો
સમુદ્ર જાપાની
જાપાન
aes
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
મોંગોલિયા
મસુરિયા
YeJanm
www.umaragyanbhandar.com
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬ અમર રહે માતા કેરીઆ!
રીઆની તવારીખમાં સૈથી વધુ પવિત્ર એવો ઈ. સ.
૧૯૧૯ના માર્ચ મહિનાને ત્રીજો દિવસ હતો. કેરીઆની રાજધાની શીઉલ શહેરની એક નિશાળમાં તે દિવસ મેળાવડે મળ્યો હતો. જાપાની બડેખાંઓએ બાળકને રાજભક્તિનાં ભાષણે દીધાં. બાલકે એ હડતાલ ખોલી નાખી તે બદલ સટીફીકેટ વહેંચાં. બધાં બાળકે આતુર હૃદયે સભા ખતમ થવાની રાહ જોતાં હતાં. એ શેની વાટ જોતાં હતાં કે મીઠાઈની?
છેવટે એક તેર વરસને કિશાર બાલક મોખરે આવ્યો ને એણે બહુ જ વિનયભર્યું એક ભાષણ કર્યું. જાપાની અમલદારે ખુશખુશ થઈ જાય એવું રાજભક્તિથી તરબળ એ ભાષણ હતું. પછી ભાષણને અંત આવતો હતો ત્યારે બોલનાર બાલકે શરીર ટટ્ટાર કર્યું, એની છાતી ધસીને બહાર આવી ને એની આંખોમાં કઈ ઉંડા નિશ્ચયની કાંતિ ઝળકી ઉઠી. એને અવાજ બદલી ગયો.
એ નિશ્ચય શા હ ? મોતને ભેટવાને. બાલક એવા શબ્દો ઉચ્ચારવા જતો હતો કે જે શબ્દોએ હજારનાં માથાં લીધાં હતાં. બાલકને આ વાતની ખબર હતી.
ને એણે એ શબ્દો ઉચ્ચાર્યા: “હવે થોડુંક જ બેસવા દેજે. તમારી પાસે અમે એક જ વસ્તુ માગી લઈએ.”
આટલું કહેતાં જ એને હાથ એની છાતી ઉપર પડ્યો. એ સાથે તે ત્યાં બેઠેલા સેંકડો બાળકને હાથ પોત પોતાની છાતીમાં પેઠા. જાપા- '
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
એશિયાનું કલંક નીઓ ઝબક્યા. બાલકોએ પિતાના ડગલાની અંદર, છાતી ઉપર શું સંતાડયું હશે? પિસ્તોલ, બેઓ કે ન્હાની હાની છુરીએ?
બોલનાર બાલકને હાથ છાતીમાંથી બહાર આવે; એ હાથમાં માતૃભુમિને એક નાજુક વાવટ હતો. એણે એ વાવટા ફરકાવીને
હાકલ કરીઃ
“અમારી મા અમને પાછી સે!િ અમર રહો માતા કારીઆ”
ચાર હાથ આકાશ તરફ ઉંચા થયા; ચાર ન્હાના વાવટા હવામાં ઉડવા લાગ્યા. ચારસો કંઠની અંદરથી ધ્વનિ ગાળ્યોઃ અમર રહે મા ! અમર રહે મા ! અમર રહો માતા કેરીઆ ! *”
ટપોટપ એ કુમારના ગજવામાંથી સરકારી નિશાળનાં સર્ટીફીકેટ ટુકડે ટુકડા થઈને જમીન ઉપર પડ્યાં. અને મીઠાઈ વહેચવા આવેલા મહેમાનોને દિમૂઢ હાલતમાં મૂકીને ચારસો રોષયુક્ત, ગર્વયુક્ત. ભયમુક્ત ચહેરાઓ મંડપમાંથી એકતાલે કદમ મૂક્તા બહાર નીકળ્યા. પ્રવાહમાં જેમ પ્રવાહ મળે તેમ બાલકબાલિકાઓનાં ટોળાં એકઠાં થયાં ને માતા કેરીઆને જયઘોષ કરવા લાગ્યાં.
આ કાંઈ તમાશો નહોતો. કેરીઆનું પ્રત્યેક બાલક પણ જાણતું હતું કે જાપાની રાજ્ય કેરીઆનો વાવટે ઉડાવનારનું માથું ઉડાવે છે; પછી તે માથું બાલકનું છે કે બાલિકાનું.
નાગી તલવાર લઈને સરકારી સિપાઈઓ એ બાલકની સુંદર મેદિની ઉપર તૂટી પડયા. ચારસો બાલકબાલિકાઓ પડાયાં, પણ એ ઘવાયાં. પાદરીઓની સ્પીતાલમાંથી પંદર પરિચારિકાઓ મલપટ્ટા લઈને એ ઘવાયેલાં શિશુઓની સહાયે દેડી. એ પણ પકડાઈ. કુમારિકાઓએ કસકસીને પિતાનાં અંગ ઉપર ચોળીએ ને ચડ્ડીઓ સીવી લીધેલી તે પણ ચીરીને સિપાઈઓએ બધીને નગ્ન કરી ભરબજારે ઉભી રાખી. માતા કેરીઆનાં સંતાનોની આંખોમાંથી આ દેખાવે લેહી ટપકાવ્યાં. છેડાએલી જનતા તોફાન પર આવી. લેકે રાવ
Manse! Mansei! Manset? (એટલે કે કેરીઆ દસ હજાર વષ છો!)
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
અમર રા માતા કારીઆ !
૩
લઈને પેાલીસના વડા પાસે દોડયા. જાપાની અધિકારીએએ જવાબ વાળ્યા કે “રમણીઓને નમ્ર કરવાનુ જાપાની કાયદામાં મંજુર છે.”
આ જાપાન કાણુ ? એ આપણી એશિયાઈ બહેન છે જેણે સૈકાઓ સુધી જીમની સાંકળેા ઉચકીને આખરે એક દિવસ એ સાંકળાને તાડી નાખી; જેણે પોતાના શૈાથી તે કળાકાશલ્યથી, આખા યુરાપને તેમજ અમેરિકાને ચકિત કર્યું; જેણે જમતમાં એશિયાની ઇજ્જત જમાવી.
આવું પ્રતાપી ને સમૃદ્ધિશાળી જાપાન કારીઆને શા માટે સતાપે છે? એ કરાડ નિર્દોષ ને શુરવીર મનુષ્યોએ એને શે। અપરાધ કર્યાં છે? દુનિયાના એક ખુણામાં પડયા પડયા એ પ્રાચીન દ્વીપકલ્પ ચાર હજાર વરસ થયાં સ્વત ંત્રતા ભાગવતા હતા, પેાતાને કીર્તિવ ંત ને નિષ્કલંક તિહાસ પોતાનાં ખાલકાને ભણાવી રહ્યો હતા. એનાં સતાનેાને ગાવાની કવિતા હતી ને પોતાના સુંદર મનેભાવા પ્રગટ કરવા એને શિલ્પકળા હતી. પાતાને આંગણે બેઠી બેઠી એ પ્રજા પેગડા (પ્રભુમદિરા) બાંધીને યુદ્ધદેવની ખંદગી કરતી હતી. આવી નિરપરાધી તે શાંતિપ્રિય પ્રજાએ જાપાનનુ શું ખગાડયું છે?
સવાલના જવાબ સવાલથી જ દઇએ. છતે અને આયોડે ઈંગ્લાંડનું શું ખગાડયું છે?કાંગાવાસીઓએ બેલ્જીઅમનુ શુ બગાડયુ હતું ? અને ભારતવર્ષે થ્રીટાનીઆના શા અપરાધ કર્યાં છે ?
કારીઆને અપરાધ એટલો કે એણે પોતાની ભૂમિ ઉપર જાપાનને પગ મેલવા દીધા; એણે જાપાનને નીતિ તે સાહિત્ય શીખવ્યાં; શિલ્પ અને ફિલ્મ્સફી ભણાવ્યાં. વધુ અપરાધ એ કે કારી ચીનની ધ્રુસ્તીમાં આનંદ કરી રહ્યું હતુ. એથીયે વધુ અપરાધ એ કે એનાં કેટલાંએક અણુસમજી સંતાનેાએ જાપાની લેાકાને પેાતાની ભૂમિમાં દાખલ થતાં અટકાવ્યા તે થેાડાકને ઠાર કર્યા. સહુથી મોટા અપરાધ તો એ કે કારીઆમાં વેપારવાણિજ્ય બહુ કસદાર હતાં. એને અહુ જ મોટાં મોટાં કીમતી ખદરા હતાં, પણ વેપાર ખીલવનારા વેષારીઓની કારીઆમાં ખેંચ હતી, કારીઆને રાજવહીવટ ચાર
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪
એશિયાનું કલંક . હજાર વરસે થયાં ચાલત, પણ એમાં જાપાનની નજરે ઘણા દે હતા. કેરીઆમાં રેલવે હતી, પણ એની સુવ્યવસ્થા કરનારા જાપાની અમલદારે નહોતા. કેરીઆમાં સોનાની ખાણે હતી.
એ બલશાળી જાપાને આ નાનકડી સ્વતંત્ર પ્રજાને શી રીતે, ને કેટલી કેટલી પાશવ શક્તિથી પિતાને સ્વાધીન કરી આખરે ઠેકાણે આણી તેને ટુંકે ઇતિહાસ તપાસીએ. સીતેર જ વરસનો કે એ ઈતિહાસ છે.
૨૬ પ્રભાતનું શાંતિસ્થાન
નની કમર પર લટકતી કેઈ તલવાર જેવી આ દેવ
ભૂમિ ચીનની પૂર્વમાં ને દક્ષિણમાં શેભી રહી છે. એની ત્રણ બાજુએ સમુદ્ર ઘૂઘવે છે, અને દક્ષિણે તથા પશ્ચિમે દસ હજાર નહાની નહાના ટાપુઓ ટોળે વળીને બેઠા છે. બરફના મુગટ માથે મેલીને જળદેવતાના સેંકડે કુમારે કેમ જાણે પ્રકાશમાં રમવા નીકળ્યા હોય અને પૃથ્વી પરની એકાદ રમણીને પગ આગળ ઘેરે વળી કુતૂહલની નજરે નિહાળી રહ્યા હોય, એવો રમ્ય દેખાવ કરીઆના કિનારા પર ખડે થાય છે. એની ઉત્તરે મંચૂરીઆ અને સાબીરીઆ છે પૂર્વમાં જાપાની સમુદ્ર ને એ સમુદ્રને સામે તીરે જાપાન પડયો છે. એનું ક્ષેત્રફળ ૯૦ હજાર ચોરસ મૈલ છે. ઉત્તરથી દક્ષિણ સુધી એ આખા મુલક ઉપર અનેક લ્હાના મોટા ડુંગરા વેરાએલા છે. રત્ન-કણિકા સમી એની સુંદર શિખરમાલા કાળજાના શિલ્પ સ્થાપત્ય શોભતા બૌદ્ધ વિહાર થકી આજ પણ ભરપૂર પડેલી છે. આજ ફક્ત કારીઆનાં મનુષ્યો જ નહિ પણ ચીન અને જાપાનના નિવાસીઓ પણ એ પ્રદેશની ભવ્યતા ઉપર મોહી પડેલા છે. દસ હજાર ગિરિશિખરેથી છવાએલે એ દેશ તોફાને ચડેલા એકાદ સમુદ્ર જેવો જણાય છે. આખા મુલકમાં કયાંક કયાંક ગીચ ઝાડીઓ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રભાતનું શાંતિસ્થાન
ઝુકી રહી છે, તેા ખીજી બાજુ ધણા પ્રદેશ પર કેવળ વનસ્પતિવિહાણા પહાડા ઉભા ઉભા તપે છે. અનેક પહાડામ અને ખીણામાં ઝરણાં દોડાદોડ કરે છે. ત્યાં મેટી નદીએ બહુ ઓછી છે ત્રણ બાજુ દરિયા હેાવાથી એ દેશનાં આખેહવા સમતાલ છે. એટલા તા એ ફળદ્રુપ છે કે અનેક જાતનાં ધાન્ય ત્યાં ઉગે છે અને પ્રજા ધરાઇને ખાઇ શકે . તેથી ચે વધુ પાક ઉતરે છે. સેાનું રૂપ, ત્રાંબું વગેરે અનેક મહામૂલી ધાતુઓની ખાણા નીકળી શકે તેવાં ત્યાં સ્થલા છે.
રામ નગરની ઉત્પત્તિ પહેલાં દોઢ હજાર વરસ ઉપર, અને ઇસુપ્રીસ્તના જન્મથી અઢી હજાર વરસ પૂર્વે કારીઆના ઇતિહાસને આરંભ થાય છે. સ્વર્ગના સરજનહારને એક કુમાર પોતાના દેવદુતાને લઇ પૃથ્વીપર ઉતર્યો અને આ ઉજ્જડ દ્વીપકલ્પના એક પહાડ ઉપર ચંદનના ઝાડ નીચે એણે આસન માંડયું. એક હજાર વરસ સુધી એણે રાજ્ય ચલાવ્યું. આખરે પેાતાનું અસલ દેવસ્વરૂપ ધારણ કરીને એ અમરલાકમાં સદેહે ચાલ્યા ગયા. એના રાજ્યનાં સ્મરણાવશેષ! હજુ યે મૈાજુદ છે. એક ટાપુની અંદર પહાડ ઉપર એણે બંધાવેલી કહેવાતી યક્ષ–વેદી હજી હયાત છે. ત્યાર પછી એના પુત્રે રાજ્ય કરેલું. આ તા રહી પુરાણ કથા. છતાં ઇતિહાસવેત્તા પ્રાચીન લેખા ત્યાદિ પરથી આટલુ તે પ્રામાણિક સત્ય માને છે * ઇ. સ. પૂર્વે ૨૩૩૩ ના વર્ષમાં તાન–ધૂન નામના એક માનવીએ કારીઆની રાજસ્થાપના કરી હતી.
પછી કારીઆની સંસ્કૃતિના પિતા તે સ્વીસન પૂર્વે ૧૧૨૨ મે વરસે ચીન દેશમાંથી કારીઆમાં આવ્યા. ચીનના બાદશાહ ચાઉની જુલ્મ–જહાંગીરીએ જ્યારે આખા દેશને સળગાવી મુક્રેલા તે વેળા એ વ્યભિચારી શહેનશાહના દરબારમાં ત્રણ ઋષિ પ્રધાનપદે હતા. શહેનશાહને અત્યાચારને માર્ગેથી ઉગારી લેવાને આ -ત્રણ ઋષિઓએ યત્ન કરેલો. પણ બાદશાહે પેાતાની એક રખાયતની શીખવણીને વશ થઇને ત્રણમાંથી એ વૃદ્ધોને ઠાર માર્યાં. ત્રીજો વૃદ્ધ જીસી તે કાળે કારાગારમાં પડેલા. પણ-જુના રાજા પદભ્રષ્ટ થયા અને નવા રાજાએ એ બંદીવાન સચીવને છુટા કરી એની અસલની પદવી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
એશિયાનું કલંક ઉપર બેસવા એને આજ્ઞા કરી. પરંતુ એને પોતાને જુનો સ્વામી સાંભર્યો. પિતાના ઉપર કાળો કેર ગુજાર્યા છતાં યે એ જુના રાજવંશ પ્રત્યે એને ભક્તિભાવ હજુ અમર હતા, ચીનને પચાવી પાડનાર આ નવા રાજકુલનું પ્રધાનપદ સ્વીકારવાની એણે ના પાડી. પાંચ હજાર સૈનિકે લઈને એ વૃદ્ધ ચાલી નિકળે. કેરીમાં આવીને એણે રાજ્ય સ્થાપ્યું. એ દેશનું નામ પાડ્યું “પ્રિયભૂમિ” અથવા “પ્રભાતનું શાંતિ-સ્થાન: Land of the Morning Calm.”
એ વૃદ્ધ કીત્સી આવ્યું તે પહેલાં કેરીઆની કેવી હાલત હતી? ત્યાં જંગલી જાતે વસતી, જંગલીઓ અંગ ઉપર ઘાસનાં વસ્ત્રો પહેરતા, ઉનાળામાં ઝાડ તળે રહેતાં ને શિયાળામાં ભયરાની અંદર ભરાતાં. ફળકુલને આહાર કરતાં. નવા રાજાએ આ જંગલી પ્રજાને ચીનનાં કળાકૌશલ્ય શીખવ્યાં, ખેતીની તાલીમ દીધી. ઉપરાંત નવી સભ્યતા. શીખવી. રાજા પ્રજા, પિતાપુત્ર, પતિપત્ની, વૃદ્ધયુવાન, સ્વામીસેવક, એ બખે વચ્ચેના પરસ્પર સંબંધો સમજાવ્યા, અને આઠ સાદા કાયદા ઠરાવ્યા. માત્ર આઠ જ કાયદાનો અમલ એવો તે ઉત્તમ નીવો કે લુંટચોરીને કઈ જાણતું નહિ, ઘરનાં બારણું દિવસરાત ખુલ્લાં રહેતાં અને સ્ત્રીઓનું શિયળ કદિ પણ નહોતું લેપાયું. ૩૧ વરસ રાજ કરીને એ રાજા કીત્સુ (અથવા કીમા) અવસાન. પામે. એ રાજર્ષિની આરામગાહ હજુયે કેરીઆમાં મજુદ છે. વરસે વસે ત્યાં યાત્રાળુઓ આવે છે. એના કુલની ગાદી એક હજાર વરસા સુધી ટકી. આખરે ચીનની તલવારે એ કુલ વંસ કર્યો.
ત્યાર પછી એ દેશ ઉપર ત્રણ જુદાં જુદાં રાજ્ય સ્થપાયાં કે જેના ઈતિહાસ સાથે આપણને અત્રે કશી નિસ્બત નથી. તે પછી નજીકની. તવારીખ નિહાળીએઃ ઇતિહાસ ભાખે છે કે જૂનાં જંગલી કેરીઆવાસીઓનું લેહી મિલન એશિયાની મંચું. મંગલ વગેરે જાતિઓ. તેમ જ હિન્દની આ જાતિ સાથે થતું આવ્યું અને યુરોપની. આધુનિક પ્રજાઓનો તે જન્મે ય નહોતે થયે ત્યારે કેરીઆની. પ્રજાએ જાતીય આત્મભાન તેમજ રાષ્ટ્રીય સંગઠ્ઠન સાધી લીધું હતું. ઈ. સ. ૬૬૯ થી માંડી ૧૯૧૦ ના ઑગસ્ટ મહિના સુધી એટલે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રભાતનું શાંતિસ્થાન કે ૧૨૪૧ વર્ષ પર્યત કારીઆ એક અને અભંગ રહ્યું હતું. એટલા લાંબા ગાળા દરમ્યાન ફક્ત બે જ વાર એને રાજવંશે બદલાયા. હતા. એના આંતર્વિગ્રહ નવા જ હતા. અને અંગ્રેજોનો એકલ કવિ શેકસ્પીઅર જે વેળા બિચારે “હેમ્લેટ નાટક લખી રહ્યો હતે તે વેળા કેરીઆના પાટનગર સીઉલમાં તે જગતે નિહાળેલા ટામાં મેટા જ્યોતિર્ધરોની હરોળમાં બેસે તેવા સાક્ષની પરિષદ્ બેઠી હતી.
ત્યારે એવી એક વિરાટ સંસ્કૃતિનો નાશ કરનાર જાપાન સાથે કેરીઆનાં પનારાં શી રીતે ને કયા કારણે પડ્યાં તે તપાસીએઃ જાપાન પોતાના ઇતિહાસમાંથી એક એવી કથા કાઢે છે કે ઈ. સ. ૨૦૦ ની અંદર જાપાનની મહારાણીને સ્વર્ગમાંથી પ્રેરણું થઈ. એ પ્રેરણામાં એને સંભળાયું કે “પશ્ચિમે સોનારૂપાથી રેલી રહેલી એક ભૂમિ છે. અપરંપાર સમૃદ્ધિથી શોભતી એ ભૂમિ કઈ સંદર સુસજજ રમણ સમી દેખાય છે.” મહારાણીને એ ભૂમિમાં જવાની અભિલાષા થઈ. એની આજ્ઞાથી એક સેના તૈયાર કરવામાં આવી. અને ચોમેરથી નૈકાઓ એકઠી થઈ. મંગળ શકુનો સામાં મળ્યાં, દેવોએ એનું રક્ષણ કરવા બે ફિરસ્તાઓ મોકલ્યા, વહાણને હંકારવા વાયુ દી અને દરિયામાંથી પ્રચંડ માછલીઓ બહાર આવીને વહાણને પિતાની પીઠ ઉપર ઉપાડી સાગરનાં નીર કાપતી ચાલી.
કિનારા ઉપર એ ત્રણ રાજ્યોમાંનું એક સીલા નામનું રાજ્ય આવેલું. ત્યાં એકાએક આખા પ્રદેશ પર સમુદ્રનાં પાણી ચડવા લાગ્યાં. જોકે ભય પામ્યાં. કિનારે એક સેના દેખાઈ.
સલાની પ્રજા કળાકારીગિરીમાં નિપુણ હતી; રાજપ્રકરણ આવડતમાં ઉસ્તાદ હતી. પણ યુદ્ધનાં બખ્તર સજવાની તાકાદ એનામાં નહતી. ત્યારે રાજા લાચાર બનીને મહારાણી પાસે આવ્યો, ઘુંટણ પર પડે, ભય સાથે માથું અડકાવ્યું, અને કાલ દીધો કે “જ્યાં સુધી સુર્ય પશ્ચિમે નહિ ઉગે, નદીઓનાં વહેન પાછાં નહિ વળે, પત્થરે આકાશમાં ચડીને તારા નહિ બની જાય, ત્યાં સુધી સીલાનો (કેરીઆનો) રાજા જાપાનને ચરણે નમ્યા વિના નહિ રહે ને ખંડણ ભરત નહિ અટકે.”
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮
એશિયાનું કલંક મહારાણીએ રાજાની શરણાગતી મંજુર રાખી. રાજાના ખજાનામાંથી સોનું, રૂપું, રેશમ ઇત્યાદિનાં આઠ જહાજ ભરીને રાણીજી જાપાન પધાર્યા. જાપાનીઓ કહે છે કે બાકીનાં બન્ને રાજ્યો પણ સીલાની દશા જોઈને, તેમજ જાપાની હલ્લાનું જેર જોઈને ચુપચાપ ચેતી ગયાં તથા માગ્યા પ્રમાણે ખંડણી ભરતાં થઈ ગયાં.
કેરીઆને આજે કજે કરી લેવાને જાપાની દાવો આ પુરાણ ઈતિહાસ ઉપર મંડાય છે, પરંતુ ચીન અથવા કેરીઆની તવારીખમાં આવો કઈ બનાવ કયાંયે માલુમ પડતો નથી.
કારીઆને ઈતિહાસ ફક્ત એટલું જ બતાવે છે કે ત્રણે રાજ્યની અંદર પરસ્પર કલહ ચાલતું હોવાથી તેમાંનું એક સંસ્થાન જાપાનની સાથે મહેબૂત બાંધવા વારંવાર મિત્રાચારીની ભેટ સોગાદ મેકલ્યા કરતું અને જાપાન એ ભેટનો અંગીકાર કરી મિત્રતાને દાવે એ સંસ્થાનને મદદ પણ કરતું. બાકીનું સત્ય તે ઉપલી બીનાથી ઉલટું છે. પુરાતન રાષ્ટ્ર કેરીઆએ તે જાપાનને પોતાની સંસ્કૃતિનાં અમૃતપાન કરાવેલાં છે. તે આ રીતેઃ ૪૦૫ ની સાલમાં વાની નામનો એક શિક્ષક કારીઆએ જાપાનને સમર્પો. વાનીના આગમન પહેલાં જાપાનને લખવાની લિપિ નહોતી. ચોપડા નહોતા. શિક્ષણ શરુ થયું ને ચીનાઈ સંસ્કૃતિની આખી પ્રણાલી જાપાનમાં ઉતરી. આજે જે કળાકૌશલ્યને માટે જાપાન જગવિખ્યાત છે તેનાં કકાબારાક્ષરી તો એ એક કેરીઆવાસી આચાર્યો ધુંટાવ્યાં હતાં.
ત્યાર પછી કેરીઆથી સાધુઓ આવ્યા, બુદ્ધ ભગવાનની પ્રતિમા સાથે લાવ્યા. જોતજોતામાં બૌદ્ધ ધર્મ જાપાનને રાજધર્મ બન્યો. સાધુઓ આખા મુલકમાં ઘૂમી વળ્યા. દયાને સંદેશ ફેલાવ્યો. જાપાનીઓ પોતાના પુરાણું દેવતાઓને ભૂલ્યા. બ્રાદ્ધ સાધુસાધ્વીઓનાં ટેળેટોળાં આવી પહોંચ્યાં અને તેઓની સાથે કડીઆ, કાતરકામ કરનારા, કંસારા અને બીજા કારીગરે પણ ખેંચાઈ આવ્યા. ઠેરઠેર બૌદ્ધ ધર્મની કીર્તિ મંડાઈ અને દેવાલય બંધાયાં. નૃત્ય, સંગીત, ખગોળ, ભૂગોળ અને જ્યોતિષવિદ્યા પણ કેરીઆએ જાપાનમાં છૂટે હાથે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઘરના ઘા
વેર્યા. કેરીઆનાં મહાન વિદ્યાલયને બારણે જાપાની જુવાને શીખવા જતા ને ત્યાંથી પછી ચીનનાં વિદ્યાલયોમાં પારંગત થવા જતા.
આજ એ જ જાપાને કારીઆની એ સંસ્કૃતિનો ધ્વંસ કરી નાખ્યો છે.
૩
ઘરના ઘા
2) ગીઆરમા અને બારમા સૈકાઓની અંદર તો કારીઆ
ઉપર કંઈ કંઈ વીતકે વીતી ગયાં. એક વખત એ પ્રજાને શિરે પણ ધર્મની સત્તા જામેલી. બૌદ્ધ સાધુઓનું મંડળ પિતાના સ્વાર્થ ખાતર આખા દેશપર રાજ્ય ચલાવતું. સાધુઓએ પિતાના વિહારને કિલ્લા બનાવી નાખ્યા હતા. એક હાથમાં તલવાર અને બીજા હાથમાં ધર્મગ્રંથ લઈને સાધુએ આખી શહેનશાહત ચલાવવા લાગ્યા હતા. પ્રજા પર જુલ્મ બેહદ હતો. ત્યારપછી ૧૨-૧૩ સૈકાની અંદર જગત-
વિજેતા જંગીસખાને કારીઆને કચ્ચરઘાણ વાળ્યો. જંગી ખાનના વંશજ કુબ્લાખાને તે કેરીઆને ખંડીયું રાજ્ય બનાવી દીધું. જાપાનની સાથે કેરીઆને વેર કરાવનાર આ જાલીમ કુબ્લાખાન હતું. જે દિવસે કુખ્યાખાને બલાત્કારે કેરીઆની સહાય મેળવીને જાપાન પર સ્વારી કરેલી એ દિવસોને જાપાન ભૂલ્યું નહિ.
જાપાનના હલ્લાઓ તે ઘણી યે વાર આવી ગયા. પણ જ્યાં સુધી આ ન્હાના દ્વીપકલ્પને સામાજિક આત્મા શુદ્ધ હતો ત્યાં સુધી એ બહારના હલ્લાઓ અંગ ઉપરથી પાણીનું બિંદુ ખડીને દહી જાય તેમ આવીને ચાલ્યા ગયા. પણ છેલ્લા ૩૦૦ વરસ થયાં એ પ્રજાને પ્રાણ ડોળાયો હતો.
દેશમાં બે જ વર્ગ હતાઃ અમીર અને રૈયત. અમીરનાં તમામ ખેતરે રિયત ખેડતી. શ્વત અને વગગને બળે દેશની સરકારી નોકરી ન મળી શકે તે આ અમીરજાદાઓ શાળાઓમાં શિક્ષક
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦ ,
એશિયાનું કલંક બનતા. તે સિવાય દેશના હુન્નરઉદ્યોગ કે વ્યાપારવાણિજ્યમાં પડવું એ તો એમના ગૌરવને હાનિ પહોંચાડવા જેવું હતું. આજ આપણે ત્યાં જમીનદારના પુત્રોની જે હાલત થાય છે તે જ હાલત. એ અમીરવર્ગની થઈ. ટેળાબંધ અમીરજાદાઓ આળસુ જીંદગી ગાળતા અને પિતાના વિલાસને પહોંચી વળવા માટે ખેડુઓને ચુસતા. આખું વરસ ખેડયા પછી નીપજમાંથી માંડ પેટગુજારો થાય. તેટલો જ દાણો ખેડને મળતા. બાકીનો ભાગ અમીરના વૈભવોને પિષતા. અમીર ખેડુની પાસેથી ફાવે તેટલી વેઠ લઈ શકત; વસ્તીનાં ગાડાં ઘોડાં કે ગાય ભેંસ વગર પૈસા વાપરતે : મુસાફરીમાં મફત મહેમાનદારી કઢાવતા.
કાયદે કેવળ રાજદ્રોહ સિવાય બીજા એકેય ગુન્હા બદલ અમીરને સજા ન કરી શકે, ન એનું મકાન જ થાય કે ન એને ખુદને બંદીખાને નખાય. જ્યારે જ્યારે કોઈ માણસ એને અપરાધી ઠરે ત્યારે એને અદાલતમાં જવાની જરૂર નહોતી, પરબારે પોતે જ કાયદો હાથમાં લઈ મનમાં આવે તે શિક્ષા ઠોકી બેસાડત. કોઈ કાળે રાજદ્રોહના ગુન્હા બદલ એને પિતાને દેહાંત દંડની સજા થાય તે તેને જાહેરમાં ફાંસી નહોતી દેવાતી. પોતે પિતાના ઘરમાં બેસી ઝેરનું પાલું ભરી પી જ. આ અમીરગે વસ્તીની પાયમાલી કરી નાખેલી. - બીજે જુલ્મ હતે રાજાઓને. રાજા સદા દેવાંશી મનાતો. રાજા જીવતે હોય તે દરમ્યાન પ્રજાજન એનું નામ પણ ન ઉચ્ચારી શકેપ્રજાજન એના દેહને અડકી પણ ન શકે. ભૂલથી રાજા કદાચ કોઈને
સ્પર્શી જાય તે એ સ્પર્શવાળી જગ્યા પર સદા લાલ પટ્ટી લગાવી રાખવી પડે. રાજાજીનું હે દેશના કોઈ પણ સિક્કા ઉપર નહેતું છપાતું; કારણ કે એને પ્રજાજનોના અપવિત્ર હાથનો સ્પર્શ થાય. એની છબી પણ એના મૃત્યુ પછી જ ચિતરાય. એની હજુરમાં કોઈ શોકના પિશાકમાં અથવા ચશ્માં પહેરીને આવી શકે નહિ. રાજાને લોઢાને સ્પર્શ કદિ ન કરાવી શકાય. આ વહેમને પરિણામે કેટલાએ રાજાઓની બિમારીને વખતે દાક્તરી એજારે જ ઉપયોગમાં ન લઇ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
દ્વાર ખોલ્યાં
શકાયાં અને રાજાઓએ જીવ છે. રાજા મરે એટલે આખી પ્રજા ત્રણ વરસ સુધી શેક પાળે; તેમાં પહેલા પાંચ માસ સુધી વિવાહ બંધ, જાહેર ને ખાનગી મહેફિલે બંધ, પશુઓની કતલ બંધ, અપરાધીઓનો પ્રાણદંડ ન થાય અને અણુરંગેલ શણનાં જ કપડાં સહુથી પહેરાય.
રાજાની મરજી એ જ કાયદે. પ્રજાના જાનમાલ રાજાના હાથમાં હતાં. રાજા શાણ હોય તો રાજસત્તા પ્રજાનું મંગળ કરી શકતી અને રાજા નબળો હોય ત્યારે પ્રજાનું નિકંદન નીકળતું. કોઈ માણસથી વધુ પડતા ધનવાન કે સત્તાવાન બની ન શકાય. રાજા સિવાય કે મનુષ્ય અમુક ઉંચાઈ કરતાં વધુ ઉંચાઈનું મકાન ન બાંધી શકે. દ્રવ્ય અને સત્તા પ્રાપ્ત કરવાનો એક જ માર્ગ હતરાજની નોકરીને. રાજાના જાસુસો આખા દેશ પર પથરાયા હતા. જરા પણ માથું ઉચકનાર મનુષ્યને પલકમાં ભીંસી નાખવામાં આવતો.
ધી રાજકુલની આવી શાસનપદ્ધતિએ કોરીઆવાસીઓને. આત્મામાંથી રાજની નોકરી સિવાયની તમામ મહેચ્છાઓને મારી નાખી. સાહસિકતા અને પ્રગતિશીલતા શેકી લીધાં. વેપારી અને ખેડુત બને વર્ગની નેમ કેવલ રાજની ખફગીમાંથી બચી જઈને ચુપચાપ ચલાવે જવા પૂરતી જ થઈ પડી.
કારીઆની અંદર સ્ત્રીઓની હાલત પણ બહુ બુરી બની ગએલી.
ઘરના ઘા ખાઈ ખાઈ છેક જેર થઈ ગએલી પ્રજા બહારના હુમલાઓ સામે ક્યાં સુધી છાતી ધરી શકે ? કેરીઆ ભાંગ્યું તે માત્ર જાપાનની તલવારથી નહિ–ઘરનાં પીડથી પણ એનો નાશ થયો.
કરું દ્વાર ખોલ્યાં
આ પાનની જૂની રાજધાની કટે નગરમાં કઈ પરદેશી,
જાય તે એ શું નિહાળી રહે છે? એ શહેરની એક શેરીમાં સ્મરણથંભ ઉભો છે. એનું નામ “નાયકીનને સ્મરણ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨
એશિયાનું કલંક સ્થંભ”! હજારે કોરીઆવાસીઓનાં નાકકાન કાપીને એ સ્થંભ નીચે દાટેલાં છે. જાપાનીઓએ પિતાના જ અત્યાચારનું જે આ વિજયસ્મારક ખડું કરાવ્યું છે, તે હાસ્ય અને સદન બન્નેની લાગણીઓ એકીસાથે જન્માવે છે.
ઈ. સ. ૧૫૯૨ની સાલનો પુરાણે આ સ્મરણસ્થંભ છે. જાપાનના નામાંકિત રીજંટ હીદોશીએ એ વરસમાં ત્રણ લાખની એક સેના કેરીઆને કિનારે ઉતારી. પચાસ હજાર કેરીઅન સૈનિકે એ એની મહેમાની કરેલી. પરંતુ જાપાની સેના તો દાવાનળ સમી દેશભરમાં પથરાઈ ગઈ. એક પછી એક શહેરને એ સાફ કરતી ગઈ. આખરે ચીન કેરીઆની કુમકે પહોંચ્યું ને જાપાનીઓને નસાડયા. નાસતા નાસતા એ દુશ્મન કારીઆના મહામૂલા પ્રદેશો લુંટતા ગયા. લુંટી જવાયું નહિ તે બધાને આગ લગાડતા ગયા, કળાના અમુલ્ય નમુનાઓનો નાશ કરતા ગયા, અને આશરે ત્રીસ લાખ મનુષ્યોની કતલ કરતા ગયા, જેની અંદર ર૭ લાખ તે નિર્દોષ, નિઃશસ્ત્ર બચ્ચાં, બૈરાં અને પુરૂષો હતાં. સાત વરસ સુધીની ઝપાઝપીનું આ પરિણામ આવ્યું. એ જફામાં પટકાએલું કેરીઆ ફરીવાર કદિ પગભર થઈ શક્યું નહોતું.
કેરીઆની આ મહેમાની ચાખી ગયેલું જાપાન બીજાં ૩૦૦ વરસ સુધી ફરી ન ડોકાયું. ચીન પિતાના એ ન્હાના મિત્ર કેરીઆને પિતાની પાંખમાં લઈને બેઠેલું. જાપાનની લેલુપ આંખો તે આઘે આઘેથી પણ કોઈ તકની રાહ જોતી ટાંપીને બેઠેલી.
ઈ. સ. ૧૮૭૬ ના વરસમાં જાપાનના કેટલાક માણસો કારીઆને કિનારે ઉતર્યા. કેરીઆવાસીઓ કહે કે અમારા દેશમાં નહિ ઉતરવા દઈએ. ઝપાઝપી જામી. જાપાનીઓનાં લેહી રેડાયાં. જાપાની સરકારનો કેપ ફાટી નીકળે. એ કહે કે કાં તો લડાઈ કરે, નહિ તે અમારા વેપારને માટે ચેડાં બંદરે ખુલ્લો મૂકે. કેરીઆએ કબુલ કર્યું. તહનામાની શરતે લખાણી. અને એ શરતે કઈ હતી? એક વખતના ભોળા અને બીનવાકેફ જપાને યુરોપી રાજ્યોનાં ઘડેલાં જે મતલબી અને કુટિલ કરાર–પત્રો પર સહી કરી પિતાનાં
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
દ્વાર ખાલ્યાં
૧૩
કાંડા કાપી આપ્યાં હતાં, અને પછવાડેથી ભાન આવતાં જે કરાર પત્રને પોતે અપમાનકારક તથા વિનાશક માની રાષ પ્રકટાવેલા, તે જ જાતના કરાર પર જાપાને તે દિવસ કૈારીઆની સહી કરાવી લીધી. એ કરારાની રૂએ કારીઆની કરવેરા નાખવાની ને રાજકારોબાર ચલાવવાની સ્વતંત્રતા પર જાપાને કાપ મૂકી દીધા અને એ દેશની સરહદમાં જાપાને જાપાનીઓ માટે ખાસ (extra-territorial) હક્કો હસ્તગત કર્યાં. સાથે સાથે કારીઆએ તેા માંગણી ચે કરી નહેાતી તે પણ જાપાનીઓએ એ તહનામાની અંદર ‘કારીઆ સર્વ દેશાથી સ્વતંત્ર એક દેશ છે' એવી એક કલમ ઉમેરી, એમ કરવામાં જાપાનને ગુપ્ત ઇરાદો એવા હતા કે ગમે તેમ કરીને ચીનને કારીઆનું મુરબ્બીવટ કરતુ' અટકાવવું.
ચીનના રાજ્યદ્વારીએને જાપાનના આ દાવપેચ સમજાયા. પણ એમને જાપાન જેવી પામર સત્તાના ભય નહાતા. એને તે સ્વપ્ન પણ નહેાતું કે વીસ વરસમાં તે એ પામર સત્તા જ ચીનને ચગદી નાખશે. એને ભય હતા ફક્ત રશિયાના, કે કદાચ રશિયા આવીને કારીઆના કાળીએ કરી જશે, એ ધાસ્તીને લીધે જ ચીને તે ઉલટુ કારીઆને કહાવ્યુ` કે રશિઆથી ઉગરવુ હાય તા ખીજી પ્રજાઓને તમારા દેશની અંદર દાખલ થવા દેજો. પરિણામે પોતાનાં દ્વાર બંધ કરીને જ એકાકી સાધુ સરખા બેઠા રહેલા આ દેશે ( Hermit Kingdom) આખરે અમેરિકાને ટારે, એને ભાસે ભુલી બારણાં ખાલ્યાં. ૧૮૮૨માં કારીઆએ અમેરિકાને વેપારના કેટલાએક કિમતી હક્કો લખી આપ્યા. અમેરિકાએ એ સધિપત્રમાં શબ્દશઃ લખી આપ્યું કે “ અમેરિકાના પ્રેસીડેન્ટ અને કારીઆના રાજા વચ્ચે, તેમજ બન્ને દેશની પ્રજા વચ્ચે કાયમી દોસ્તી તે એખલાસ રહેશે. જે અહારનું કાઇ રાજ્ય આપણુ એમાંથી એકને સતાવે તે! ખીજાએ આવીને દોસ્તીની રૂઇએ પેાતાની લાગવગ વાપરી સમાધાની કરાવવી.' અમેરિકાને આપેલા કાલ કારીઆને પેાતાના જીવન—આધાર જેવા લાગ્યા. એ ભરેાસે કારીઆ નિય. બનીને સૂતુ. એની નિરર્થંકતાની કથા આગળ આવશે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪
એશિયાનું કલંક ૧૮૮૩માં ઈગ્લાંડની સાથે ય એવી જ મિસાલની સંધિ થઈ. એજ જાતની સંધિઓ બીજાં ઘણુંખરાં યુરોપી રાજ્યની સાથે પણ કરવામાં આવી. બધી સંધિઓની અંદર કેરીઆએ પિતાનાં કાંડાં કાપીને લખી આપ્યું કે “પરદેશી ગુન્હેગારને ઈન્સાફ કારીઆની અદાલતમાં નહિ, પણ પિતતાની રાજસત્તાની અદાલતમાં જ તળાશે.”
પછી તે સાહસિક પરદેશીઓનાં વૃદેવદ કારીઆમાં આવવા લાગ્યાં. પરદેશી એલચીઓ પોતાના રસાલા સાથે આવ્યા. પાદરીઓ પણ પહોંચ્યા, વેપારીઓ અને સોદાગને પણ સુમાર ન રહ્યો.
પહાડ અને ખીણેથી ઘેરાએલા એ રમ્ય પાટનગર શીઉલને નિહાળીને પરદેશીઓ મુગ્ધ બની ગયા. એ મનહર રાજમહેલ, માટીની દિવાલવાળાં, સાંઠીઓથી છજેલાં છાપરાંવાળાં, અકેક માળનાં સ્વચ્છ સુઘડ ખેરડા, અને નગરીની ચપાસ આલીંગન દઈને બેઠેલા જબરદસ્ત એ કિલ્લે–આ બધાં અપરંપાર અતિથિઓની આમાં ભૂરકી છાંટતાં હતાં. સાંકડી શેરીઓની અંદર અમી, સરદારો અને રાજવંશીઓની ભપકાદાર સવારીઓ નીકળતી અને એથી યે ઉંચી પદવીના ઉમરાવે પાલખીમાં પિતા પિઢતા પરદેશીઓને બેસુમાર વૈભવને ખયાલ આપતા નીકળતા. સામાન્ય નગરજનના અંગ ઉપર ત રેશમના લાંબા ઝબ્બાઓ ચમક્તા ને માથે ઉંચી ટોપીઓ દીપતી.
નદીને કિનારે સેંકડો કારીઅન રમણીઓ પિતાનાં સફેદ વસ્ત્રો ધોતી છેતી કલેલ કરતી હતી. ઉંચા ઘરની રમણીઓ ઘરમાં જ રહે, પણ સૂર્યાસ્ત પછી એક કલાકે તમામ પુરૂષોને બજારમાંથી ઘેર ચાલ્યા જવું પડે અને એ નિર્જન બનેલી ગલીઓમાં રમણીઓ ખુલ્લા ચહેરા રાખીને નિરંકુશ ફરે હરે એ રાજ્યને કાયદો હતો. સ્ત્રીઓને પોષાકમાં કમરથી ઉચે સુધી એક સફેદ ચણુઓ અને તેથી ઉચેના અંગ ઢાંકવા એક ચાળી જ હતાં.
રાત પડે ત્યાં નગરના દરવાજા બંધ થતા. પછી પ્રભાત સુધી કઈ અંદર આવી શકતું નહિ. હસવા જેવું તે એ હતું એ કે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
જાપાનના પગપેસારે
૧૫
ગઢની દિવાલ પર ચડીને અંદર આવવું એ બહુ હેલ હતું. રાત્રિભર દૂર દૂરના ડુંગરા પર જવાળાઓ બળતી રહેતી. એ પરથી સમજાય કે ખધે સ્થાને ખેરીઆત છે.
પૂર્વની દુનિયાનાં આ બધાં રમ્ય પ્રલાભનેાને વશ બની વિદેશીએ કારીઆમાં ઉભરાઇ ઉઠયા.
પડું જાપાનના પગપેસારો
રીઆમાં એક દુષ્કાળ ફાટી નીકળ્યેા, વ્હેમી કારીઆવાસીઆએ માન્યું કે વિદેશીએ આપણી ભૂમિપર આવ્યા છે માટે દેવતા કાપાયા છે. પરિણામે તેઓએ ફરીવાર કેટલાએક જાપાનીઓને માર્યાં ને જાપાની એલચી ન્હાસીને માંડમાંડ કિનારે પહોંચ્યા. ફરીવાર જાપાન ખળભળ્યું. લાહીને બદલે લાડી લઇએ, નહિ તે નાણાં લઇએ, એ જ એની માગણી હતી. ચીનમાંથી દસ હજારની સેના કારીઆની મદૅ પહેાંચી. પણ લડાઇની ધમકીથી કાયર થયેલુ શાંતિપ્રિય કારીઆ જાપાની પ્રજાને ચાર લાખ ચેનના દંડ તથા વેપારના વધુ કસદાર હક્કો આપીને છુટયું.
એટલેથી જાપાનના પેટની જ્વાળા મુઝે તેમ નહેતું. કારીઆનાં લશ્કરની અંદર એણે કાવતરાં રચ્યાં. કાવતરાં પકડાયાં. ફરીવાર કારીઆવાસીએએ જાપાની એલચીખાતા ઉપર હુમલા કર્યાં. જાપાની લાહી છંટાયું ને જાપાનની અંદર ફરીવાર યુદ્ધના સાદ પડયા. પણ સરકાર જાણતી હતી કે કૈારીઆની સાથે યુદ્ધ કરવું એને અથ એ કે ચીન સાથે યુદ્ધમાં ઉતરવું. એ કરવા માટે જાપાન તૈયાર નહાતુ.
ફરીવાર જાપાનનું અખ્તર ખણખણ્યું. ૧૮૮૫માં જાપાને શસ્ત્રો સન્યાં. જાપાન ચીનને કહે કે જુઓ ભાઇ, આ બિચારા કારીઆના તી ઉપર આપણે આપણા સૈન્યા ચાંપી રહ્યા છીએ, એ ઠીક નહિ. તમે પણ સૈન્ય ઉઠાવી લ્યેા, અમે પણ અમારૂં સૈન્ય ઉઠાવી
.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬
એશિયાનું કલંક લઈએ, પણ શર્ત એવી સમજવી કે પહેલેથી એકબીજાને ખબર દીધા વિના કદિ કેઈએ કેરીઆમાં સૈન્ય મેકલવું નહિ.”
ભોળા ચીનાઓ ચાલ્યા ગયા. પછી જાપાને કરી આવાસીઓની અંદરોઅંદર ઉશ્કેરણી કરી હુલ્લડ જગાવ્યું. હકીક્ત આમ બની : કેં સદીઓથી કેરીઆમાં “ગુપ્ત મંડળીઓ જન્મતી જ આવી છે. એવી એક “––હેસ” નામની મંડળી અત્યારે વિદેશીઓ તેમજ પ્રીસ્તધમીઓનું અસ્તિત્વ નાબૂદ કરવા માટે દેશમાં ઉભી થઇ. એનું પરિબલ વીજળીને વેગે પથરાવા લાગ્યું. સ્વદેશને વિદેશી સંસ્કૃતિના વિષમય ચેપમાંથી બચાવવાના આશય વડે પ્રેરાઈને ખડી થયેલી એ બલવાને શક્તિ તે જાપાની સુદ્ધાં સર્વે વિદેશીઓને હાંકી કાઢવા. માગતી હતી. પરંતુ ચતુર જાપાને એને પિતાના લાભમાં વાપરવાની બાજી ગઠવી. એણે આ મંડળીના અમુક અગ્રેસરોને હાથ કર્યા. શસ્ત્રો પહોંચાડયાં. બળવાની બધી સગવડે પૂરી પાડી એની નેમ માત્ર એટલી જ હતી કે જે ચીન આ તકલહમાં ભૂલે ચૂય. પિતાનું સૈન્ય મોકલે તે જાપાનને પણ લશ્કર ઉતારવાનું એઠું જડે.
એ યોજના પ્રમાણે ત્રીસ હજાર બળવાખોર મુકદમ કરી સીઉલ નગર પર ધસારો લાવી રહ્યા હતા.
ચીનને આ માલુમ પડયું. જાપાનની સાથે પવિત્ર સંધિમાં બંધાયેલું ચીન એમ ને એમ તે લશ્કર શી રીતે મોકલી શકે? એણે કેરીઆના નૃપતિને પૂછાવ્યું કે “લશ્કર મોકલીએ ? ” રાજાએ હા કહાવી. સંધિ મુજબ જાપાનને પણ સંદેશો આપે. ચીન આવતું રહ્યું ત્યાં તે દસ હજાર જાપાની સૈનિકે શીઉલ નગરમાં દાખલ થયા. બળવો શમાવી દીધો.
પછી જાપાની એલચીએ દસ હજાર જાપાની બંદુક તરફ આંગળી બતાવીને કેરીઆનરેશની સમક્ષ એક કાગળ મૂક્યો. એ કાગળમાં નીચે પ્રમાણે શરત હતી :
૧. ચીનનું મુરબ્બીપણું છોડી દે. ૨. વેપારવાણિજ્યના મોટા મોટા હક્કો અમને આપો.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
જાપાનને પગપેસારે
૩. અમને રેલ્વેએ બાંધવા દો. ૪. અમને સોનાની ખાણને ઇજારે આપે.
૫. ત્રણ દિવસની મુદત આપીને આજ્ઞા કરે કે ચીનાઈ સેના કારીઆ ખાલી કરી જાય.
આ કલહમાંથી ચીન જાપાનની તલવાર અફળાઈ. જાપાને શીઉલ નગરનો કબજો લીધો. કેરીઆ-નરેશે બધી શરતો ઉપર સહી કરી આપી. જાપાને પચાસ જાપાની સલાહકારોને કારીઆના દરબારમાં બેસાડી દીધા. આખા દેશ ઉપર કજો લેવાયો અને ચીન સાથેની લડાઈ ખતમ થતાં તો કેરીઆને તમામ વેપાર જાપાને હસ્તગત કરી લીધે. રાજાના નામની આણ ફેરવીને જાપાનીઓએ એક રાજસભા. બોલાવી. આ રાજસભાને નામે પેલા પચાસ જાપાની સલાહકારોએ આખું રાજબંધારણ એક દિવસની અંદર એક પલટાવી નાખવાનું કામ આદર્યું. ઉપરાઉપરી કડક હુકમે છુટવા લાગ્યા. નાની કે મેટી, નવી કે અગત્યની તમામ બાબતે સંબંધે નવા કાયદાઓ નીકળી પડ્યાં. રાજાની કુલ સત્તા કાપકુપીને પ્રધાનની સલાહસૂચનાનું તત્ત્વ દાખલ કર્યું. ગવર્નરથી નીચી પદવીને કઈ નોકર રાજાજીને પરબારે ન જ મળી શકે એવું ઠરાવ્યું. એક કાયદો નવા બંધારણ ઘડાતો હોય અને તેની સાથે સાથે બીજે કાયદો રાજમહેલનો રમણીઓના જુદા જુદા ઈલ્કાબ નક્કી કરતો હોય!
તત્કાળ હુકમ છુટયો કે તમામ પ્રજાજનેએ પિતાના ચોટલા કપાવી નાખવા. તાબડતોબ બીજે કાસદ બીજે હુકમ લઈને છુટે છે કે રાજભાષા બદલી નાખે. અરે, રાજાની રખાયતની પદવિઓ પણ આ રાષ્ટ્રવિધાતાઓએ નક્કી કરી નાખી. એટલું બસ નહેતું. લોકે હુક્કા પીતા તેની નાળની લંબાઈ, માથાના વાળની. સાફાઈ અને પોશાક પહેરવાની પદ્ધતિ, એ તમામ કાયદેસર નક્કી થયાં. એ બધા કાયદાનો અમલ કરાવવા બંદુકે લઇને જાપાની સેનાઓ નીકળી પડી.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮
એશિયાનું કલક
એક મહિના સુધી જાપાની ફાજ રાજમહેલના કબજો રાખી બેસી રહી. એ દરમ્યાન રાજા ઉપર તે છુપાં છુપાં ઘણાં વીતકા વીતાડવામાં આવ્યાં. પરંતુ કારીઆનું તમામ પુરાણું રાજબંધારણ ઉખેડી નાખવાની હજુ વાર હતી. જાપાનીઓને ભય હતા કે એવી ઉથલપાથલ બીજા પરદેશી નિહ સાંખે. એટલે હજી ય કારીઆને એક સ્વતંત્ર રાજ્ય તરીકેના સ્વાંગ પહેરાવી રાખ વાનુ જાપાનીઓને દુરસ્ત લાગ્યું. એવા જ દેખાવ રાખ્યા કે બધા ફેરફાર રાજાની આજ્ઞાથી તે પ્રધાનેાની પરવાનગીથી જ થાય છે. વસ્તુતઃ રાજા બંદીવાન હતા ને પ્રધાને પૂતળાં હતાં.
રાજા હાથ જોડી કરગરવા લાગ્યા કે હવે તે આ ચેકીપહેરા ઉઠાવી જાઓ.” જાપાની એલચી એટારીએ જવાબ વાળ્યો, “સુખેથી, પણ કારીઆના ઉદ્યોગાના કુલ ઇજારા લખી આપે..” એમ જ થયું. અંદરથી જાપાની ફાજ ઉઠાડી લેવામાં આવી છતાં રાજમહેલને દરવાજે અને આજુબાજુનાં મકાનેા પર તેા એનાં એ જ સંગીના ચમકતાં રહ્યાં.
નમાલા નૃપતિ આ બધા તમાશે ટગર ટગર જોતા રહ્યો. એશિચાના દેશમાં તે કાળે રાજા એટલે શુ? રાજાની એક આંગળી ઉંચી થાત તે। કાટી કાટી પ્રજાજને-પુરૂષા અને રમણીએ, બાલકા અને બાલિકાઓ જાપાની બંદુકની સામે પોતાની છાતી ધરીને ઉભાં રહેત. પણ રાજા તે। વિચાર કરતા જ રહ્યો; જીવન-મરણના સરવાળા ખાખાકી ગણતા રહ્યો.
પરંતુ ઇતિહાસ એક વાત બધા દેશમાં ખાલી ગયા છે. દેશની અંદર પુરૂષજાત જ્યારે નિર્મૂળ બની જાય, ત્યારે અબળાઓમાં થ્રુપું જોશ ભભુકી નીકળે છે. કારીઆના અંતઃપુરમાં પણ એ રાજરમણીનું–રાણીનું હૃદય ખળભળાયું. લાખડી ચ્છાશક્તિ, સળગતા સ્વદેશપ્રેમ અને અચુક વિવેકબુદ્ધિવાળી એ સ્ત્રીના દૃઢ આગ્રહ હતા કે કારીઆને વહીવટ તેા બહારની કાઇ દરમ્યાનગીરી વગર કારીઆવાસીઓએ જ કરી લેવા ધટે. એ ચક્રાર નારી ચેતી ગયેલી કે જાપાનના આ કાવાદાવાની અંદર શી શી મતલખે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
5, . નાના
જાપાનને પગપેસારો
સંતાઈ રહી છે. રાજ્યના ડાહ્યાડમરા પ્રધાને જે વાતનો નિકાલ દસ મહિને ય નહોતા લાવી શકતા એને નિર્ણય આ અબળા દસ મિનીટમાં લાવી મૂકતી. રાજાને એણે મેણું માર્યા. એ વીરાંગના બેલી ઉડી કે “શું મહારી પ્રજાનું ભાગ્ય પેલા જંગલી જાપાનીઓ આવીને ઘડી આપશે ? આપણા રાજ્યમાં જાપાનીઓનો પગ ન હોય.”
પછી તે મહારાણીએ રાજા ઉપર પોતાને અદ્દભુત પ્રભાવ બેસાડી દીધો. એને પૂછ્યા વિના એક પણ કાગળીઓ ઉપર સહી ન થાય. દેશની સાચી માલીક રાણું બની ગઈ. એની ભ્રકુટિમાં કોઈ એવી આગ હતી કે જેની સામે જાપાની એલચી વાઈકાઉન્ટ મીયુરા ૫ણ કમ્પતે. એની સામે કોઈ આડ ઉચ્ચાર પણ ન કરી શકે. આખરે એણે પિતાનાં જ સગાંવહાલાને અસલની પદવી પર પાછાં આપ્યાં. જાપાનીઓની તાલીમ તળે તૈયાર થતા દેશી લશ્કરને વિખેરી નાખવાની એણે આજ્ઞા દીધી. જાપાની પ્રધાનને તેમ જ રીજન્ટને એ વારંવાર કરાવવા લાગી.
જાપાની એલચીને સમાચાર પહોંચ્યા કે કારીઆના રણવાસમાં એક રમણીને પ્રાણ જાગૃત છે. જાપાની અમલદારે રાણીની પાસે ગયા, એને ફેસલાવી, ધમકી આપી, રુશ્વત અને ખુશામતના રસ્તાઓ પણ અજમાવ્યા. પરંતુ મહારાણીનું એક રૂંવાડું સુદ્ધાં ફરકયું નહિ. જાણે કિઈ અભેદ્ય ખડક ઉપર મોજાં વ્યર્થ પછડાઈને પાછાં વળ્યા.
પછી જાપાને એના અંતરના અંધકારમાં ઘર મનસુબો કર્યો. આપણું પાડોશી રાજ્યની રાણીને પ્રાણ લેવો એ અલબત આપણા જેવી સુધરેલી સત્તાને ગમે તે નહિ પરંતુ જાપાનના હાથમાં બીજે કશે ઈલાજ નથી. જાપાનને તો “મહા જાપાન” બનવાની મહત્વાકાંક્ષા રહી. એ મહેચ્છાની આડે જે કોઈ આવે તેણે ઉખડી જ જવું જોઈએ.
જાપાની સરકાર સાથેની ગુપ્ત મત અનુસાર એક આખું કાવત્રુ રચાયું. જાપાનથી ખાસ ઘાતકે ઉતારવામાં આવ્યા. કઈ રાતે, કયારે, કણે કણ ને કેવા સંજોગોમાં રાણીને પ્રાણ લેવો
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦
એશિયાનું કલંક
તેની કાળજીપૂર્વક ઝીણામાં ઝીણી વિગતો નક્કી થઈ : તે એ દારૂણ રાત્રિ આવી પહેાંચી ત્યારે આખા યે કાવત્રાની અચૂક રચના થઇ ગઇ હતી. ઠેરઠેર ઉભેલા જાપાની સૈનિકાના રક્ષણ તળે રીજન્ટની પાલખી રાજગૃહમાં પેડી તે રૂકાવટ કરવા મથનારી કારીઅન પહેરગીરાની તલ ચલાવતી સીધી રાણીવાસમાં પહોંચી. એરડે ઓરડે રાણીની શોધ ચાલી. અંતઃપુરની પરિચારિકાના ચોટલા ઝાલી ઝાલી, જમીન પર ધસડી પૂછ્યું કે “કયાં છે રાણી ” પણ કાઇ ન માન્યુ’, તેવામાં એક બારણાની આડશે ઉભેલી એક કામલાંગી સ્ત્રી હાથ લાગી. ધાતકાના સરદારે એને ચાટલા ઝાલીને પૂછ્યું “તુ રાણી છે ?' જવાબમાં ના પાડી, ઝટકા મારી, ઘેાડાવી, એ સ્ત્રી ચીસા પાડતી નાડી. ત્યાં તા જાપાનીએ એને આંબી ગયા, તલવારથી એને કાપી નાખી. પરિચારિકાઓને પકડી આણીને એ મરનારની લાશ એળખાવી. એ રાણી જ નીકળી. હજુ એનામાં જીવ હતા. એના પર ગ્યાસલેટ છાંટયું. બગીચામાં ઉઠાવી જઇ એની ઉપર લાકડાં ખડકયાં ને પછી આગ લગાવી, એનાં ચેડાં હાડકાં સિવાય કશું નામનિશાન ન રહેવા દીધુ.
પણ એટલેથી બસ નહાતું. રાણીની હત્યાને હાહાકાર પ્રજાને ઉશ્કરી મૂકશે એમ કાઉન્ટ મીથુરાને લાગ્યું એટલે રાજાના જ નામથી તૃ એણે એક ફરમાન પ્રસિદ્ધ કર્યું” કે “અમારી મહારાણી એક અધમ વેશ્યા હતી. એ મરી નથી પણ નાસી છુટી છે; અને જરૂર પાછી આવવાની. અમે એ પાપણીને બરાબર પિછાણેલી હતી; પણ અમારા ક્લાજ નહાતે. એનાં પીયરીઆંથી અમે ભય પામતા હતા. એટલે ન તે અમે એને બરતરફ કરી શકયા કે ન સજા કરી શકયા. અમને ખાત્રી થઇ ચુકી છે કે એ રાણીપદને લાયક નથી. એટલુ જ નહિ પણ એના ગુન્હા પારાવાર છે. આજથી અમે એ રાણીપદેથી પદભ્રષ્ટ કરી અધમ સ્ત્રીવર્ગીની પંકિતમાં મુકીએ છીએ.”
પેાતાને નામે પ્રગટ થયેલા પેાતાની બનાવટી સહીવાળા આ દસ્તાવેજની વાત રાજાની પાસે પહેાંચી. પરંતુ એ વ્હાલી સ્ત્રીને આમ પોતાને નામે કકિત કરનારાઓને એ શું કહી શકે ? એ તે બ’દીવાન
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
જાપાનને પગપેસારા
૧
હતા. ધ્રુજતા, ખળભળી ગએલા, અને ‘હાય ! મને ઝેર 'દેશે' એવી હીકથી ફફડતા એ નૃપતિ મહેલમાં જ ચુપચાપ પડયા રહ્યો.
રાણીનું ખૂન થતાં તા થઇ ગયું, પણ જાપાન મ્હામાં આંગળી ધાલી મુંઝાતું ઊભું. એ સમાચાર દબાવી રાખવા જાપાની અમલદારાએ કાશીષ કરી. અમેરિકાના એક વર્તમાનપત્રના ખબરપત્રી તે કાળે કારીઆમાં હતા તેણે આ ઘટના વિષે અમેરિકા તાર કર્યાં, પણ જાપાની સત્તાએ એ તાર અટકાવ્યા ને એ ગૃહસ્થને નાણાં પાછાં પહેાંચાડવામાં આવ્યાં. આટલા કડક બખસ્ત રાખ્યા છતાં ગમે તે પ્રકારે પણ એ ખબર યુરાપઅમેરિકાને કિનારે પહોંચી ગયા. એટલે સુધરેલી દુનિયાને ફેાસલાવી લેવા ખાતર એ ખૂન કરાવનારા અધિકારી ઉપર જાપાને કામ ચલાવવાના તમાશા લજવ્યેા.
ન્યાયમૂર્તિએ પોતાના ફેંસલામાં આખું યે કાવત્રુ વિગતવાર કબૂલ રાખ્યું. પરંતુ એ બધી વાતને અ ંતે એણે લખ્યું કે “આ હકીકતે સાચી હાવા છતાં, આરેાપી માહેલા કાઇએ પણ પેાતાના મનધાર્યાં ગુન્હા વસ્તુતઃ કર્યાં હાવાની કશી સાખીતી અમને જડતી નથી. એથી કરીને તમામ આરાપીઓને નિર્દોષ ગણી છેાડી મૂકવામાં આવે છે.”
હત્યારાઓ મુકત થયા એટલું જ બસ નથી. જાપાની પ્રજાએ તેઓને સાચા સ્વદેશભક્તા કહી વધાવી લીધા ને મરેલી રાણીને જાપાનની દુશ્મન કહી પેટ ભરીભરી વગેાવી.
,,
પણ જાપાન જોઇ શકયું કે ખળભળાટ ખૂબ થઇ રહ્યો છે. જાપાનને ખાજી પલટતાં આવડતી હતી, જાપાને કાઉન્ટ અનેાયે નામના અધિકારીને ખાસ એલચી તરીકે શાંતિ પ્રસારવા માકલ્યા. એણે આવીને ફરમાન કાઢયુ કે “ મહુમ રાણીજીને એમની અસલની પદવી પૂરેપૂરી પાછી આપવામાં આવે છે. ” એણે મરેલી રાણીને “ નિષ્કલંક અને પુજનીયા ” તે ઇલ્કાબ આપ્યા. એની યાદગીરીમાં એક દેવાલય ચાવી આપ્યું; ઉંચી પછીના આવીસ અમલદારોને એ મહારાણીની જીવન–કથા લખવા બેસાડી દીધા. છતાં રાજા તો હજી પોતાના મહેલમાં કેદી બનીને પૂરાયા હતા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨
એશિયાનું કલ ક
એ વેળા રશિયાના એલચીખાતા પર એક બહુ ઉચ્ચ હ્રદયના. અધિકારી ખેડે હતા. એ 'દીવાન રાજાને મદદ કરવા મથતા હતા. એની મદદ વડે રાજાને મહેલમાંથી છુટી નીકળવાની ખુખીદાર પેરવી કરવામાં આવી. રણવાસની રમણીઓએ એક અઠવાડીઆ સુધી રાજરાજ વાર વાર એજલપડદાવાળી પાલખીઓની આવજા કરાવી મૂકી. જેટલા જેટલા દરવાજા હતા ત્યાં થઇને વારંવાર પાલખીએ આવે છે ને જાય છે.. આ રીતે પહેરેગીરે ભ્રાંતિમાં પડી ગયા કે રણવાસમાંથી રમણીએ માત્ર. વારંવાર મુલાકાતે જાય આવે છે. બીજી કશી શંકા તેઓને પડી. નહિ. એક દિવસે પ્રભાતે એવી એ એજલપડદાવાળી પાલખીમાં એસીને રાજા અને એને યુવરાજ છટકી ગયા, આકુળવ્યાકુળ હૃદયે. રશિયાના એલચીખાતાને શરણે પહેાંચી ગયા. ત્યાં તેઓને શરણ મળ્યુ. ારીઆમાં એવા રીવાજ હતા કે રાજા રાત આખી કામ કરે અને સવારે સૂઇ રહે, એટલે પ્રધાનમંડળને તેા આ પક્ષાયનની ખબર છેક અપેાર પછી પડી. તે વખતે તેા રાજા નવા મિત્રાના ચાકીહેરા તળે નિય હતા. એટલે એ દ્રોહીએ હાથ ઘસતા રહ્યા.
જાપાનીઓની ધાકથી ધ્રુજતા અને અંદરની વાતાથી છેક અજાણ રહી ગએલા પ્રજાજનાને જ્યારે આ ખબર પડી તે બધા ભેદ સમજાયા, ત્યારે પ્રચંડ લેાકમેદિની એકઠી મળી; કાઇના હાથમાં લાકડી, ક્રાઇના હાથમાં પત્થર, એમ જે મળી ગયુ` તે હૅથીઆર ઉઠાવીને પાટનગરની પ્રજા ઉમટી પડી. બધાએ નિશ્ચય કર્યો ક રાજાજીના શત્રુઓને સહારી નાખીએ. તપેલા મગજના એ હજાર સ્વામીભક્તો તલપતા ખડા હતા. જુના અમીરઉમરાવા પણ એકદમ રાજાજીને નમન કરવા પહોંચી ગયા. બે કલાકમાં તેા નવું પ્રધાનમડળ ગાઠવાયું અને જુના પ્રધાને બરતરફ થયા. દેશદેશના એલચીઓએ જઇને રાજાને વંદના દીધી. છેલ્લા છેલ્લા જાપાની . એલચી પણ જઇ આવ્યા. એને તા શ્વાસ જ સૂકાઇ ગયા હતા. કારણુ કે એની બધી બાજી ધૂળ મળી હતી.
તેજ સાંજે સૈન્યને સંદેશા પહોંચ્યા કે “રાજાજીની રક્ષા કરે, અને રાજદ્રોહીઓને વીણી વીણીને હણી નાખી એનાં માથાં રાજાજીની સમક્ષ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
તૈયારીની તક
૨૩
લઇ આવે. ” લોકાને હત્યાકાંડ રચવા માટે આટલી વાત બસ હતી. કાવત્રાખાર પ્રધાનમ ડળમાંથી એ પ્રધાનાને તેા માર્ગ પર ધસડી લાવી લોકાએ રેંસી નાખ્યા. ત્રીજાને એને ઘેરજ ઠાર કર્યાં. એક રીતે તા, આટલા ખળભળાટથી જ દેશમાં શાંતિ પ્રસરી શકી. ગામડાંની પ્રજા જાપાનીઓની સામે ખળવા જગાડવા તત્પર થઇ રહી હતી, પરંતુ પોતાના રાજાજીને ફરી સ્વતંત્ર થયેલા નિહાળીને પ્રજા શાંત પડી ગઇ.
""
રશિયન રીંછની સામે થવાની જાપાનમાં હિમ્મત નહાતી, એટલે ક્રીવાર રશી, કારીઆ અને જાપાન વચ્ચે સૉંધિ થઇ. એ નવા સંધિપત્રની અંદર જાપાને રશીઆને સ્પષ્ટ કાલ લખી આપ્યા કે “વ્કારીઆની કાપાયમાન બનેલી પ્રજા તરફથી જાપાની એલચીખાતા ઉપર હલ્લા આવવાના ભય મટી જશે કે તૂર્ત જ અમે કારીમાંથી જાપાની લશ્કર ખસેડી લેશું. આ સંધિ ૧૮૯૬ માં થઈ. ૧૮૯૮ માં જાપાન—રશીઆ વચ્ચે ફરીવાર કરારનામુ થયું. તેની પહેલી જ કલમ ભાખે છે કે “ રશીઓને જાપાનની અને સરકારો કારીઆનું તટસ્થ રાજત્વ તેમજ સદંતર સ્વાતંત્ર્ય સ્વીકારે છે અને એ દેશના આંતહીવટમાં કશી ય દાખલ ન કરવાના સાગદ લે છે.
""
રાજા ગાદી પર આવ્યા, લશ્કર અને પોલીસખાતું પાછાં કારીઆને સોંપાયાં.
પૂર્ણ તૈયારીની તક
ઓ
ગણીસમી સદીનાં એ અંતિમ વર્ષોંની અંદર આખા જગતની સત્તાએ રશીઆના પરિબળ સામે કમ્પી રહી હતી. સારીઆની ભૂમિ પર એના કદમ સંભળાવા લાગ્યા તે એના આગમનના અવાજ નજીક ને નજીક આવવા લાગ્યા, તેમ તેમ હિન્દના બ્રીટીશ સામ્રાજ્યને ફાળ પડવા લાગી. પાસીશીકને કિનારે જેમ જેમ રશીઆ પેાતાની રેલ્વેના પાટા પાથરવા લાગ્યું તેમ તેમ જાપાનના કાન
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
એશિયાનું કલંક પણ ચમકી ઉઠયા. ચીનની રાજવ્યવસ્થામાં મહત્ત્વનું આસન મેળવવા રશિઅન રીંછ ઘુરકી રહ્યું હતું. અને જર્મનીની હાલત તે કાન્સ ને રશિયાની વચ્ચે, સુડી વચ્ચેની સોપારી જેવી હતી. આવી પ્રચંડ સત્તાને પજે કેરીઆના શિર ઉપર છાયા કરી રહ્યો હતો એટલે જાપાન થરથરીને આઘે જ બેસી રહ્યું.
રશિઆ–જાપાનના એ નવા કરારનામા અનુસાર ફરીવાર સ્વાધીન બનેલા કેરીઆને પિતાની તૈયારી કરી લેવાની એક અનન્ય તક મળી ગઈ. સુલ્તાનની પદવી ધારણ કરીને સિંહાસન પર બેઠેલા રાજાને જે ઉંડી અક્કલ હોત તો એનો દેશ ઉગરી જાત. બેશક, એણે પરદેશથી સલાહકારે બેલાવ્યા અને રાજમાં કેટલાક સુધારા દાખલ કર્યા. રેલ્વે વિસ્તારવાનું શરૂ કર્યું, નિશાળે અને સ્પીતાલ પ્રસરતી થઈ, શહેરસુધરાઈના પ્રબંધ થયા, પિોલીસખાતું વી ઢબ પર રચાવા લાગ્યું, લશ્કરમાં પણ નવાં તત્વો દાખલ થયાં, અને શ્રીમંતિની પુત્રો અમેરિકા જઈને અભ્યાસ પણ કરવા લાગ્યા.
પરદેશમાં ભણી ગણીને તૈયાર થએલે એક સાચો દેશભક્ત ડે. ફિલીપ જોઈન, કે જે એક વખતના ગુન્હા બદલ અમેરિકામાં દેશવટો ભોગવટો હતો, એને પણ આદરમાનથી બેલાવી રાજાએ પિતાની પ્રીવી કાઉન્સીલના સલાહકાર નીમ્યો.
પરંતુ આ નવીન ભાવનાઓથી ભરેલા યુવાન અધિકારી મંડળ ઉપર રાજાજીને દારૂણ વહેમ આવવા લાગે. એણે જોયું કે નવા પ્રધાને ને મંત્રીઓ તે રાજાની સત્તા કમી કરી શાસનની અંદર પ્રજાને અંકુશ પેદા કરવા માગે છે. એણે જોયું કે ખજાના પર નીમાએ એક દાને અંગ્રેજ મી. બ્રાઉન તે પાઈએ પાઈને હિસાબ માંગે છે અને ઉડાઉ ખર્ચ કરવાની રાજાને મના કરે છે. દાખલા તરીકે પિતાની સદ્દગત મહારાણીના સ્મરણ રૂપે રાજાજીને એક આલશાન મહેલ બાંધવાની ઇચ્છા થઈ. તેના જવાબમાં આ નિડર ખજાનચીએ કહ્યું કે “એ નહિ બને. હેતર છે કે એ પુનિત
સ્થાન સુધી લકસુખને ખાતર સુંદર સડકે બંધાવો.” એ મુજબ સુંદર સડક બંધાઈ અને સ્મરણ–મહેલના નકશા અભરાઈએ પડયા રહ્યા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
તૈયારીની તક
૨૫
રાજાના હૃદયમાં ફિકર પેઠી. રાણીની હત્યા થઇ તે રાત્રિથી જ એ હેમી, અચાસ અને દુર્બળ બન્યા હતા. એ ચમકી ઉઠયા કે હાય ! કોઇ મારી સત્તા ઝુંટવી લેશે. જેસાન જેવાની ડખલ ન સહી શકનારા પ્રધાનમંડળના કેટલાએક પીછેહટવાદી અધિકારીઓએ પણ રાજાજીને એજ વિચારા હસાવ્યા. પરદેશી સલાહકારાએ પણુ રાજતંત્રમાં અનીતિ પ્રસારી દીધી. કારીઆના રાજતંત્રમાં સારા આદમીને સ્થાન ન રહ્યું. પ્રજાની આ દુર્દશા ઉપર ફિકર કરતા એ જવાળામય પ્રાણ ડા. જેસાન નાકરીમાંથી છુટા થયા અને એણે એક વમાનપત્ર કાઢ્યું, જેનું નામ હતું ‘સ્વતંત્ર.’અંગ્રેજી અને કારીઅન બન્ને ભાષામાં એ પ્રગટ થવા લાગ્યું.
નિર્ભય પણ કરેલી લેખિની ચલાવીને જેસાને રાજશાસનના સડા ઉખેળવા શરૂ કર્યા. પ્રજાની રાવ પરબારી રાજાને પહોંચાડવા મથવા માંડયા. અધિકારીએ એ પત્રથી કમ્પતા. સત્તાધીશેાના જીમા ઓછા થવા લાગ્યા. આતુર હુયે લેાકા એ વાંચતા. એક આદમી વાંચીને પેાતાના પાડાશીને વાંચવા દેતા, એમ છેક દૂર દૂરને ગામડે પણ ‘સ્વતંત્ર’ પહેાંચવા લાગ્યું. લોકેા એટલા બધા ગરીબ હતા કે અક્કેક નકલ અસેા સેા આદમી વાંચવા લાગ્યા. લોકાને એ રસ લગાડયા પછી જેસાને ખેાલી સ્વાતંત્ર્ય–સભા’.
સ્વાતંત્ર્ય-સભા શરૂ થઈ ત્યારે બાર જ સભ્યો નોંધાયા. પરંતુ એક દીવાની જ્યેાતમાંથી જેમ અનેક દીવા પ્રગટે તેમ ત્રણ મહિ નામાં તે એ ખારમાંથી દસ હજાર નરનારીએ સભાને ચાપડે નોંધાઇ ગયાં. કારીઆ સરકારની કાળી કિતાબને પાને પણ એ દસ હજાર નામ ચડી ચુકયાં. એના સભાસદ થવામાં કશા શિષ્ટાચાર કરવાના નહાતા, ફક્ત એકત્ર મળીને ચર્ચા કરવાની હતી. ઉભા થઇને એ શબ્દ ખેલવાની પણ જેને આદત નહાતી એવા પ્રજાજને કાઇ અજબ ત્વરાથી શીખી ગયા કે રાજપ્રકરણના નિગૂઢ પ્રશ્નોની પણ શાંત ચિત્તે ને શાણપણભરી ક્ષ્ણાવટ શી રીતે કરી શકાય અમલારાના બુરા વહીવટ પર પણ લેાક્રા મેધડક મેાલવા લાગ્યા. દોઢ વરસમાં તા અધિકારીએ આ સભા ઉપર દાંત કચકચાવવા લાગ્યા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૬
એશિયાનું કલંક
વિદેશી અધિકારીઓ પણ પ્રજામતની આ જાગૃતિ પર વક્ર નજરે જોવા લાગ્યા.
આ નવીન લેાકશક્તિને પહેલા પરિચય રાજ્યને આવી રીતે થયાઃ પેાતાના સૈન્યને તાલીમ આપવાનું કામ કારીઆ—સરકારે રશીઆના એલચીખાતાને સુપ્રત કર્યું.. દેશની ફેાજ એક પરદેશી સત્તાના હાથમાં સાંપાય તેનાં જોખમ સ્વાતંત્ર્ય-સભાને પલમાં સુઝી ગયાં. એ આત્મધાતક પગલું" અટકાવવાનુ નક્કી થયું. બીજે દિવસે રાજમહેલના ઓટા ઉપર દસ હજાર સભાસદે ખડા થયા અને રશીઅન અમલદારાને લશ્કરમાં લાવવાનુ કરારનામુ ફાડી નાખવા તેઓએ રાજાને અરજી કરી. રાજાએ પ્રજાને સમજાવવા ઉપરાઉપરી માણસા દોડાવ્યાં. પણ દસ હજારમાંથી એકેય હટયા નહિ. કરારનામાના ટુકડા નજરે જોયા પછી જ ત્યાંથી ખસવાના સર્વેએ શપથ લીધા.
બીજી બાજુ રશીઆના એલચીને જ્યારે આ સમાંચાર પહોંચ્યા ત્યારે એની આંખાના ખુણા પણ લાલઘુમ થયા. એણે રાજાને દમ ભરાવ્યેા કે જે આ લેાકાને નહિ વિખેરી નાખા તે આજ પળે હું મારા તમામ અમલદારાને ઉઠાવી લઇને ચાલ્યા જઇશ. પછીના પરિણામ માટે હું જોખમદાર નથી.
રાજાજીએ લાકનાયકાને આ ભયાનક ધમકી કહી સંભળાવી અને સમજાયું કે જો રશીઆ સાથેને આ કંટ્રાકટ રદ કરશું તે ભયંકર પરિણામા આવશે. લેાકેા ઉત્તર આપે છે કે ખીજા બધાં પરિણામા અમે સહીશું, પરંતુ આ લશ્કરી દોબસ્તની અંદર રશીઆને પગપેસારા નહિ જ સહેવાય.
રાજા લાઇલાજ બન્યા. એણે રૂશીઅન એલચીને કહાવ્યું કેઃ “કૃપા કરીને અમલદારાને ઉઠાવી ત્યા; કરારનામું રદ કરા; બદલામાં હું નુકશાનીના નાણાં ભરી દઇશ.”
આખરે એ મુજબ જ અમલ થયા અને પ્રજાની પ્રચંડ જીત થઇ. દસહજારની ભુજાઓમાં નવું બળ આવ્યું. રાજાની આગળ એણે આટલા નવા સુધારાના ખરડા ધર્યો :
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
ર૭.
તૈયારીની તક
૧, પરદેશીઓની ડખલગીરી છોડે. ૨. વિદેશીઓને ખાસ હક્કો આપવામાં વિવેક રાખો. ૩. મેટા ગુન્હેગારને છડેચક ઈન્સાફ કરે. ૪. રાજ્યખરચની બદીઓ દૂર કરે. ૫, લેક–પ્રતિનિધિ મંડળ સ્થાપ.
રાજાજીને આ વાતે વસમી લાગી. એણે આજ્ઞા દીધી કે “એ મંડળને જ વિખેરી નાખો.”
દસ હજારે શું કર્યું? તેઓએ સામે શસ્ત્રો ન ઉગામ્યાં. અહિંસાના સિદ્ધાંતને બરાબર સમજનાર એ પ્રજાએ એક કાંકરી પણ ન ફેંકી, પરંતુ પિતાની મેળે જ પોલીસથાણુઓની અંદર જઈને હાથ ધર્યો ને કહ્યું કે “પહેરાવો બેડી.”
દસ હજારને પૂરવાનાં જેલખાનાં કયાં હતાં? શરમાતે મોંયે પિલીસે ફક્ત સત્તર સરદારને પકડયા. તેઓનાં માથાં જ ઉડાવી દેવામાં આવત, પણ તેઓને પક્ષે પ્રચંડ પ્રજામત ઉ થઈ ગયો હતો તેને પરિણામે પાંચમા દિવસની પ્રભાતે તે બંદીખાનાં ખેલાયાં ને સુધારા મંજુર થયા.
જેવા લોકો ઘેર પહોંચે તેવી તે સુધારાની વાત જ ઉડી ગઈ. ઠગાએલી પ્રજા વધુ રોષે ભરાયું; ઠેર ઠેર ટેળાં મળ્યાં; સિપાહીને હુકમ મળ્યો કે ટોળાં પર ગોળીઓ ચલાવે.
એકેએક સિપાહીએ કમર પરથી પટ્ટા ખોલીને નીચે ફેંકયા; ટોપી પરના બીલ્લા તોડી નાખ્યા બંદુકે ભયપર ધરીને તેઓ બોલ્યા કે “માફ કરે ! અમે પ્રજાથી નોખા નથી.”
સરકાર સમજી ગઈ કે સિપાહીઓની અંદર હજુ થોડી ઘણી પ્રજાભાવના રહી ગઈ છે. એટલે પછી એણે નિમંત્ર્યા પરદેશી સજીને.
સોજાએ તે દિવસે તો લોકોનું દળ સંગીનની અણીએ વિખેર્યું. છે પણ બીજી પ્રભાતે આવીને જુવે તો હજારોની સંખ્યામાં પ્રજા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૮
એશિયાનું કલંક રાજમહેલની સન્મુખ ખડી થઈ હતી. ચિદ દિવસ ને ચૌદ રાત્રિઓ એ હજારોએ ત્યાં ને ત્યાં ગુજારી. કેરીઆની પ્રજા દુભાતી ત્યારે આવું તારું કરી રાજસત્તા પર પિતાનું નૈતિક દબાણ લાવતી.
રાજાને નમવું પડ્યું. માગેલા સુધારા મંજુર થયા. લેકેએ જયઘોષ કર્યો. પણ બહુ ઉતાવળ થઈ ગઈ. લેકેની અંદરોઅંદર જ ફાટફટ થઈ; સુધારાને કાગળીઓ ફરીવાર હવામાં ઉડ; લેકનાયક સીંગમાન બંદીખાને પડ્યો. રાજસત્તાના સત્ર તરીકે એને ઉડામાં ઉડા ભોંયરામાં પૂરવામાં આવ્યો. સાત સાત મહિના સુધી ભેંયતળીઆ ઉપર, બીજા અનેક બંદીવાનોની સાથે, એક જ સળીઆમાં હાથપગ બાંધી, માથા પર જબરદસ્ત બે મૂકી એને સતાવવામાં આવ્યો. કઈ કઈ વાર પુરાણી પ્રથા મુજબ સિતમ ગુજારવા માટે એને બહાર કાઢવામાં આવતો. એ સિતમ કરતાં મોત મીઠું હતું. એક રાત્રિએ એને ખબર કરવામાં આવી કે “તને દેહદંડની સજા મળી છે.” બંદીવાન આનંદથી નાચવા લાગ્યો. પણ પહેરેગીરેએ એક નાનકડી ભૂલ કરી નાખી. સીંગમાનને બદલે એની બાજુ પર જ બંધાએલા એક બીજા કેદીને એ લેકે ભૂલથી ઉઠાવી ગયા ને એને જાન લીધે.
પછી સીંગમાનની સજા કમી થઈને જન્મ–કેદની ઠરી. એ અંધકારમાં પડ્યાં પડ્યાં એને આત્મા પ્રભુ તરફ વળે. નાનપણમાં નિશાળની અંદર એને કાને પડેલા ઈશ્વરી પેગામે એને ફરી યાદ આવ્યા પ્રભુ એના પ્રાણની અંદર બોલી ઉઠે. પહેરેગીરે એના મિત્રો બન્યા. એક જણ છુપાવીને એની પાસે “નવસંહિતા” ( New Testament) લઈ આવ્યો. એની નાનકડી બારીમાંથી ઝાંખો ઝાંખો પ્રકાશ આવતો હતો; એક દરગે એ ઝકડાએલા કેદીની સામે એ બારીમાં પુસ્તક ધરી રાખતે; બીજે દરેગે જેલર આવે તેના ખબર આપવા માટે બહાર ઉભો રહેત. ને એ હાલતમાં કદી પુસ્તક વાંચતો; સહુ પાપાત્માઓને, સર્દોષ અને નિર્દોષને એ પ્રભુના બેલ સંભળાવતો. ધીરે ધીરે જેલર પણ એની સંગતમાં પીગળી ગયે. સાથેસાથ કારાગૃહની અંદર જ એણે છુપું છુપું સ્વાતંત્ર્યના રહસ્ય સમજાવતું પુસ્તક લખી કાઢયું.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
તૈયારીની તક
૨૯
સાતસાત મહિનાના સિતમેા વીત્યે એને ખીજા વિશાળ બંદીગૃહમાં પૂરવામાં આવ્યા. એ કારાગૃહમાં ધણાયે મિત્રા એતે આવી મળ્યા. અને ભવિષ્યના પ્રજાસત્તાકના પાયા ત્યાં જ મંડાઇ ચૂક્યા. ૧૯૦૪ માં સીંગમાન છુટયા. અમેરિકા ગયા. અભ્યાસે ચડયા. હાવર્ડ વિદ્યાપીઠમાં એમ. એ.ની અને તે પછી પી. એચ. ડી.ની પદવી લીધી. હાનેાલુલુ નગરમાં જઈને એક કૅારીઅન શાળાનેા આચાર્ય ખની સ્વદેશનાં ખાલકાની સેવા કરવા લાગ્યા.
૬૪ મહાપ્રજાઓના કાલ
રી
પામવાના એક પ્રસંગ પણ આવી પહેોંચ્યા : અને તે એ હતેા રશીઓ-જાપાનના ઇ. સ. ૧૯૦૪ના સંગ્રામ. જાપાનની દી દર્શી સરકારે એ યુદ્ધની જે જાહેરાત કરી તેની અંદર કુનેહથી લખ્યું હતું. કે “ કારીઆની તટસ્થ સ્થિતિ માટે અમારૂં સામ્રાજ્ય ખાસ ચિંતા સેવે છે. અને અમારા રાજ્યની સલામતીને ખાતર કારીઆની નિરાળી હસ્તી જરૂરની છે.” એ પહેલુ પેતરૂ ચેડા દિવસ પછી જાપાને કારીઆને રશીઆ સામેના તહનામાની અંદર દાખલ થવા લલચાવ્યું. એ તહનામાની ત્રીજી કલમમાં જાપાનને કાલ લખાયા કે “જાપાનની શાહી સરકાર કારીઅન સામ્રાજ્યની સ્વતંત્રતા તેમજ મુલ્કી તટસ્થતા રક્ષવાની ખેાળાધરી આપે છે.” અને આ ખેાળાધરીના બદલામાં તેમજ તહનામાને આધારે કારીઆએ જાપાની લશ્કરને રશીઆની સામે યુદ્ધ–રચના કરવા માટે પોતાના મુલ્ક વાપરવા દેવાનું કબુલ રાખ્યુ. એ રૂએ જાપાની સૈન્યે કારીઆને મુલ્ક રોકી લીધો. એનાં બંદા, એનાં તારટપાલ, રેલ્વે, વેટીઆમારા વગેરે મ્હાંમાગ્યાં સાધનેાના બળે જાપાનને રશીઆ સામે વિજય થયા. એ યુદ્ધવરામના સુલેહનામાની અંદર જાપાને રશીઓની પાસે લખાવી લીધું કે “જો કે કારીઆની સ્વાધીનતા અમે સ્વીકારીએ છીએ, તેા પણુ અમારે સ્પષ્ટ કરવું જોઇએ કે કારીઆમાં જાપાનનું હિત સૉરિ મહત્ત્વનું છે. અને કારીઆ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૦
એશિયાનું કલંક ખાતેની જાપાની વેપારઉદ્યોગની ખિલવણીમાં અમે આડે આવશું નહિ. અમે અમારા લશ્કરી શિક્ષકોને તથા સલાહકારોને સીઉલમાંથી તત્કાળ ઉડાવી લઈએ છીએ.”
આ રીતે વિજયમાં જાપાન પોતાના પાણીની પાસે પિતાનું કેરીઆમાં સર્વોપરિ હિત કબુલાવી લઈ, કેરીઅન પ્રજા ને રાજા વચ્ચેના વિખવાદને લાગ સાધી, પોતાના દલબલ સાથે કેરીઆમાં ઉતર્યું.
પછી ધીરે ધીરે કજો લેવાનું શરૂ કર્યું. કારીઆના પરદેશ ખાતાના મંત્રીઓ તરીકે જાપાનીઓ નીમાયા. ટપાલખાતું ને તારખાતું જાપાને કજે કર્યું. જાપાની લશ્કરીઓ નીમાયા. જાપાની અધિકારીની રજા સિવાય રાજદ્વારી સભા ન ભરાય. આની સામે અવાજ ઉઠાવનાર કારીઆવાસીને માટે કારાગૃહ અથવા કાળું પાણી ઠયુ. જાપાની મજુરોથી દેશ ઉભરાઈ ગયે. એ મજુરોને કારીઆને કાયદો લાગે નહિ, એટલે મજુરે ચોરી કરી શકે, કેરીઆવાસી પર ચાબુકા ચલાવી શકે ને શેખ થઈ આવે તો ખૂન પણ કરી શકે.
કેરીઅન શહેરનાં નામ પણ બદલીને જાપાની નામ રાખવામાં આવ્યાં. લશ્કરી કાયદે ચાલ્યો. રેલ્વેની બન્ને બાજુની બહોળી જમીન પ્રજાની પાસેથી ખરી કીમતના વશમા ભાગની કીમતે ખંડી લેવામાં આવી. કારણ બતાવ્યું કે લશ્કરી જરૂરીઆત છે.
લશ્કરી જરૂરીઆતને બહાને ચુંટી લીધેલી આ જમીન ઉપર જાપાની દુકાને ચણાઈ, જાપાની કારખાનાં ને જાપાની પરાં ખડાં થયાં.
પછી ૧૯૦૫ ના નવેમ્બરના એક પ્રભાતે જગવિખ્યાત જાપાની અધિકારી માસ ઈટ કરીને કિનારે ઉતર્યો અને તેણે રાજાના હાથમાં એક કાગળીઓ મૂક્યો. મૂકીને કહ્યું કે “સહી કરે.” કાગળીઆમાં નીચે પ્રમાણે નવા કરારો હતા:
(૧) કારીઆના પરદેશી સંબધે જાપાની પરદેશ ખાતાને હસ્તક રહેશે. (૨) કેરીઆના એલચી તરીકે જાપાનીઓ પરદેશમાં નીમાશે;
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
મહાપ્રજાના કેલ
૩૧
(૩) કારીઆમાં જાપાની રેસીડેન્ટો બંદરે બંદરે બેસી જશે. એની છેલ્લી કલમ એ હતી કે (૪) “કેરીઆના રાજ્યકુટુંબનું માન તેમજ સલામતી જાળવવા જાપાન ખોળાધરી આપે છે.”
રાજા તો તાજુબ જ બની ગયો. એણે જણાવ્યું કે “સજાપાનની લડાઈ વેળા અમારી સ્વતંત્રતા રક્ષવાનાં તમે વચનો આયાં છે ને ?”
ઈટએ ઉત્તર વાળ્યો કેઃ “હું તો ચિઠ્ઠીને ચાકર છું. કબુલ કરી લેશે તો બન્ને પ્રજાને લાભ થશે અને પૂર્વની શાંતિ સચવાઈ રહેશે. કૃપા કરી જલદી જવાબ આપે.”
રાજા–પ્રધાન અને પ્રજાજનેની સંમતિ વિના મહારાથી કંઈ ન કહેવાય. મારા દેશમાં પરાપૂર્વથી ચાલતે આવેલ નિયમ છે કે આવા મહાપ્રશ્નો પર વર્તમાન તેમજ માજી પ્રધાનની અને વિદ્વાનો તેમજ આમલોકેની સલાહ લેવી જોઈએ.
ઈ–બે રાજ્યોની દસ્તી તુટવાનું જોખમ હોય ત્યાં એવાં બહાનાં ન ચાલે. લેકેના વિરોધને તે પલકમાં ચાંપી દેવાય.
રાજા–હારા દેશને વિનાશ નહિ કરાવું. ઝેર ખાઈને મરીશ, પણ સહી નહિ કરું.
પાંચ કલાકની માથાફેડ પાણીમાં ગઈ. ઈટોની આંખના ખુણા લાલચોળ થયા; એ આંખોમાં જાપાની બંદુકે ને તોપે દેખાણી. રાજા ડગ્યો નહિ.
ઇટે પહેઓ પ્રધાનોની પાસે પશ્ચિમની નિશાળે બરાબર ભણેલે એ અધિકારી સમજાવે છે કે “જુઓ ભાઈઓ, પીળા રંગની એ પ્રજાઓ જે દસ્તીમાં જોડાય તે આપણે એશિયાને ગેરી પ્રજાના મોંમાંથી બચાવી શકશું. અમારે કાંઈ બીજો સ્વાર્થ નથી.”
પ્રધાનેએ ડોકાં ધુણાવ્યાં. ઈ કહે કે “નહિ કબુલે તે જાન લઈશ. માની જાશે તે ખીસાં ભરી દઈશ.” પ્રધાનો અડગ રહ્યા,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૨
એશિયાનું કલંક ઈટોએ જાપાની લશ્કરને સાદ કર્યો. શેરીઓમાં તે મંડાઈ. સરકારી અદાલતનીને રાજમહેલની પાસ જાપાની સંગીને ઝબુકી, ઉઠયાં. રાજાને યાદ આવી ૧૮૯૫ની પેલી ભયાનક રાત્રિ, જે રાત્રિના અંધકારમાં જાપાને કેરીઆની બહાદુર રાણીનું લેહી રેડેલું. રાજા તેમજ પ્રધાનનાં કાળજા ફફડી ઉઠયાં.
જાપાની તપો બંદુકથી ઘેરાએલા એ મહેલની અંદર રાત્રિએ પ્રધાનમંડળ મળ્યું. જાપાની તલવારોના ખણખણાટ પ્રધાનોની બેઠકમાં સંભળાતા હતા. ત્યાં તે જાપાની સેનાપતિની સાથે ઈટ આવી પહોંચ્યો. એણે રાજાજીની સાથે એકાંત મુલાકાતની માગણી કરી. જવાબ મળ્યો કે “નહિ બને. મારા પ્રધાનને મળે.”
પ્રધાનમંડળની સાથે ઇટોને ફરી રકઝક ચાલી. કેપ કરીને જાપાની હાકેમ બોલ્યો કે “કબૂલ કરીને ખીસાં ભરી લ્યો, નહિ તે ના પાડીને ડેકા નમાવો.”
જાપાની સેનાધિપતિએ તલવાર ખેંચી. કેરીઆને બહાદુર મુખ્ય પ્રધાન બોલ્યો કે “સુખેથી, હિમ્મત હોય તે માથાં ઉડાવી છે.”
“જેવું છે” એમ બોલીને સેનાધિપતિ, વડા પ્રધાનને હાથ ઝાલી, બીજા ખંડમાં ઘસડી ગયે. એનો જાન લેવાની તૈયારી કરી. માકવસ છે. પણ તેની પાછળ ગયો અને ફોસલાવવા લાગ્યો :
રાજા પોતે તને સહી કરવાની આજ્ઞા કરે છે તો યે નહિ માન ?'
ના, ના.” પ્રધાને ઉત્તર દીધે;” ખુદ ખુદા ફરમાવે તે પણ સહી નહિ કરું.” - એ રકઝક ચાલતી હતી તે સમયે પ્રધાન–ગૃહમાં બેઠેલા પ્રધાને વિચારે છે કે “ક્યાં ગયો એ આપણે સરદાર, જેણે આપણને મૃત્યુ પર્યત પણ અડગ રહેવા ઉશ્કેરેલા ?” પળ પછી પળ વિતવા લાગી, પણ એ ગએલો તે પાછો વળ્યો નહિ. ત્યાં તે કાને શબ્દો પડયા કે “એને તો હણી નાખ્યો.” જાપાનીઓ ત્રાડ મારવા લાગ્યા. બધી સભ્યતા છોડીને મેતનો ડર બતાવવા લાગ્યા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
મહાપ્રજાના કોલ
પ્રધાનો ખળભળ્યા. મનમાં થયું કે આપણું માથા ઉડવાનો વારે પણ હમણાં આવી પહોંચશે; કઈ આપણું હારે આવવાનું નથી. મરવાથી શું વળવાનું? એમ સમજીને આખી રાતની રકઝકને અંતે પ્રધાનોએ કરારનામા પર સહી કરી. પરદેશ ખાતાના પ્રધાને બહુ ટક્કર ઝીલી. આખરે એ પણ ડગમગ્યો. અડગ રહ્યા ફક્ત બે જણઃ એક રાજા અને બીજે મુખ્યપ્રધાન.
લોકોએ નવી સંધિપર સહી થયાનું સાંભળ્યું. જોકે કેપથી ને ભયથી થરથરી ઉઠયા. સહી કરનાર સચીવોને શિરે ધિકાર વરસ્ય. બજારમાં નીકળશું તે ટુકડા થઈ જશું એવી તેઓને ફાળ પેઠી. પરદેશ ખાતાને સચીવ રાજમહેલમાં દાખલ થવા જતો હતો ત્યાં દરવાજા ઉપર જ ઉભેલે દેશી સોલ્જર બંદુક ઉપાડી એ દેશદ્રોહીને ઠાર કરવા ધો. નાસીને એ પ્રધાન જાપાની એલચીખાતામાં ભરાયે. પશ્ચાત્તાપ એના અંતઃકરણને વધી રહ્યો હતે. જાપાની સેનાપતિની સમક્ષ જઈને એણે ચીસ પાડી “તેં-તેં જ મને મારા દેશને દુશ્મન બનાવ્યો. લે હવે આ મારૂં લેહી.” એમ કહીને ખંજર ખેંચી એ પિતાની ગરદન કાપવા લાગ્યો; પણ જાપાની સેનાધિપતિએ ખંજર ઝુંટવી લીધું. એને ઇસ્પિતાલમાં મેલ્યો. આરામ થયે, જાપાનીઓએ પેલા મુખ્યપ્રધાનને દેશવટે કાઢીને આ મિત્રને મુખ્યપ્રધાનપદે બેસાડે; પણ દેશદ્રોહને પશ્ચાત્તાપ એના અંતરને બાળી રહ્યો હતો. એણે પ્રધાનવટું છોડી દીધું.
કેરીઆની અંદર આંગણે આંગણે આક્રંદ ચાલ્યું. ઈજ્જતદાર પ્રજાજનો, મોટા અમલદારે અને એક વખત યુદ્ધખાતાને વૃદ્ધ સચીવ, કુલ એક સે જણે રાજા પાસે આજીજી કરવા લાગ્યા કે “કરારનામું રદ કરી ને સહી કરનારા પ્રધાનોની કતલ ફરમાવો.” આંસુભરી આંખે રાજા કહે કે “મેં સહી નથી કરી. પણ એ રદ કરવાની હવે મારી તાકાત નથી. તમે શેરબકાર કરે ના. નહિ તે જાપાનીઓ આપણને સહુને ફેંસી નાખશે.” .
પણ અરજદારે ન ડગ્યા. રાજમહેલમાં બેસી રહ્યા ને હડ લીધી કે “ઉત્તર આપ.” કેટલાએક સરદારને જાપાની સૈન્ય કેદ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૪
એશિયાનું કલંક ર્યા. ત્યાં તો એ ખાલી પડેલી જગ્યાએ નવા મરણીઆ આવી પહોંચ્યા. આખરે રાજા કાંઈ ઉત્તર ન આપી શકો. અરજદારે ઘેર ગયા; કેટલાકે રાજીનામાં ફેંકયાં. બાકીનાએ આપધાત કરીને પ્રાણ કાઢી આપે.
રાજમહેલને બારણે બેસી લાંઘણે ખેંચવી ને આખરે ઘેર જઈ જાન કાઢી આપ એ કેરી આવાસીઓના સત્યાગ્રહની પરાપૂર્વથી ચાલી આવતી રીતિ હતી.
હેન્ગ સુંગ–શીખ્ખન' નામના એક દેશી વર્તમાનપત્રમાં આ આખી ઘટના પર આટલી નોંધ પ્રકટ થઈ: *
“માકર્વીસ ઈ કારીઆમાં આવે છે એ વાતની જાણ થતાં આપણું ભ્રમિત પ્રજાજનોએ એક અવાજે એવું ઉચ્ચાર્યું હતું કે આ પુષ પૂર્વના ત્રણે દેશો -ચીન, જાપાન અને કેરીઆની દસ્તી નભાવવાની સાચી જવાબદારી અદા કરી જાણશે; અને એના આગમનનો મુખ્ય હેતુ પણ કેરીઆની સ્વાધીનતા રક્ષવાના સારા ઇલાજે યોજવાનો જ હશે. આ ભ્રમણાને વશ થઈ પ્રજાએ પાટનગરના સમુદ્રતટ પર અતિથિને સંયુક્ત સ્વાગત આપ્યું.
“પરંતુ એહ! જગતમાં આવતી કાલના બનાવોની આગાહી કરવી એ કેટલું કઠિન છે! જ્યારે રાજાજીની સમક્ષ આ જાપાનીએ પાંચ કરાર પણ કર્યા ત્યારે જ જણાયું કે આપણે બધા આ અતિથિની મતલબ વિષે ભ્રમણામાં હતા. ખેર, પણ જ્યારે એ કરાર પર મોહર મૂકવાની રાજાજીએ ના પાડી, ત્યારે તે પછી ઈએ વધુ કાશીષ છોડીને પાછા ચાલ્યા જવું જ ઉચિત હતું.
પરંતુ આપણે રાજ્યના પ્રધાને તે કૂત્તાથી ને ભુંડડાથી પણ વધુ અધમ છે. તેઓને માન અકરામ અને સ્વાર્થસિદ્ધિ જોઈતાં હતાં. તેઓ પાલી ભદાટીથી થરથરી ગયા ને તેઓએ ચાર હજાર વર્ષોથી ટકી રહેલી દેશીય સ્વાધીનતાને, પાંચ સદીના પુરાણા રાજવંશના ગૌરવને, તેમજ બે કરોડ પ્રજાજનોના સ્વાતંત્રને જાપાનના હાથમાં સરકાવી દઈ રાજીખુશીથી દેશદ્રોહ કર્યો.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
મહાપ્રજાના કાલ
૩૫
<<
હવે વધુ વાર જીવવું શું આપણામાંના કાઇને પણ કામનુ લાગે છે? આપણા પ્રજાજને। અન્યના ગુલામા બની ગયા અને ચાર હજાર વર્ષોથી ટકેલા આપણા રાષ્ટ્ર–પ્રાણુ એક જ રાતમાં મરી ગયા. અક્સાસ ! બંધુજના ! અક્સેસ !”
જાપાનીઓએ આ પત્રના તંત્રીને તત્કાળ કેદ પકડી કારાગૃહમાં નાખ્યા અને છાપું જપ્ત કર્યું.
રાજા તે રઘવાયા બન્યા. એણે અમેરિકાના એલચીને આજીજી કરી કે “મારી વારે આવા; આપણી ૧૮૮૨ની સંધિ સભાર.”
અમેરીકન એલચી ડેા. ઍલને આ ખીના પેાતાને દેશ લખી મોકલી; સંધિ પ્રમાણે અમેરિકાની ફરજ યાદ દેવડાવી. દેશથી હુકમ છુટયા કે “તમારૂં ત્યાં કામ નથી. નવા એલચીને સીલ સાંપીને તમે પાછા ચાલ્યા આવે !”
ઍલનને ખેલાવી લઇને અમેરિકન સરકારે ખીજો એલચી માકલ્યેા.
અકટાબર મહિનામાં રાજાએ અમેરિકા પાસે પરભારી આજીજી પહેોંચાડવાની પેરવી કરી. કારીઆવાસીને તેા જાપાનીએ કિનારાજ છેડવા ન આપે એટલે એક અમેરિકનને જ એલચી અનાવી સાથે કાગળ આપી અમેરિકા મેાકલ્યા. જાપાનીઓને કાને એ આતમી પહેાંચી એટલે એ કાગળ અમેરિકા પહોંચે તે પહેલાં જ નવી સંધિ ઉપર રાજાનુ સીલ કરાવવા એમણે તાકીદ કરવા માંડી. પેલેા એલચી વાશીંગ્ટનમાં આવી પહોંચ્યા. રાજાજીને કાગળ એણે સેનેટ પાસે આશાભેર રજી કર્યાં. ઉત્તર સાહેબ એ કાગળ નહિ રાખી શકે !” એ ખીજી મળ્યા કે અમે બહુ કામમાં છીએ, નહિ 24191."
મળ્યા કે પ્રમુખ કચેરીમાં ગયા, ઉત્તર મળી શકીએ; કાલે
<<
''
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
'
કાલે આવે.
ખીજે દિવસે પણ એજ ઉત્તર મળ્યા ઃ ત્રીજે દિવસે એને મળ્યા વિના, કારીઅન એલચીખાતાને પણ પૂછાવ્યા વિના, કારીઆનરેશને પણ ખબર કર્યાં વિના, અમેરિકાની
39
www.umaragyanbhandar.com
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૬
એશિયાનું કલંક સરકારે જાપાન સરકારની પરબારી આવેલી હકીકત મંજુર રાખી કે “નવી વ્યવસ્થા કારીઆનાં રાજા–પ્રજા તમામને બરાબર અનુકૂળ છે.” અને અમેરિકન પ્રેસીડેન્ટે પોતાના એલચીને કારીઆ તાર કર્યો કે “એલચીખાતું સંકેલીને ચાલ્યા આવે. હવે આપણે કારીઆ સાથે નિસ્બત નથી.”
કચેરીને દ્વારે દ્વારે ભટકતા પેલા કેરીઆના એલચીને આ બધી બાજી રમાઈ ગયા બાદ પ્રેસીડેન્ટ તરફથી ઉત્તર મળ્યો કે : “તમને આ કાગળ ભળાવ્યા પછી તરત જ તમારા રાજાએ તે. જાપાનીઓ સાથે નવી સંધિ કરી નાખી છે. મને કાગળ પહોંચે ત્યાં સુધી પણ વાટ નથી જોઈ. એટલે હવે તે એ કાગળ પરથી કશાં પગલાં લેવાનું મારાથી બની શકશે નહિ.”
બીજે જ પ્રભાતે કારીઆથી રાજાજીને તાર આવે છે કે નવી સંધિ પર તે મને સંગીનની અણી બતાવીને બલાત્કારે મારી સહી કરાવી છે. મેં કદિ હા પાડી નથી, હા પાડીશ પણ નહિ. અમેરિકન સરકારને આ તાર પહોંચાડે.”
બેવકૂફ બિયારે રાજા! કાગળના ટુકડા પર એણે આટલે બધો. ઈતિબાર રાખ્યો. એને ખબર નહોતી કે પ્રેસીડેન્ટ રૂઝવેલ્ટ બધું સમજતો હત; રાજાના એલચીને મળવાનું એ ઈરાદાપૂર્વક મુલ્તવ્ય જાતે હતો. એને ખબર હતી કે કાગળમાં શું લખી મોકલ્યું છે, પણ એ તો રાહ જોતો હતો પેલી નવી સંધિ પર છેવટનાં સીલ થઈ જાય તેની. જાપાનની બાજી તેનાથી નહાતી સમજી શકાઈ એમ કહેવું છે તો તેની બુદ્ધિને અપમાન દેવા જેવું થાય. રુઝવેલ્ટની મતલબ તે જાપાનને સંતોષવાની જ હતી. એને તો ખાત્રી થઈ ચુકી હતી કે કારીઆ સ્વરાજ માટે નાલાયક છે. અને પેલા ૧૮૮૨ ના સંધિપત્રના સંબંધમાં તે આ અમેરિકન હાકેમે પાછળથી એક દિવસ ઉચ્ચારેલું કે “સંધિ મુજબ તો કારીઆની સ્વતંત્રતા રક્ષવી જોઈએ. પરંતુ એ સંધ પળાવવાની તાકાત પ્રથમ તો કેરીઆનાં કાંડાંમાં જ હોવી જોઈએ. કઈ પરાયી પ્રજા, જેને
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
મહાપ્રજાના કાલ
૩૭
કાંઇ લાગે વળગે નહિ, તે આવીને કારીઆને મદદ કરે, એવી આશા જ અશૂન્ય કહેવાય.
33
એજ રીતે સમ ઈંગ્લાંડે પણ કશો વાંધા જાપાનની આ ઉધાડી અનીતિ સામે ન ઉડાવ્યા, કેમકે એને પણ ધણી ગણતરીઓ કરવાની હતી; જર્મની સામે ટક્કર ઝીલવા માટે એને ઉત્તર સમુદ્રમાં કાલા રાખવા હતા; પૂર્યાંની ભૂમિમાં પેાતાનાં વેપારવાણિજ્ય તેમજ મુલ્કા સુરક્ષિત રાખવાં હતાં; તે હિન્દુસ્થાન સામે ટાંપી એડેલા રશીઅન રીંછને આગળ વધતું અટકાવવું હતું. એ બધામાં જાપાન સાથેની સીડી મિત્રતા જરૂરની હતી. કેમકે ઇંગ્લાંડની આંગળી ઉંચી થવાની સાથે તે! એના પૂર્વના કાફલાને જાપાન દરિયાને તળાએ પહેાંચાડી દે, વેપારનાં વ્હાણા પાછાં વાળે અને રશીમન રીંછને ભારતવર્ષની લીલી ભૂમિ ઉપર છુટું મેલી દે. ઇંગ્લાંડે તા જાપાનને ઉલટું પ્રથમથી જ રાજીખુશીથી લખી આપ્યું હતું કે “ કારીઆની અંદર તમે રાજ્યદ્વારી, લશ્કરી અને આર્થિક હિત પ્રથમ દર ધરાવા છે, એ અમારે મંજુર છે.”
છઠ્ઠું રક્ષિત રાજ્ય ( Protectorate )
આ ૐ
રીતે ૧૯૦૫ ની અંદર કારીઆ સ્વતંત્ર રાજ્ય મટીને જાપાનનું રક્ષિત રાજ્ય બની ગયું, અને પહેલા રેસીડેન્ટજનરલ તરીકે માકવીસ ઇટા પાતે જ નીમાયા. ઘંટા પેાતાની સાથે જાપાન અમલદારા લઈને જ આવ્યા. એણે પેાતાનું વર્ચસ્વ સ્થાપવુ શરૂ કર્યું.
ધારાસભામાં સર્વોપરિ સત્તાધારી જાપાની રેસીડેન્ટ જનરલ ફર્યાં. એને હાથે જ બધા અધિકારીઓની નીમણુક થવાનું કર્યું" અને કાઇ પણ પરદેશીને સરકારમાં જગ્યા આપવાની મનાઇ છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
એશિયાનું કલંક ધીરે ધીરે મોટા હોદા પરથી કેરીઆવાસીઓને ખસેડવામાં આવ્યા; તેને બદલે જાપાનીઓની ભરતી થઈ. પણ પશ્ચિમના કેાઈ મુસાફરને પિતાનું ન્યાયીપણું બતાવવા ખાતર કેટલાંક કેરીઆનાં પૂતળાને મોટી જગ્યા ઉપર બેસારી રાખ્યાં. પરંતુ સાથે તેઓની ઉપર અકેક જાપાની સલાહકાર નીમી દીધેલ. સલાહકારની સલાહ ઉથાપનારો કારીઅન અધિકારી બીજે દિવસે જ ઘેર બેસે.
કરીઆવાસીઓ માટે જુદા જ કાયદા બન્યાઃ આરોપીની ઉપર આપ સાબીત કરવો જોઈએ તેને બદલે આરોપીએ પિતાનું નિર્દોપણું પુરવાર કરવું પડે, એવા ધારા થયા. જાપાની ભાષા રાજભાષા બની; વારંટ વિના કેદ કરવાની પોલીસને સત્તા મળી: આરોપી બચાવના સાક્ષી આપે તે સ્વીકારવા ન સ્વીકારવાની મુખત્યારી ન્યાયાધિકારીની રહી. ન્યાયાધિકારી પણ જાપાનીએ જ નીમાયા.
ત્યાર પછી એણે લશ્કરને એક છેડેથી બીજે છેડે તાબડતેબ લઈ જવા માટે મોટે ખર્ચે રેલ્વેઓ ને સડકે બધાવી; નવા કરવેરા નાખ્યા; નવી લેને ખડી કરી અને તેમાંથી બંદરે સમાર્યાકારીઆની આબાદી ખાતર નહિ, પણ જાપાની સૈન્યની ત્વરિત આવજાની સગવડ માટે.
પછી લેકનાં મકાનોના જૂના અટપટા લેખને બદલે નવા લેખ કરી આપવાનું કામ લીધું. પરિણામ એ આવ્યું કે સેંકડે વરસે થયાં ભગવટ કરનારાં જે જે પ્રજાજને પુરાણા લેખો ન બતાવી શક્યાં, તે ઘરબાર વિનાનાં થઈ રઝળી પડ્યાં. આવી રીતે રઝળી પડેલાં લેકે વતન છોડીને દેશાવર જવા તૈયાર થયાં તે તેઓના દેશાટન ઉપર સર્ણ અંકુશો મૂકાયા. જાપાની સત્તાએ તે સખ્તાઈનું એવું કારણ બતાવ્યું કે “દેશીઓને દેશાટનની હાડમારીમાંથી બચાવવા માટે જ અમે રોકીએ છીએ.”
પિલીસખાતામાંથી પણ કેરીઅોને બેડે વિખેરી નાખી નવા કાસ્ટેબલે છે, જાપાનથી લાવવામાં આવ્યા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
રક્ષિત રાજ્ય
૩૯ પછી હુકમ નીકળ્યા કે પ્રજાજનોએ ધોળો પોશાક ન પહેરવો; પિશાક કાળા જ જોઈએ. જેતવસ્ત્રધારી કેરી આવાસીઓને આ વસમું લાગ્યું. પિોશાક ન બદલનાર પ્રજાજન ઉપર જાતજાતની સતાવણીઓ થવા લાગી.
વાળ કાપવાની પદ્ધતિ પર પણ આકરું દબાણ ચાલુ રહ્યું. રણવાસની સ્ત્રીઓને અને રાજ્યના નોકરોને વિદેશી ઢબનો લેબાસ ધરવાની ફરજ પડી. શરમની મારી આ બાઈઓ ઘરબહારનું જીવન સંકેલીને અંતઃપુરમાં જ સંતાઈ રહેવા લાગી.
કેરીઆના બૌદ્ધ ધર્મના સ્તૂપના પણ ટુકડા કરી કરીને કુતુહલની એક વસ્તુ તરીકે જાપાનનરેશ મકાની પાસે ભેટ ધરવા માટે જાપાનીઓ ઉઠાવી જવા લાગ્યા.
બીજી બાજુથી જાપાની સત્તાવાળાઓએ કરી–પક્ષી પત્રકારને દબાવી દીધા, વિદેશી પ્રવાસીઓને રસબસતી સરભરા થકી ને બીજી ઇંદ્રજાળ વડે સત્ય વસ્તુસ્થિતિથી વેગળા રાખ્યા અને તેઓને હસ્તે પિતાના શાસનની પ્રશંસા ગાતાં પુસ્તકે લખાવ્યાં.
રાજા પિતાના રાજમહેલમાં કેદી બન્યા હતે. એના સાચા મિત્રો એની પાસે જવા પામતા જ નહિ. જે જતા તે જાપાનીઓના પક્ષકાર હતા. રાજાએ એને કરેલી એકેએક વાત રેસીડન્ટ-જનરલને પહોંચી જતી. રેસીડન્ટ-જનરલ ઈટ એક જ વાટ જોઈને બેઠેલે કે રાજા ક્યારે કરારનામાનો ભંગ કરે ! એણે રાજાની અંગત જીવનચર્યા પર વિશેષ અંકુશો મૂકવા માટે મહેલમાં જાપાની પહેરેગીર ચડાવ્યા. અને જાપાની અમલદારના પાસ વિના મહેલમાં પ્રવેશવાની મનાઈ કરી. છતાંયે ૧૯૦૫ ના કરારનામાં પર રાજાએ સહી કરી જ નહિ. રાજાના હૃદયમાં ઉદ્ગાર ઉઠયો કે “જરૂર કોઈક પ્રજા મારી વારે ધાશે. શું કઈ નહિ આવે ?” એની આશા ૧૯૦૭ ની હેગ પરિષદ પર ટીંગાતી હતી. મનમાં થતું હતું કે “એકવાર ત્યાં મળનારાં રાજયોને હું ખાત્રી કરી બતાવ્યું કે આ “મુરબીવટ” ની સંધિમાં મેં કબુલાત નથી આપી, તે ચેકસ એ બધાં રાજ્ય
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૦
એશિયાનું કલંક
પેાતાનાં એલચીખાતાં પાછાં મોકલીને જાપાનની સત્તા પર અંકુશ મૂકાવશે. એ અનુસાર ગુપચુપ ત્રણ કારીઆવાસીઓનુ` એક મંડળ હેગ નગરમાં પહોંચ્યું. પરંતુ એની વાત સાંભળવાની, બલ્કે એનુ મ્હાં સુદ્ધાં જોવાની પરિષદે ના પાડી.
તુ જાપાને જાહેર કર્યું કે કરારનેા ભંગ થઇ ચુકયા. રાજાએ એવફાઇ કરી. એને ગાદી છેાડવી પડી. નવા રાજાને હાથે ઇટાએ હુકમ કઢાવ્યા કે “ આપણું કારીઅન સૈન્ય રદ કરી નાખા ને જાપાની લશ્કર બેસાડી દો. કારણ કે આપણા ભાડુતી સૈનિકામાં દેશનુ રક્ષણ કરવાની તાકાત નથી.
""
કારીઅન લશ્કરી અમલદારાને ખેલાવવામાં આવ્યા. પગાર અને ભથ્થું આપીને વિદાય સંભળાવી. એક ઉત્તમ અમલદારે પોતાને ઘેર જઇને આપધાત કર્યાં. પરિણામે લશ્કરમાં બળવા કાયે, સૈનિકા દારૂગાળા લૂટી જાપાની લશ્કરી ઉપર તૂટી પડયા. આખરે જાપાની સૈન્યે એ તમામને તાપને મ્હાંયે ઉડાવી દીધા. એ મૃત્યુની અંદરથી એક નવા પ્રાણ જનમ્યા.
એ
t
૮§ ધર્મસેનાનુ બહારવટુ
* યુરાપીઅન પ્રવાસીને મુખે જ સાંભળવા જેવી કરૂણાભીની ને વીરરસભરી આ કથની છે.
૧૯૦૬ ની એ શરદ ઋતુ હતી. શહેનશાહ પભ્રષ્ટ થયેા હતા. ને લશ્કર વિખેરી નાખવામાં આવેલું હતું. અશક્ત પ્રજા પુરી રહી હતી. જાપાની તેાખા માર્ગ પર ખડી થઇ ચુકેલી. લાકાએ કપડાં કેવાં પહેરવાં, અને રાજાએ કેશ કેવી રીતે કપાવવા કે એળવા એ બધું અંદુક ખતાણીને કહેવામાં આવતુ.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધર્મ-સેનાનું, મહારવટુ
૪૧
એ સમયમાં, દૂરદૂરનાં ગામડામાંથી લૉકા રાત્રિએ છાનાંમાનાં ગઢ આળ’ગીને નગરમાં પેસતાં અને લપાઈને વાતા કરતાં કે “એક ધર્મ-સેના ખડી થઇ છે. એ જાપાની લશ્કરા ઉપર બંદુકા છેડે છે, તેને તારાજ કરે છે, પાછી પહાડામાં છુપાઇ જાય છે. જાપાનીએ એનુ વેર વાળવા માટે ગામડાનાં ગામડાં સળગાવી મારે છે ને નિર્દોષ લેાકાની કતલ ચલાવે છે.
દ
આ બહારવટીઆએ કાણુ છે ? ખરતરફ થયેલા સૈનિકા અને પહાડના શિકારીએ છે. જાપાની સૈન્ય એનેા નાશ કરવા આખા મુલકમાં પથરાખું ગયું છે, જાપાની શસ્ત્રાના સુમાર નથી; છતાં તેને ત્રાસ પડાવનાર આ ધર્મસેના કેવી હશે ! એની પાસે નથી પૂરાં હથીઆર, કે નથી એને કશી કવાયત. એને ખાવા કાણુ દેતું હશે !
જઇને એકવાર જોવાનું મને મન થયું.
“એ બરતરફ થએલા સૈનિકાની સાથે પહાડી વાધમાર શિકારીઓનું જૂથ જોડાયું છે. દુનિયાભરના એ સહુથી શુરવીર શિકારીએ ગણાય છે. લાંખી નળીવાળી અને જામગ્રીવાળી જૂની ઢબની અક અંદુક તેઓનુ એકનુ એક હથીઆર ડાય છે. પહાડી જંગલામાં વાઘને શોધી, તેની લગોલગ જઇ એક જ ભડાકે ઠાર કરવાની તેઓએ તાલીમ લીધી હોય છે. નિશાન ચુકવાનુ તેઓ જાણતા નથી. એ લેાકેા આજે ગજાવર જાપાની ફ્રેાજ સામે ઝુઝી રહ્યા છે.”
આ બધું મારાથી ન મનાયુ. રાજેરેજ જાપાની સેનાની ટુકડીએ એ પ્રદેશા તરફ જવા ઉપડતી જ હતી, એટલે ક્રાઇ ગંભીર સંગ્રામ ચાલતા હેાવાની શંકા તા સ્હેજે પડતી હતી. તેવામાં કારીઆ પર સ્થપાએલા જાપાની લશ્કરના ખુદ સેનાધિપતિની જ સહીથી એક જાહેરનામું પ્રસિદ્ધ થતાં આ ગામડીઆએની વાતાનુ ગાંભીર્યાં મને સમજાયું. ખીજી બાજુ દૂરના પ્રદેશામાંથી એ બહારવટીઆના નામે પણ જાહેરાત પ્રસિદ્ધ થઈને પાટનગરમાં આવી પહોંચી. તેમાં લખ્યું હતું..——
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૨
--
એશિયાનું કલંક “ આપણી સંખ્યા બે કરોડની છે, એમાંથી વૃદ્ધો, આજારે, બાલકે અને ઓરત બાદ જતાં એક કરોડ સશક્ત મનુષ્યો રહે છે. ત્યારે જાપાની સૈનિકે તે કેરીઆમાં આઠ હજારથી વધુ છે જ નહિ. તેમ જાપાની વેપારીઓ પણ ફક્ત બેત્રણ હજાર જ હશે. તેઓનાં શસ્ત્રો બેશક કાતિલ છે, પણ તેથી શું? એક માણસ એક હજારને કેમ કરીને મારી શકે ? પણ ભાઈઓ, અમે તમને વિનવીએ છીએ કે મુર્ખાઈ કરીને નિર્દોષોને ન મારો. અમે જ આપણે તૂટી પડવાનો દિવસ ને કલાક મુકરર કરીશું. વેપારીવેશે તેમજ સાધુવેશે શીઉલમાં અમે આવી પહોંચશે. રેલ્વેના પાટા ઉખેડી, બધાં બંદરોને આગ લગાડી, જાપાની સૈન્યની બરાકે સળગાવી ઇટોને તથા તેના બધા જાપાની સાથીઓને ઠાર કરશું. આપણું સમ્રાટ સામેને એક પણ શત્રુ જીવતે નહિ જાય. પછી જાપાન પિતાનું લશ્કર કાઢશે. આપણી પાસે હથીઆર નથી, પણ સ્વદેશભક્તિ તે છે ને! આપણે પરદેશી એલચીઓને આપણું ધર્મપક્ષે પિતાનાં લશ્કર આણવા વિનવશું. તેઓ આપણને દુષ્ટોની સામે સહાય કરશે. નહિ કરે તો આપણે સુખેથી મરશું. થોડા વધુ દિવસે પામરતામાં જીવવું તે કરતાં મરવું જ બહેતર છે, કેમકે આખરે ઇટોની મંડળીની ગોઠવણ મુજબ આપણા રાજ તથા આપણું બધુજનોના પ્રાણ લેવાશે એ તે નક્કી જ છે. દેશને દગો દઈને જીવવા કરતાં દેશસેવક તરીકે મરવું જ બહેતર છે. આપણે દેશબંધુ યી–યુન સ્વદેશનાં દુઃખ રડવા વિદેશમાં ગયે, પણ એના પ્રયાસો ન ફાવવાથી એ પોતાની તલવાર વતી પેટ ચીરી, પરદેશી પ્રજાઓની વચ્ચે પિતાનું રૂધિર રેલાવી દુનિયાને પિતાની દેશભક્તિ દેખાડો ખતમ થયો. આપણે બે કરોડ જે નહિ સંપીએ તે યી-ચુનની યાદને નાપાક કરી કહેવાશે. જીવવું મરવું નજીવી વાત છે. દેશને પક્ષે કે દેશની વિરૂદ્ધમાં ઉઠવાને નિર્ણય, એ જ એક સર્વોપરિ મહત્વની વાત છે.”
એવી જ મતલબને એક જાસ પ્રીન્સ ઈની ખુદની ઉપર આવી પહોંચે. આ પરથી એ ધર્મ–સૈન્યને પહાડોમાં જઈ મળવાનો મારે નિશ્ચય મક્કમ બને.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૩
ધર્મસેનાનું બહારવટું
પરંતુ એ સહેલ નહોતું. પ્રથમ તે જાપાની સત્તાવાળાઓએ જ મને પરવાનો આપવા ના પાડી. તેઓ કહે કે અંદરના પ્રદેશમાં ખુનામરકી હોવાથી તમારી સલામતીની બાંહ્યધરી અમે નહિ આપીએ. હું રેસીડેટ–જનરલને મળ્યો. એણે પણ કહ્યું કે “પરવાના વિના જશે તો કેદ પકડાશે ને સજા પામશે.”
મેં વિચાર્યું, પરવા નહિ! પકડાયા પછી હું એ વાતને લડી કાઢીશ. મેં તૈયારી કરી. ત્રણ ઘડાં ભાડે કર્યા. સાથે ચાર માણસે જોઈએ તેનું શું? બહારવટીઆની ગોળીની બહીકે કેાઈ કબૂલ ન થાય. આખરે માંડમાંડ માણસ મળ્યાં.
નેહીઓએ ને સંબંધીઓએ મને ચેતાવ્યો કે “કદાચ તમે પાછી નહિ જ ફરે.” તરેહતરેહના ભય બતાવ્યા. કહેવામાં આવ્યું કે મારા વિદેશી પિશાક પરથી મને જાપાની ગણી એ વાઘ–માર બરકંદાજો મને દૂરથી વીંધી નાખશે. પણ મેં આ શીખામણને ન ગણકારી. જાપાનીઓની નજર ચુકાવીને ચુપચાપ હું નીકળી પડ.
ગામડાંવાળા પ્રદેશમાં થઈને હું ચાલ્યો જતો હતો ત્યારે મારી આસપાસ લીલાં લીલાં ભરપૂર ખેતરે મેં જોયાં, તસુએ તસુ જમીનમાં છેક ડુંગરાની ધાર સુધી મેં વાવેતર જોયું, બાર બાર ફુટ ઉંચા મોલ મેં જોયા. ખેતરની વચ્ચે ઉંચા મેડા કરીને તેના ઉપર બેઠાબેઠા નાના છોકરાઓને લુગડાંના લાંબા લીરા પવનમાં ફરકાવી પંખી ઉરાડતાં જોયાં. ખેતરોમાં જુવાન સ્ત્રીઓનાં વૃદેવંદ મળીને નીંદતાં ને લણતાં હતાં, અને વૃદ્ધ પિતા પડતર જમીનમાં સાંતી હાંકતો હતો. નાનાં બચ્ચાં પણ પંખી ઉરાડવામાં મફ્યુલ હતાં. ગામડાની અંદર ઘેરઘેર જઈને જોઉં ત્યાં તે ઘરધણીઆણી છોકરાં હીંચકાવતી હીંચકાવતી રાંધણું કરતી હોય અને વૃદ્ધો પણ બેઠા બેઠા સાદડીઓ કે રાંઢવાં બનાવતા હેય. માટીની દિવાલે લીલા વેલા છવાએલા અને એ વેલા ઉપર ચીભડાં, રીંગણાં કે ઘીસોડાં લટકતાં હતાં. મખમલ પાથર્યું હોય તેવાં લાલલાલ મરચાં ઉતારીને ખોરડાનાં છાપરાં પર સૂકવવા પાથરેલાં. મારા મનમાં થયું કે શું આ દેશ અટલે બધે રમણીય! ને આ લેકે આટલાં બધાં ઉદ્યોગી !
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૪
એશિયાનું કલંક હું આગળ ચાલ્યા. હરીઆળી વાડીઓ પાછળ રહી ગઈ. રૂપાળાં ગામડાં અદશ્ય બન્યાં. એને બદલે પહાડની ખીણમાં ચોમેર મેં જાપાનને હત્યાકાંડ જે. બળીને ખાખ થયેલાં ગામડાંઓ, ધુંધવતાં ખડે અને એ ખાખના ગંજમાંથી પોતાની ભસ્મ થએલી ઘરવકરીને વ્યર્થ શોધતાં ગૃહહીન ગામડીઆં જોયાં.
પાછાં આવી આવીને તેઓ પિતાના ઘરે નવેસર ખડાં કરવામાં લાગી ગયાં હતાં.
આ ઘરબાર વિનાનાં પાયમાલ લેકે તરફ નજર કરતાં મારી આંખે પીગળી ગઈ. એ પ્રભાવશાળી અને પુજનીય દેખાતા કેરીઅને બુઝર્ગોને, છાતીએ બચ્ચાં ધવરાવતી તરુણીઓને અને લટ્ટ યુવાનપુરૂષોને દેખી મારા પર એક ચોકખા ફુલ જેવા અને શાંતિપ્રિય ગ્રામ્ય સમાજની છાપ ઉઠી. અને શરમાળ, સંતાતી તેમજ શબ્દ માત્ર ઉચ્ચારતાં પણ ડરતી કારીઅન ઓરતોને બદલે આંહી તે મેં તેઓને પુરૂષના જેટલી જ છુટથી બોલતી સાંભળી. કદાચ એ મહાન વિપત્તિએ સ્ત્રીપુરુષ વચ્ચેની ચુપકીદીની દિવાલે તેડી નાખી હશે!
એ નિરાધાર કે બસ આટલું જ બોલી શકે છે કે “ભાઈ, તમે ભલે આવ્યા. તમે આ હત્યાકાંડની કથા જગતમાં જઈને કહેજો.” મેં પૂછયું “શા માટે જાપાનીઓ આમ આગ લગાડે છે?” લોકે જવાબ આપતાં: “યુગ–પ્યુંગ (બહારવટીઆ) આવીને જાપાની લશ્કરને મારી જાય અને પછી સોલ્જરે આવીને અમને કહે છે કે “બહારવટીઆને તમે જ રોટલા ને આશરે આપ છો, તમે એ લોકોને કેમ મારી નાખતાં નથી ? તમારે શું આંખો નથી ? તમે એ લેકેને નહિ મારે ત્યાં સુધી એનું વેર અમે તમારા પર વાળશું.”
મેં કતલની ઘણી ઘણી વાત સાંભળી.
દૂર દૂરની ટેકરીઓ બતાવીને તેઓએ કહ્યું “યુ–મુંગ (ધર્મસેનાના સ્વયંસેવકે) ત્યાં કને આવેલા અને તારના થાંભલા તેડી ગએલા. અમારે ને એને કશી નિસ્બત નહોતી. જાપાની સેન્જર આવ્યા, બન્ને વચ્ચે ધીંગાણું થયું ને સ્વયંસેવકો નાસી ગયા. પછી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધર્મ-સેનાનું બહારવટું
૪૫
જાપાની સોલરે અમારા ગામ ઉપર ને બીજાં સાત ગામો પર ચડી આવ્યા. જુઓ ચારે બાજુ, એ બધાં ગામડાંનાં ખંડિયર થઈને પડ્યાં છે. એ બધાંનો જાપાનીઓએ નાશ કર્યો. અમને ન કહેવાનાં વચને કહ્યાં. કહે કે કેમ તમે બહારવટીઆઓને ન
ક્યા? તમે પણ બધા એમાં ભળેલા છે. તમે જ એને રોટલા અને આશરે આપે છે. અમે તમને સજા કરશું.”
પછી તેઓ ઘરેઘર ફરી વળ્યા. ગમ્યું તે ઉઠાવતા ગયા. બાકીનાને આગ લગાડતા ગયા. એક ડોસાનું ખોરડું સળગાવવા લાગ્યા. ડોસો સોલ્જરોના ચરણે ઝાલીને કરગર્યો કે “મને માફ કરો. મને માફ કરે! આ ખોરડામાં હું મારી માને એળે ધાવતા હતા. ત્યારથી રહું છું. ને હવે મને આમાં જ સુખેથી મરવા દે. હું હવે બુટ્ટો થયે છું. ઝાઝું નહિ છવું. કૃપા કરીને બાળવું રહેવા દે.”
સેજરે એને ધક્કો માર્યો તે પણ એણે પગ ન છેડ્યા. આંસુભરી આંખે કાલાવાલા કરતો જ રહ્યો. એટલે સોલ્જરે પિતાની બંદુક ઉપાડી એ બુદ્દાને જંકી નાખ્યો. અમે એને દફનાવી આવ્યા.
એક ઘરમાં એક બાઈને એરૂ આવવારે સમય હતો. એ સૂતી હતી. એને પણ મારી નાખી. એક જુવાન ખેત્તરમાં ઘાસ વાઢતા હતા. એને ખબર નહિ કે સોજો આવે છે. અચાનક એણે સુરજના તાપમાં તપાવવા માટે દાતરડું ઉંચું કર્યું. ‘એ રહ્યો સ્વયંસેવક બહારવટીઓ !” એમ કહેતા સોજર દોડ્યા. એને બંદુકથી ઠાર કર્યો.”
નિર્જન ગામડાંમાં જઈને હું પૂછતો કે “તમારાં બાયડી છોકરાં ક્યાં ?” મને જવાબ મળતો કે “પેલા પહાડોમાં. આંહી એ બધાની આબરૂ લૂંટાય તે કરતાં બહેતર કે પહાડોમાં દિવસો વીતાવીને ભૂખે તરસે મરી જાય.”
ભસ્મીભૂત બનેલાં ગામડાંની ચોપાસ ભરપુર મેલ ઉભેલા. પણ એને લણવા કેણ આવે? પહાડમાં સંતાએલા લેકે ભયથી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
એશિયાનું કલંક નીચે ઉતરતા નહિ. આશરે વીશ હજાર લેકે પહાડોમાં ચાલ્યા ગયા હશે.
એક ગામડા પર જાપાની વાવટો ઉડતું હતું. હું ત્યાં ગયો. ત્યાં લશ્કર પડયું હતું. સેનાપતિના ઓરડામાં જઈને જોઉં ત્યાં તે દિવાલ પર આખા પ્રદેશના નક્શા, અને લશ્કરનાં મથકે, બહારવટીઆવાળાં સ્થળે, માર્ગો, પહાડે વગેરેની નેંધ લટકતાં હતાં ! “ધર્મસેના” કયા પ્રદેશમાં હશે તે મને તેમાંથી સૂઝી ગયું. હું ચાલી નીકળ્યા.
ગામથી થોડેક દૂર અમે ગયા હશે ત્યાં મારી નજર એક ખેતરને વીંટાએલાં ઝાડ પર પડી. ઝાડીમાં થોડે થોડે દેખાતો એક આદમી મેલ સેસર ઠેબાં લેતો દેડયો જાય છે. એના હાથમાં કંઈક હથીઆર છે. પણ અંધારું થઈ જવાથી વધુ કશું દેખાયું નહિ. ડીક વારે સનનન કરતી એક ગોળી મારા કાન પાસે થઈને ચાલી ગઈ. મેં ઝબકીને ચોમેર જોયું; પણ કેઈ આદમી ન મળે.
ધાન-ગુને ગામમાં હું પહેઓ ભયભીત લોકે મને જાપાની સમજીને ઘરમાં લપાઈ ગયા. ધીરે ધીરે એ બહાર નીકળ્યા. મારા દસ્તે બન્યા. સ્ત્રીઓ તે ગામ ખાલી કરીને પહાડમાં ચાલી ગયેલી. ફક્ત મર્દો અને છોકરા જ હતા.
ચેગાનમાં મારે માટે રસોઈ કરતાં કરતાં એકાએક મારા નોકરે બૂમ પાડીઃ “જુઓ સાહેબ, ધર્મ-સેના આવી પહોંચી.” બીજી જ પળે છ સાત યુવાને બગીચામાં આવીને મારી સામે હારબંધ ઉભા રહ્યા. બધા ૧૮થી ૨૬ વરસના તણે હતા. કોઈના શરીર પર કેરીઅન લશ્કરની ફાટીટી ખાખી પાટલુનો હતી. કાઈને પિશાક વળી બીજી તરહનો હતો. એકેયના પગમાં જોડા નહતા. કમર પર હાથના બનાવેલા કારતૂસના પટ્ટા હતા. એ પટ્ટામાં
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધમ–સેનાનું બહારવટું
૪૭ અરધા જ કારતૂસો ભરેલા હતા. કોઈના હાથમાં કટાએલી નાળવાળી જુનામાં જુની ઢબની જામગ્રીવાળી બંદુક હતી, તે કોઈના હાથમાં લશ્કરની જાની રાયફલ અને કેાઇની પાસે તો ફકત બાર વરસના છોકરાને રમવા લાયક નકામી નાની બંદુકડી હતી. છ જણ વચ્ચે પાંચ જાતની તો બંદુકે હતી.
મારા દિલમાં થયું? શું આ કંગાલ, શસ્ત્રહીન, અધમુવા છેકરાઓ વીસ વીસ હજાર જાપાની સૈનિકોને હંફાવે છે! આને કવાચત કરાવનાર કેશુ? રોટલા દેનાર કેશુ?
એ તમામના ચહેરા પર મેં કરણુજનક કંગાલીઅત નિહાળી. પરિશ્રમ અને દુ:ખનાં દર્શન કર્યા. એ બધા ઝઝતા હતા–આખર તે ઠાર થવા માટે જ ! પરંતુ મને એની દયા ખાવા તે હક્ક જ નહોતા. કાંઈ નહિ તે તેઓ પોતાના દેશવાસીઓને સ્વદેશપ્રેમનું ઉજ્જવલ દષ્ટાંત આપી રહ્યા હતા. એ પ્રત્યેક દયામણું હે ઉપર બને તેજસ્વી આંખો ચળકતી હતી. જાણે એની દયા ખાવા બદલ મને એ ઠપકે દેતી હતી. એ આંખો જાણે મને કહેતી હતી કે “અમે તે સ્વદેશ ખાતર મરીએ છીએ.” મેં પૂછયું: “દુશ્મને આવી ચડે તેની તપાસ રાખવા માટે તમે સીમમાં થાણું નથી રાખતા ?
મને જવાબ મળ્યોઃ “એકેએક કેરી આવાસી અમારો જાસુસ છે. થાણાંની અમારે જરૂર નથી.”
મેં એના એક અમલદારને પૂછયું “તમારું બંધારણ કેવું છે?” જવાબમાં એણે નિરાશા બતાવીઃ “કશું જ બંધારણ નથી. શ્રીમતી જેના હાથમાં દ્રવ્ય મૂકે તે બિચારો પોતાની ટુકડી ઉભી કરીને લડે છે. સંગઠ્ઠન જેવું કંઈ જ નથી. પણ ફિકર નહિ સાહેબ! જાપાનના ગુલામ બનીને જીવવા કરતાં સ્વતંત્ર માનવી તરીકે મરવું જ બહેતર છે.”
મને તેઓ પૂછે છે: “અમને બંદુક મેળવી દેશે? તમે માગે તેટલા પૈસા આપીએ. પાંચ હજાર ઑલર, દસ હજાર ડોલર, કહે તેટલા ડોલર દઈએ. પણ અમને કઈ રીતે બંદુકો આપે.” હું માત્ર હસતે. કહેતા કે ભાઈ, મારાથી એવું ન જ થાય.”
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
એશિયાનું કલ`ક
મને પૂછે છે: “જાપાનીએ કયાં કયાં પડાવ નાખીને બેઠા છે ??’ હું ઉડાઉ જવાબ વાળતા. માત્ર માહેતી અર્થે પ્રવાસે નીકળેલા સજ્જનથી પરસ્પરની ભાતમી શી રીતે અપાય ?
૪૮
મેં એ મરણીઆ નૈાજવાનાનાં દર્શન કર્યાં. હું પાછા ર્યો. મારી અગાઉ એ બહારવટીઆએ માર્ગ પર માણસે। દોડાવી ખબર કહેવરાવ્યા કે “ખબરદાર, આ અંગ્રેજ ગૃહસ્થ છે; એને ન મારશે.”
અમે થાડે દૂર ગયા હશુ ત્યાં એકાએક મારા એક ચાકરને મે પેાતાના હાથ ઉંચા કરીને કારમી ચીસ પાડતા સાંભળ્યો કે ચેાગ–ગક–ટેઇન (અંગ્રેજ) ! ” અમે સહુ થંભી ગયા. તે ખીજાએએ પણ એ જ ચીસ નાખી. મેં પૂછ્યું કે આ બધુ શું છે ?” મારા ચાફ઼રે કહ્યું કે “સાહેબ, બહારવટીઆ આપણને ઘેરી વળ્યા છે. તેઓ બંદુક ફાડવાની તૈયારી કરે છે. તમને તેઓએ જાપાની માની લીધા લાગે છે.” મે પણ નાકરાની સાથે જ શાર્ક ક ચૈાન્ગગક !” તૂર્ત જ મે ડુંગરાઓ ઉપર દોટાદોટ કરતા ધુંધળા આકારા દીઠા. તેઓ અમારી તરફ જ ધસ્યા આવતા હતા. કેટલાકે મારા પર બંદુકા તાકી હતી. પછી નજીકની જ ભોંયમાંથી પચીસેક જુવાના નીકળી પડયા. એને માખરે એક યુરોપી પોશાકવાળા યુવાન હતા. અમે થંભી ગયા. તે દોડીને અમને આંખ્યા. મને ટીકી ટીકીને જોયા. પછી ક્ષમા. માગીને કર્યું ભૂલ થઈ ગઈ. સારૂ થયું કે તમે ખૂમ પાડી.”
અમારી
બીજો કહે “હું તેા તમને ફુંકી દેવાની અણી પર જ હતેા.” મે તેને નિરખીનિરખીને જોયા. એમાંના કેટલાક તેા ૧૪થી ૧૬ વરસના કાચા કુમારા જ હતા. મે તેઓની તસ્વીરા પાડી લીધી.
હું પાછા શીઉલ આવ્યા. હું ધર્મસેનાને જોઇ આવ્યા વાત એ જાપાની અધીકારીઓને ન ગમી. કારણ કે એ લેાકાએ વિદેશમાં એવી જ ભ્રાંતિ ફેલાવેલી કે ધર્મસેના તેા લૂટારાઓ તે ધાતકાની જ ટાળી છે! તે ગામડાં ખાળે છે તે લૂટે છે ! જગતભરમાં આ જ માન્યતા પ્રસરી ગએલી. પણ એની સામે મે સાચી માહેતી ફેલાવી.”
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધર્મ-સેનાનું બહારવટું
૪૯
આ સૈન્યનું પરિબળ જામતુ ગયું; પરંતુ દુકા કયાં ! બંદુકા હાત તા ? તેા જાપાનના પગ અત્યારે કદાચ કારીઆમાં ન હેાત. ૧૯૧૫ સુધી એ વીરા ઝૂઝયા, એટલે કે અરધાઅરધ દેશ સશસ્ત્ર અળવાની સ્થિતિમાં રહ્યો. ટક્કર ઝીલી, પછી ચગદાઈ ગયા. પણ ક્રારીઅનેાના નામ પરથી ‘ડરપેાક' “નિરૂત્સાહી” એવાં કલકા તે પોતાના રક્ત વડે ધેાઈ નાખત ગયા.
ના, ના, ના !” કારીઆવાસી દેશભક્ત હેનરી ચંગ ખાલે છે; “ના, ના, એ યુદ્ધ નથી વિરમ્યુ. કોરીઆના દૂરદૂરના પ્રદેશમાં હજી પણ આ સ્વયં સેવકાની ધર્મસેના જાપાની લશ્કરની સામે લડી રહી છે. હજી તા ૧૯૨૦ના ફેબ્રુઆરી માસમાં જ બે હજાર કારીઆવાસીએ જાપાની સૈન્ય સાથે અમેવા અને તે પછી તાજેતર માંચુરી પ્રાંતના હુ'ચન ખાતેના જાપાની રસાલા સાથે તેઓએ અપ્પાઝપી ખેલાવી હતી, જેને પરિણામે પાંચ હજાર જાપાની સેાલ્જેરાને મચુરીઆના એ અશાંત પરગણામાં મેકલવા પડયા હતા. ફેર માત્ર એટલેા જ પડયો છે કે જાપાની સરકાર હવે એ સ્વયં સેવકોને કારીઅન લુંટારાઓ' કહેવાને બદલે બાજ્ઞેવીકી' કહે છે. આ નવું નામ પાડીને જાપાનીએ એ સ્વદેશના પુનમ્હાર માટે સંગ્રામ ખેલતા યુવાને પ્રતિ અમેરિકાની તેમજ પશ્ચિમ યુરેસપની સુગ ઉત્પન્ન કરવાની ધારણા રાખે છે. સાચી વાત તો એ છે કે તેએ નથી ‘એસ્થેવીકી’ કે નથી લુંટારા. તેઓ તેા જાપાની શાસન તળે રહેવા કરતાં મૃત્યુને વધુ વ્હાલુ કરનારા સશસ્ત્ર રાષ્ટ્રવાદીઓ છે. આ શસ્ત્રધારી સ્વાતંત્ર્યવાદીઓની જબ્બર સંખ્યા વિદેશી કામાંથી કારીઆને મુક્ત કરાવવા માટે માગે તેટલું આત્મ-સમર્પણ કરવા બનીને મંચુરીઆ તથા સાઈખીરીઆમાં વસે છે. સુમારે દસ લાખ કારીઆવાસીએ દેશપાત્ર થઇને ત્યાં યુદ્ધનાદની રાહ જોવે છે, કવાયત કરે છે, કારીઆ–સાઇબીરીઆની સરહદ પરનાં નપાની થાણાં પર તૂટી પડે છે. કેરીઆની અંદર તેમ જ બહારની પ્રજામાં મરછુઆત ફાળા ઉધરાવીને તેએ! હથીઆરો ખરીદે છે, નવી નવી ટુકડીએ તૈયાર કરે છે. એ લેાકાને આશા છે કે એક દિવસછે ને દૂરદૂરના ભવિષ્યમાં જાપાનીઆને કારીઆમાંથી ... સાફ કરી નાખવા જેટલું સંખ્યામળ આ ધસેનાને મળી રહેશે.
તત્પર
આ કારીઆવાસીઓને પ્રતાની પાંખમાં લઇ પૈસા આપે છે એ વાત ખરી. તેના ઇરાદો જાપાનને સાફીરીઆમાંથી
અને હા, રશીઅને
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૦
એશિયાનું કલંક
૮§ કારીઆ હજમ
ન્સ ઇટા (રાજા યીહાંગના ગાદીત્યાગ પછી એને ‘પ્રીન્સ’ની પદવી મળી હતી) ના કારોબાર ઇ. સ. ૧૯૦૮ સુધી ચાલ્યેા. આટલા આટલા જુમા છુટી નીકળ્યા છતાં એમ જ મનાયુ કે ઘંટાની રાજનીતિ સંહારક નહેાતી; એણે તા પોતાના શાસનના પાયા મિત્રભાવ ઉપર માંડેલા; પરંતુ એ ઉમદા અધિકારી જાપાનની સર્વભક્ષી રાજનીતિનું એક હથીઆર બની ગયા. એણે પેાતાનાં માણસા પાસે ખુબ સંયમ પળાવ્યા; પરંતુ જાપાની લશ્કરીમડળે તેા પેાતાની સામે એક જ મુદ્રાલેખ રાખેલા : “ કારીઆ હજમ કરવું. ”
""
જીલ્મ ન સહેવાય ત્યારે અજ્ઞાન પ્રજાજન શું કરે ? તે શું ન કરે ? એને જીવવું અસહ્ય લાગે. જાલીમાનાં લેાહીને માટે એને પ્રાણ
પેાઢવાં ઉપડાવવાના છે. અને કારીઅને એ નાણાં સ્વીકારે છે તે પણ સાચુ' છે. પરંતુ તેનું કારણ તેઓના ખેલ્શેવીક સિદ્ધાંત પરના પ્રેમ નથી. તેમની અભિવાષા તા એક અને એક જ છેઃ સ્વદેશમાંથી જાપાની સત્તાને સાફ કરવા. એ અભિલાષાની સિદ્ધિ અર્થે તે તેા રાતા રશીઆની કે ગેારા અમેરિકાની-ચાહે તેની કનેથી મદદ સ્વીકારવા તૈયાર છે.
પરંતુ કારીઆવાસીઓના શાણા સમુદાય, જેણે આ અગાઉ નપાનની સાથે શસ્ત્રયુદ્ધની ગતા નિહાળી છે, તે આ ધર્મસેનાના અભિલાષ સાથે એકમત છે, પણ ઈલાજો સાથે સહમત નથી. તેએ માને છે કે કાયમી પરિણામ તે ક્રાંતિવાદી મારફાડની રીતિથી નહિ પણ ઉત્ક્રાંતિની રીતિએ જ નીપજી શકરો માટે પ્રાને કેળવવી જોઈએ, જાપા નની સમભૂમિકાએ આર્થિક પ્રગતિ પહોંચાડવી જોઈએ અને પશ્ચિમની સુધરેલી દુનિયાને પેાતાના અભિલાષેાથી એવી રીતે વાકેફ કરી દેવી જોઇએ, કે સ્વાતંત્ર્યપ્રાપ્તિની આખરી રસાકસીની અંદર પશ્ચિમ કાંઇ નહિ તે તેઓ કારીઆને નૈતિક ટકા તે। આપશે એવી ધારણા રહે.”
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
કોરીઆ હજામ
૫૧
પિકારી ઉઠે. એક નાદાન પ્રજાજનના અંતઃકરણમાં પિતાની માતાને માટે વેદનાની જવાળા સળગે ત્યારે એ અણસમજુ દેશભક્ત દુશ્મનનું લેહી લેવા ધસે. એ ન્યાયે ૧૯૦૭ ની સાલમાં પરદેશ ખાતાના મંત્રીનું એક કેરીઅને ખૂન કર્યું. ૧૯૯ની સાલમાં રેસીડેન્ટ-જનરલ ખુદ પ્રીન્સ ઈટનું જ બીજા એક કોરીઆવાસીએ ખૂન કર્યું.એ બે ખૂન થવાની સાથે જ કારીઆને મૃત્યુઘંટ વાગી ચુક્યો. જાપાનને લશ્કરી સંપ્રદાય છે કે વરસો થયાં દમનની રાજનીતિ ધારણ કરવા પિકારી રહ્યો હતો. એને આ સોનેરી તક આવી મળી. કાઉન્ટ ટેરેચી નામન જાપાની લડાયક વર્ગને આગેવાન, કે કે યુદ્ધોની યશકીતિ પામેલ યુદ્ધો, સંહારને જ હિમાયતી, નિપુર, હદયહીન, મિતભાષી ને ભયાનક–રેસીડન્ટ જનરલ નીમાયો. એને એક જ ઝંખના હતી : “જાપાન અને જાપાનની જ સાર્વભૌમ સતા.” એ આવ્યો. એનો નિશ્ચય હતો કે કાં તે કારીઆને ખાલસા કરી લેવું, અથવા તે પૃથ્વી પરથી એની હસ્તી જ ઉખેડી નાખવી.
એ આવ્યો કે તત્કાળ, જાપાનના પગાર ખાનારા પ્રત્યેક વર્તમાનપત્ર લખી નાખ્યું કે “અત્યારે કેરીઆનાં સુવહીવટ અને સુવ્યવસ્થાને ખાતર લગાર દયાહીન બનવાની જરૂર છે. પંપાળવાની રાજનીતિ નહિ ચાલે.”
કાઉન્ટ ટેરેચીએ પિતાની આણ પ્રવર્તાવવાનું આદરી દીધું. ચાર સ્વદેશી વર્તમાનપત્રોને રૂંધી નાખ્યાં, વિદ્યાર્થીઓને પકડી પકડી પૂર્યા, લશ્કરી અમલદારને શાસન સયાં, પોલીસખાતાને સતેજ બનાવ્યું. પ્રચંડ જાસુસ-જાળ પાથરી દીધી. તેમાં ત્રાસને પેગામ પહોંચી ગયે.
બીજી બાજુ જાપાની શાસનના શુભચિંતકે માટે નાણાંની થેલીઓ, નોકરીઓ ને પદવીઓ છૂટે હાથે વેરાઈ. એ બધા જાપાનના જાસુસો બન્યા. પોતાની કેટડીને બંધ બારણે પણ વિદ્યાર્થી ખુલ્લે દિલે બેલ બંધ થયો. દિવાલને પણ કાન આવ્યા હતા,
ટેરેચી બેલ ન હત; હસતે પણ ન હતું. એ કાઈને મુલાકાત પણ આપતો નહોતો. એને મુંગે કેપ પિતાને માર્ગ કરી રહ્યો હતો.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
એશિયાનું કલંક
એક દિવસ આચીંતા ખબર આવ્યા “ કારીઆ ખાલસા !” રાજા નામનું પૂતળું પણ કારીઆ ઉપર ન જોઇએ; રાજિંસહાસન ઉથલી ગયું. રેસીડેન્ટજનરલ ગવર્નરજનરલ બન્યા. ચાર હજાર વરસના પુરાતન એક સ્વતંત્ર દેશ જાપાનના એક પ્રાંત બની ગયા.. ચાલીસ સૈકાના ઇતિહાસ પલવારમાં ભુંસાઇ ગયા. ક્રાઇ જાદુગરની છઠ્ઠી અડકતાં કારીઆની સુરત જ એવી બની ગઇ કે પાતે પાતાને ન પિછાને.
પર
(6
જાહેરનામું બહાર પડયું: આ મંગળ પ્રસંગની યાદગીરીમાં કેદીઓને છેાડી મૂકવા. કરવેરામાં પાંચ ટકા કમી કરવા. પ્રજાજતા ! ન !”
જાણે કે રાજાએ પેાતે રાજી ખુશીથી જ પેાતાને દેશ જાપાનને સુપ્રત ન કર્યાં, હાય એવું બતાવવા માટે આ ખાલસાના જાહેરનામાને જાપાન અને કારીઆના નરેશે। વચ્ચે થએલી સધિનું જ સ્વરૂપ અપાયું.
કદાચ જગત સવાલ કરે કે “શા ઇરાદાથી રાજા પેાતે ઉઠીને પેાતાનું જ રાજ્ય પરસત્તાને સોંપી આપે ’ જાપાને એ પણ અવ્યક્ત નથી રાખ્યું. સંધિની શરૂઆતમાં જ એણે લખ્યું છે કે : “નામદાર જાપાનના શહેનશાહ અને નામદાર કારીઆના શહેનશાહ, અન્ને મળીને વિચારે છે કે પોતાના બન્ને દેશની વચ્ચે ક્લિાજાન દોસ્તી ચાલી આવે છે; વળી પૂના આ વિભાગની શાંતિ જાળવવાના અન્નેના અભિલાષ છે. અન્ને નામદારા સમજે છે કે ખરેખરી શાંતિ તે જાપાનની સાથે કારીઆને જોડી દેવાથી જ સ્થપાય તેવુ` છે.
તેથી એ જોડાણુના કાલકરારા કરવા બન્નેએ પાતપેાતાના પ્રતિનિધિઓ નીમ્યા છે. નામદાર જાપાન–શહેનશાહ તરફથી રેસીડેન્ટજનરલ વાઇકાઉન્ટ ટેરાચી, અને નામદાર કારીઆ-નરેશ તરફથી તેઓશ્રીના મુખ્ય પ્રધાન. બન્નેએ મસલત કરીને નીચેની શરતે. રાવી છેઃ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
કેરીઆ હજમ
પ૩
૧. નામદાર કેરીઆ-નરેશ સમસ્ત કારીઆ પરની માલી
કીના કુલ હક્કો યુક્ત અને કાયમને માટે નામદાર જાપાન-નરેશને સુપ્રત કરે છે. નામદાર જાપાન–નરેશ એ હકો સ્વીકારે છે ને કેરીઆને
જોડી દેવા તૈયાર છે. ૩. નામદાર કેરીઆનરેશને, નામદાર શહેનશાહબાનુને,
નામદાર યુવરાજને તથા તેઓશ્રીનાં રાણુજીને, તેમજ વારસદારને પિતાપિતાની પદવીને છાજતાં તમામ માનઇલકાબ આપવા તેમજ એ માનઈલ્કાબ નભાવવાનું ખર્ચ કરવા માટે શ્રી જાપાન–નરેશ જરૂર પૂરતી વાર્ષિક
રકમ મંજુર કરશે. ૪. ઉપલી રકમમાં બતાવેલા મનુષ્યો ઉપરાંત કેરીઆના
પાદશાહી પરિવારનાં બીજાં જે જે કુટુંબીઓ કે વારસદારે હશે તે તમામને પિતતાની પદવીને માટે જરૂર
જેગા પિસા આપવામાં આવશે. ૫. જે જે કેરીઆવાસીઓએ ઉંચી સેવા બજાવી હશે.
તેઓને અમીરી તેમજ આર્થિક ઈનામો અવશ્ય એનાયત
કરવામાં આવશે. ૬. ઉપર લખ્યા જોડાણને આધારે ના. જાપાન સરકાર કેરી
આનો તમામ રાજવહીવટ સંભાળી લે છે અને જે જે કોરીઅન પ્રજાજને અત્યારના કાયદાનું પાલન કરતા હશે તે તમામના જનમાલનું રક્ષણ કરવાનું સરકાર પિતાને
માથે લે છે. ૭. સંજોગે અનુકૂળ હશે તેટલે દરજે તે સરકારી નોક
રીમાં એવા કેરી આવાસીઓને અવશ્ય નીમવામાં આવશે, કે જેઓ નવી સરકાર તરફ વફાદાર હશે અને નેકરીની લાયકાતવાળા હશે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૪
એશિયાનું કલંક
૮. આ કેલકરાર નામદાર બને શહેનશાહએ મંજુર " રાખ્યા છે.
પ્રજાજનો કહે “માતા કારીઆ તે મરી ગઈ. હવે આપણે જીવીને શું કરવું છે?” વિદ્વાન, જુના સેલ્સર, કેરીઆના પ્રેમીઓ એક પછી એક પિતાની વેદનાને વ્યક્ત કરતા કરતા આપઘાત કરી મરવા લાગ્યા. જાપાની દાનવને દેવાલયે માતા કારીઆએ એકવાર શિલ્પ, સંસ્કૃતિ, સાહિત્ય તેમજ ધર્મનાં પુષ્પ વેર્યા હતાં. દાનવે ગર્જના કરી કે “હવે હું કુલેને ભેગી નથી રહ્યો છે. નારી! મારે રક્ત જોઈએ-સંપત્તિ જોઈએ.”
દૂર દૂરની ડુંગરમાળ ઉપર ધર્મ–સેના લડી રહી હતી. પરંતુ પાટનગરનાં પ્રજાજનો કોઇ ભાવી સુગની વાટ જોતાં બેઠાં રહ્યાં. કાઇએ બળવો ન કર્યો. થયો હોત તો પણ જાપાનીઓ ઝીણામાં ઝીણી તૈયારી કરીને સામને કરવા જ ખડા હતા.
૯૬ સંહારનાં શસ્ત્રો
I ઉન્ટ ટેરેચીનું તલવાર–રાજ્ય ૧૯૧૦થી ૧૯૧૯ સુધી
ચાલ્યું. એ તલવારનું રાજ્ય કેવું હતું? - એ ૧૦ વર્ષની અંદર કેટલીક આર્થિક પ્રગતિ કરવામાં આવી
ખરીઃ જરીપુરાણું જંગલી વહીવટ_રીતિ રદ કરી, નાણાંનું સંગીન ચલણ દાખલ કર્યું, રેલ્વે વિસ્તારી, રસ્તા સમરાવ્યા, જંગલ ઉગાડવાનું કામ મેટા પાયા પર ઉપાડ્યું, ખેતી ખીલાવી, સુધરાઈ સુધાર્યું અને નવા ઉદ્યમ આદર્યા. - આમ છતાં જાપાની શાસનને આ દાયકે ઈતિહાસની અંદર.
એક સહુથી મોટી નિષ્કલતાનું ઉદાહરણ પૂરું પાડી શકે છે. કયુબાની અંદરનું અમેરિકા-શાસન અને કારીઆનું જાપાની શાસન, એ બને વીસમી સદીની અંદર તાબેદાર પ્રજા ઉપર રાજ ચલાવવાની
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંહારનાં શ
૫૫ રીતિનાં અનુક્રમે ઉજ્જવલ અને કલંક્તિ દષ્ટાંત છે. કારણ એ છે કે જાપાને શઆત જ કરી કેરીઆ પ્રતિની ધિકાર–ભાવના વડે. સારો વહીવટ વહીવટકર્તાના અંતરમાં દિલસોજી જનમ્યા વગર અશકય છે; અને નાદાનીભર્યા અંધ તિરસ્કાર–ભાવની જોડે દિલને સ્થાન મળવું પણ અશકય છે. જાપાને તે આદર કર્યો આવી ભાવનાથી કે કારીઆના રાષ્ટ્રીય આદર્શોને નાશ કરવો, એના પ્રાચીન સંસ્કારની જડ કાઢવી અને પ્રજાજનોને જાપાનીઓ (ઉતરતી પંક્તિના જાપાનીએ) બનાવી લેવા. એક પુરાતન અને આગ્રહી પ્રજાની આવી વિકૃતિ કરવામાં જાપાનને પ્રથમ તે પશુબળ જ વાપરવાની જરૂર પડી. એ સમજવા માટે આપણે એના નવા રાજવહીવટની વિગતે સમજીએ
૧. પોલીસને તેઓએ જીવનમૃત્યુની અસીમ સત્તા મેંપી . વિના વાર તેઓ હરકોઈ ઘરની જડતી લઈ શકે, ત્યાં ને ત્યાં પિતાને ઠીક લાગે તે ચીજનો નાશ કરી શકે, દાખલા તરીકે કાઈ પણ વિદ્યાથીના ઓરડાની જડતી લઈ પિતાને ભયંકર લાગતી ચોપડી ઉઠાવીને ત્યાં ને ત્યાં, અથવા લેકે પર છાકે બેસારવા માટે શેરીમાં મૂકીને સળગાવી નાખે, બીજી સત્તા તે પોલીસને ઘરની અંદરની સ્વચ્છતા તપાસવાની : એ તપાસ ગામડે ગામડે ને મકાને મકાને કરી શકે ચોકખાઈ નથી એવા એઠા નીચે ચાહે તે પ્રજાજનને ત્યાં ને ત્યાં ફટકા લગાવે. ત્રીજું, વિના વારંટ પોલીસ હરકેઈ પ્રજાજનની જડતી લઈ તથા અટકાયતમાં રાખી શકે. પોલીસથાણુ પર લઈ જઈને એને ચાહે તેટલા દિવસ સુધી મુકર્દમો ચલાવ્યા વગર પૂરી રાખે, છોડી મૂકે અથવા સજા પણ કરી શકે.
પોલીસખાતું મુખ્યત્વે ફટકા મારવાની સજા ભોગવે છે. એ સજામાંથી જાપાનીઓ ને પરદેશીઓ મુક્ત છે. માત્ર દેશીને જ એનો લાભ અપાય છે. એ સજા મનુષ્યને આજાર, અપંગ, મરણતોલ અથવા તો પૂરેપૂરો મૃત્યુવશ કરી મૂકવા સુધીની હદે પોલીસ કરી શકે. એારતને, પાંસઠ ઉપરની ઉમ્મરના મર્દને અને પંદર વર્ષની અંદરના બાલકને ફટકા મારવાને તે જાપાની સરકારે પ્રતિબંધ કરેલો–એવું જાહેરનામું કાઢેલું કે ઉપર લખ્યા ઉપરાંત “બિમાર કે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
એશિયાનું કલંક દિવાના બની ગએલા ગુન્હેગારોને છ મહિના સુધી ફટકા મારવાનું મુલ્લવી રાખવું; તેમજ બની શકે ત્યાં સુધી અતિશય દેહપીડા ન દેવી –તે છતાં પોલીસખાતું એવા કશા ભેદભાવ વગર ફટકા લગાવે ગયું. ઈ. સ. ૧૯૧૯ત્ની અંદર સીઉલ જગરની ઇસ્પીતાલમાં ઘાયલ થઈને સૂતેલાં દર્દીઓને, દાક્તરેના ને પરિચારિકાઓના વિરોધ છતાં, બહાર ઘસડી લાવીને ફટકા લગાવેલા. ઓરતોને અને નાના છોકરાઓને ફટકા મારવાને પરિણામે તેઓનાં થોડા જ દિવસોમાં મરણ નીપજ્યા હોવાના દાખલા મોજુદ છે. જાપાની કાયદો વધુમાં વધુ ૯૦ ફટકા–રોજના ૩૦ને હિસાબે—મારવાનું મંજુર કરે છે. છતાં એણે કાયદામાં “નિરર્થક દેહપીડા ન દેવી” એવો વિવેક વાપર્યો છે.
ફટકાની સજા પૂરતી જ પોલીસની જુલ્મ-નીતિ નથી અટકી જતી. પકડતાંની વાર જ આપીને એના સ્વજનો સાથે વ્યવહાર અટકાવી દેવામાં આવે છે અને એના આરોપો પણ જણાવવાની જરૂર નથી જોવાતી. એના સ્વજનોને પણ ખબર નથી અપાતા. શરુ શરૂમાં તે એને વકીલ પણ રોકવા દેવામાં નથી આવતું. મહિનાઓ સુધી એ કાચા કેદીની હાલત ભોગવે છે. એ દરમ્યાન એની પાસેથી બેટી કેફીતે કઢાવવાની બારીકમાં બારીક રીબામણી ચાલે છે. પછી આરોપીને અદાલતમાં લાવે છે. ત્યાં રાજ–વકીલ પણ પોલીસ જ હોય છે. અદાલત પણ આરોપીને રક્ષણ આપવાને બદલે એની નિર્દોષતા પુરવાર કરવાની ફરજ એના પર જ મુકે છે. ન્યાયમૂર્તિઓ પોતે પણ ગવર્નર-જનરલના જ નીમાએલા હેવાથી એની જ ઈચ્છાને અનુસરે છે. આ સ્થિતિમાં જાપાની અદાલતોનો ઇન્સાફ એક રાજદ્વારી ચાલબાજી જ બની ગયો. ગુન્હાઓનું પ્રમાણ આવા વહીવટને પ્રતાપે ફાટી નીકળ્યું. એના આંકડા આ રહ્યા : કુલ તહેમતદારે. વિના કામ ચાલ્ય છૂટી ગયેલા.
સજા પામેલા. ૧૯૧૩ ૩૬,૯૫૩ ૨૧,૪૮૩ ૧૯૧૪ ४८,७१३ ૩૨,૩૩૩ ૧૯૧૫ ૫૯,૪૩૬ ૪૧,૨૩૬ ૧૯૧૬ ૪૧,૧૩૯ ૫૬,૦૧૩.
૮૦૦
૪૭ ૧૨૬
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
સહારનાં શસ્ત્રા
તહેામતદારા પાસેથી બાતમી મેળવવા માટે કેવી કેવી કળાઓ વપરાતી ? પુરૂષાનાં અને બચ્ચાંનાં બાવડાં બાંધી ઉંચે ટીંગાડવામાં આવતાં અને તે છેક બેશુદ્ધ બની જાય ત્યાંસુધી, એ બાંધેલી દોરી ખેંચાતી ને ઢીલી થતી. ધગાવેલા સળી ઉપર એની આંગળીઓ ચાંપવામાં આવતી. એના શરીરના માંસમાં ધગધગતા ખીલા ધેાંચાતા. આંગળીના નખને ચીમટાથી ખેંચી કાઢવામાં આવતા. (ઇ. સ. ૧૯૨૨ સુધી તે આ બનતું જ આવ્યું છે.)
ધધારાજગારથી વંચિત થએલાં, તે સરકારી સતાવણી ન સહી શકનારાં ૭૫ હજાર કારીઆવાસીએ વરસે વરસે ધરબાર છેડીને મંચુરીઆ તરફ ચાલી નીકળવા લાગ્યાં. રસ્તે ભૂખમરા, કડકડતી ઠંડી અને મૃત્યુ રાહ જોઇ રહ્યાં હતાં, પણ જાપાની જુલ્મની અંદર રહેલુ અપમાન આ માના મૃત્યુમાં નહાતુ
·
દેશ છેાડીને ચાલી જનારી નારીઓનાં અંગ ઉપર નગ્નતા ઢાંકવા જેટલાં પણ વસ્ત્ર! નહાતાં. પીઠ ઉપર એનાં નાનાં બચ્ચાં બાંધેલાં હતાં. તેથી એકબીજાનાં શરીરની હું મેળવીને તે ચાલતાં. બાળાનાં નાજુક આંગળાં ઠંડીમાં એક બીજા સાથે ચેટી જતાં. વૃદ્ધ સ્ત્રીપુરૂષા, વાંક કેડ કરીને ગાઉના ગાઉ સુધી ચાલ્યાં જતાં. આખરે એ જર્જરિત શરીરા થાકી જાય, આગળ ચાલી ન શકે અને માર્ગોમાંજ પ્રાણ છેડે. સગર્ભા સ્ત્રીઓને રસ્તાની ધર્માંશાળાઓમાં પ્રસવ આવે. એવાં દુઃખાની ખરદાસ કરતાં કરતાં ૭૫ હજાર કારીઆવાસીઓ દેશવટે ચાલ્યાં ગયાં. આજે તે મસુરીઆમાં એની સંખ્યા પાંચ લાખની થઇ ગઇ છે.
જાપાન તા તાજ્જુબ બનીને જોતું રહ્યું કે આ બહાદૂર પ્રજાના પ્રાણ તલવારથી નથી જતા. તલવાર ચલાવીને દુશ્મન ચાહે તેટલું લેાહી ચૂસી શકે, વસ્તીની ગણતરીના આંકડા એછા કરી શકે, પણ એ લાહીના ઉંડાણમાં ને એ આંકડાઓથી એક અગમ્ય, એક એવા પ્રાણ પ્રજાને હાય છે કે જેને જાલીમનાં શસ્ત્ર સ્પર્શી જ ન શકે. એ પ્રાણ તે પ્રજાની સંસ્કૃતિ ને પ્રજાનું ચારિત્ર્ય, જાપાને
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૮
એશિયાનું કલંક કારીઆની એ સંસ્કૃતિને ભ્રષ્ટ કરવાનું ને એ નીતિનો ધ્વંસ કરવાનું કામ આરંવ્યું. આટલાં આટલાં પગલાં લેવાયાં :
૧. કેરીઆના ઇતિહાસનાં તમામ પુસ્તકને જીવન-કથાઓ નિશાળિોમાંથી, પુસ્તકાલયોમાંથી અને ખાનગી માણસેને ઘેરથી એકઠાં કરાવી બાળી નખાવ્યાં. મહામૂલું પુરાતન સાહિત્ય બળીને ભસ્મ, બન્યું. દેશી વર્તમાનપત્રે, પછી તે રાજ્યદ્રોહી છે કે વિજ્ઞાનને લગતાં, તદન બંધ થયાં. છાપાને લગતા એવા કાયદા ઘડાયા કે વર્તમાનપત્ર કાઢવું જ અશકય હતું. નીચેના પ્રસંગેથી એ કડકાઈને ખ્યાલ આવશેઃ
કેરીઆનાં બાળકે માટે અંગ્રેજી ભાષામાંથી એક હાથીની વાર્તા કેરીઆની ભાષામાં ઉતારવામાં આવી. છાપાની અધિકારીએ એ વાર્તાને જપ્ત કરી. કારણ કે એ વાર્તાની અંદરનો હાથી પોતાના નવા માલીકને કબજે થવા નાખુશ હતો, એ વાતને રાજ્યકારી અર્થમાં ઘટાવી બાળકે રખે કદાચ એવું શીખી બેસે કે પિતાના. નવા માલીક જાપાનને તાબે ન રહેવું !
એક ધાર્મિક વર્તમાનપત્રે ‘વસંત' ઉપર કાવ્ય પ્રસિદ્ધ કર્યું તે. સત્તાએ દાબી દીધું. કારણ કે એમાં “નૂતન વર્ષને પુનર્જન્મએ મિસાલને ઉલ્લેખ કરી આવાસીના મનમાં કદાચ “પ્રજાને પુનર– ઉદય” એવો અર્થ સૂચવી રખે પ્રજાને સરકાર સામે ઉશ્કેરી મૂકે!
કેલેજની એક કુમારિકાએ “સ્વતંત્રતા” ઉપર એક ગીત જોયું, તે બદલ તેને બે વરસની સજા પડી.
૨. સભાસમિતિઓ ગેરકાયદેસર જાહેર થયાં. લેકેને મહેયે પણ ડુચા દેવાયા. રાજ્યકારી વિષયમાં પડવું એ કારીઆવાસીઓને માટે ભયંકર ગુન ગણાય.
૩. કારીઆ સ્વતંત્ર હતું ત્યારે એને ગામડેગામડે લેકે, શાળાઓ ચલાવતાં. વિઠતા મેળવી મશહુર થવાને પ્રત્યેક બાલકને મહામનોરથ હતો. જાપાને આવીને એવા કાયદા કર્યા કે જેથી. ખાનગી નિશાળો મરણને શરણ થઈ. કારીઆનાં મહાન વિદ્યાલય
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૯
સંહારનાં શ જાપાને વીંખી નાખ્યાં. કેળવણી આપવા માટે કેરીઆની ભાષા કાઢી નાખીને જાપાની ભાષા દાખલ કરી. નિશાળમાં જાપાની શિક્ષકે નીમાયા. જાપાની શિક્ષકને ન સ્વીકારનાર શાળાનાં બારણું બીજા દિવસથી બંધ થઈ જાય. પાઠય-પુસ્તકે જાપાની સરકારની પસંદ“ગીનાં જ ચલાવાય. યુરોપ કે અમેરિકાને, બલ્ક ખુદ પિતાની માતૃભૂમિ કારીઆનો ઈતિહાસ પણ બાળકોને કાને નજ પડી શકે. જાપાનને જ ઈતિહાસ શીખવાય. એ ઈતિહાસમાં એવી વાતો ઘુસાડવામાં આવી છે કે જાણે જાપાને જ કેરીઆને જંગલી હાલતમાંથી છોડાવ્યું, જાણે કેરીઆને ઈતિહાસ ફક્ત બે હજાર વરસને જ જુને છે અને જાપાનના છત્ર નીચે જ કારીઆ ફલ્યું ફાવ્યું છે અને છેલ્લી વાત–કારીઆ પિતાની ઈચ્છાએ જ, પિતાની સલામતી ખાતર જ જાપાનને આધીન બન્યું છે. જાપાનનાં પૂજારીઓ પેદા કરવામાં આ કારખાનાની અંદર એકેય સાધનની ઉણપ ન રહી. ઉપરાંત જાપાની શિક્ષકે કમ્મર પર તલવાર બાંધીને શાળામાં શીખવવા આવે. આઠ નવ વરસની ઉમરનાં બાલકનાં મન ઉપર એ તલવારના દમામ વડે તાબેદારી ને ગરીબડાપણાની છાપ પાડવાને આશય હતે.
આમ છતાં યે કેરીઆનાં સંતાને છાનાં છાનાં પિતાની માતાને મળે છે. નિશાળમાંથી છુટયા બાદ ચાર બાળકની મંડળી એકઠી મળીને કેરીઆની ભાષા શીખે છે અને માતૃભૂમિનાં છિન્નભિન્ન
સ્મરણમાંથી ચાર હજાર વરસનો જુનો ઈતિહાસ ઉકેલે છે. ઉચ્ચ શિક્ષણને માટે વિદેશ જવા ઈચ્છનાર વિદ્યાર્થીઓને સરકાર પાસપોર્ટ નથી આપતી. ફક્ત જાપાન જવાની છુટ રાખી છે. પરંતુ ત્યાં જનાર વિદ્યાર્થીને એકડે એકથી તમામ પરીક્ષાઓ ફરીવાર પસાર કરવી પડે છે.
૪. શિક્ષણને પલટી નાખવાથી તે માત્ર મગજ ડોળાય પણ - જાપાનના અભિલાષ તે કેરીઆના આત્માને જ જલ્દી કલુષિત કરી નાખવાના હતા. ચારિત્ર્ય અને પવિત્રતા વિષેના જાપાની વિચારો ઘણું શિથિલ જ છે. જુના કાળમાં, પિતાના માવતરની ગરીબી ટાળવા જુવાન દીકરી પિતાનું શિયળ વેચે, એ તે જાપાનમાં મહા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
એશિયાનું કલંક પવિત્ર કાર્ય ગણાતું. અત્યારે પણ જાપાની અમલદાર, પ્રધાને ને શિક્ષકો છડેચક વેશ્યાઓને ઘેર જાય, વ્યભિચાર સેવે, રખાતે રાખે.
એક શાળાના અધ્યાપકે તે ખુલ્લે ખુલ્લું કહેલું કે “હારા શિક્ષકેને હું વેશ્યાગારોમાં જવા દઉં છું. વેશ્યાનાં બીલે હારી પાસે પરભારાં આવે છે, તે હું શિક્ષકોના પગારમાંથી પરભારાં જ ચુકવું છું.
આમ હોવાથી જાપાને કારીઆમાં જાપાની વેશ્યાઓને ટોળાબંધ ઉતારી. જાપાનનાં પગલાં થયા પહેલાં કારીઆમાં વેશ્યાગારે હતાં જ નહિ. માત્ર મોટાં શહેરમાં, ખાસ કરીને શાઉલમાં ફક્ત પાંચસો કેસાંગે (નાચનારીઓ) હતી, પરંતુ તેઓ ફક્ત નૃત્યસંગીતનું જ કામ કરતી. એ બધીઓનાં ચારિત્ર્ય ભ્રષ્ટ નહોતાં. જાપાનના આગમન પછી એ બાલિકાઓને ધધો તૂટી ગયો. એને બદલે દેશના પ્રત્યેક શહેરમાં પરવાનાવાળાં વેશ્યાગાર ખેલાયાં. શહેરના ઉત્તમ લતાઓમાં વેશ્યાઓને મકાને અપાયાં, એટલે ક્લીન પાડોશીઓ પિતાનાં ઘરબાર જાપાનીઓને નામની જ કીમતે વેચી દઈને ચાલી નીકળ્યાં. આ ઉપરાંત વેશ્યાઓની અકકેક મંડળી લઈને : જાપાની સોદાગરે ગામડેગામડે પણ ભટકવા લાગ્યા.
એક બંડખોર કારીઅન કુમારીએ અદાલતના ઓરડામાં ન્યાયાધિકારીને ખુલ્લંખુલ્લું કહેલું કે “તમે અમારી ખાનગી નિશાળો ઝુંટવી લીધી, અને તેને બદલે જાહેર વેશ્યાવાડા આપ્યા. શિક્ષકને પરવાનો મળતાં મહા મુશીબત પડે, પણ વેશ્યાને સહેલાઇથી પરવા મળે છે.” આજ કારીઆની ભૂમિ પર વેશ્યાઓને લીધે ભયંકર ગુપ્ત રોગો ફેલાઈ ગયા છે.
સીઉલ નગરમાં રાત્રિના સમયને દેદીપ્યમાન બનાવતું પરિ દશ્ય જો કોઈ હોય તે તે “શીવારા” નામનું, દીપમાલા વડે પ્રજાનાં દિલ હરતું એક વિશાલ વેશ્યાગ્રહ છે. સરકારે જ એને ઉભું કર્યું છે અને જાપાનીઓ જ એને ચલાવે છે. અનેક કેરીઅન કુમારિકાઓ એમાં લપટાય છે.
એટલું જ બસ નથી. લગ્ન વિષેનાં કારીઆએ કરેલાં બંધનેને તેડી નાખીને જાપાનીઓએ પ્રજાની અનીતિને ઉત્તેજન આપ્યું છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંહારનાં શત્રે
દાખલા તરીકે લગ્ન માટેની ઉમ્મરનું બંધન રદ કરવાથી અત્યારે બાર બાર વરસની કન્યાને પણ લેકે પરણાવી દે છે. એવી શિથિલતાને પરિણામે દસ વર્ષમાં તે ૮૦ હજાર છુટાછેડાના કિસ્સા બન્યા છે. એમાંથી વેશ્યાઓ વધે છે. આ વેશ્યાઓને ચીનમાં ઉપાડી જઈ વેચાણ કરવાના ધંધાને જાપાની સરકારે ઉત્તેજન આપ્યું છે. કેમકે તેમાંથી સરકારને મહેસૂલ મળે છે. આ વિક્રયનો ભાગ થનારી ઘણીખરી વેશ્યાઓ તે ૧૪–૧૫ વર્ષની જ ઉમરની હોય છે.
૫. કેરીઓ જ્યારે સ્વતંત્ર હતું ત્યારે કેરીઆની અંદર અફીણને પગ નહતો. અફીણ લઈ આવનાર પકડાય તો તેનું માથું ધડથી જૂદું થતું. પણ જાપાનને હાથ ગયા પછી કારીઆની અંદર અફીણના વેપારીઓ આવી પહોંચ્યા. ખુદ જાપાનમાં તો અફીણનો ઉપયોગ એક ભારે અપરાધ ગણાય છે, અફીણને કાઢવા ચાંપતા ઈલાજે લેવાય છે. એજ જાપાને ઈરાદાપૂર્વક કારીઆની અંદર અફીણ પેસાયું. અફીણના ડેડવાનાં વિશાળ વાવેતર કરાવ્યાં. સુધરેલી પ્રજાની દષ્ટિએ હલકા ન પડવા ખાતર, કાયદો તે અફીણનિષેધન જ રાખવો પડ્યો છે, પણ બીજી બાજુ ખુદ જાપાની સરકારે જ ખેડુઓને બીયાં પુરાં પાડેલાં છે. એ વિનાશક વાવેતરને ઉત્તેજન આપવા સરકારે વાર્ષિક ૧,૮૨૦૦૦ ડોલર ખર્ચવાનું ઠરાવ્યું છે. એ અફીણું છુપી રીતે વ્હાણુરસ્તે ચીનમાં મોકલે છે. તે
અફીણને ધંધે આબાદ કરવામાં જાપાનને બે ફાયદાઃ (૧) રાજ્યને કમાણું. (૨) રીતસરના વિષ-પ્રયોગ વડે એ વીર પ્રજાને ધીરે ધીરે પણ ખાત્રીબંધ વિનાશ.
૬. કેરીઆમાં શરાબ વપરાતે; પણ બહુ જ સંયમપૂર્વક. દારૂનાં પીઠાં ફક્ત શહેરમાં જ હતાં. તેના ઉપર પણ રાજ્યસત્તાની સખ્ત દેખરેખ રહેતી. ગામડાં એ બદીમાંથી તદન મુક્ત હતાં. જાપાનની સત્તા સ્થપાયા પછી એકેએક શહેર અને ગામડાની અંદર, પ્રજાજનોની મરજી વિરૂદ્ધ પીઠાં ખેલવાના પરવાના અપાયા. આજ એ વિષ પ્રજામાં ખૂબ પ્રસરી ગયું છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
દર :
એશિયાનું કલંક
૭. કેરીઆમાં કઈ બાળક પોતાના વડીલેની હાજરીમાં બીડી કે હુક્કો પી શકતા નહિ આજ સુધી કારીઆને છેક અજાણી એવી સીગારેટ જાપાની સરકારે જ દેશમાં દાખલ કરી. નવ નવ વરસનાં બાળક ચેક સીગારેટ પીતાં હોય છે. એક પાદરીએ બાળકોને સીગારેટ ન પીવાનો ઉપદેશ કર્યો તેથી સરકારે એને કેદ કર્યો. એના પર તહોમત મૂકાયું કે “તમે બાળકને સીગારેટ ન પીવાનું શીખવ્યું. આ સીગારેટ સરકારના પરવાનાથી બનાવાય છે. સીગારેટ વિરૂદ્ધ બલવું એટલે સરકારી ખાતા વિરૂદ્ધ બોલવું ગણાય; એટલે કે સરકારી ખાતાને નુકશાન પહોંચાડયું ગણાય; એટલે કે સરકારની સામે રાજદ્રોહ કર્યો ગણાય. માટે તમારા પર રાજદ્રોહનું તહોમત !”
૮. સ્ત્રી પુરૂષને સાથે નહાવાનાં જળાશયો બંધાયાં. જાપાનીઓ એ જળાશયમાં નિર્લજ્જ બની પોતાની શિથિલ શરીર-ભાવનાને લીધે સ્નાન–કીડા કરે, પણ શિયળ ને પવિત્રતાનું પુજક કેરીઆ એ ક્રીડાથી અળગું જ રહ્યું હતું.
આવા પદ્ધતિસર અધઃપતનમાંથી એક પરવશ અને પરાજીત પ્રજા લાંબો કાળ ન જ ઉગરી શકે.
આ બધી નીતિ તે બહુ વહેલી હેલી નક્કી થઈ ચૂકી હતી. ૧૯૦૬ની અંદર એક જાપાની અમલદારે એક અંગ્રેજ આગળ છુપા ઉદ્દેગારો કાઢેલા કેઃ “રાજના નેકર તરીકે હું તમને ન કહી શકું; પણ મારે ખાનગી મત પૂછતા હો તે સાંભળેઅમારી રાજનીતિનું એક જ નિશાન છે, ને એ પાર પડવાનું જ. ભલે જમાના વીતે. કારીઅન પ્રજા જાપાની પ્રજામાં એકમેક બની જવાની. એ પ્રજા અમારી જબાન બેલશે, અમારા જેવું જ જીવન જીવશે, અમારે જ એક વિભાગ બની જશે. પરદેશીઓ ઉપર રાજ્ય કરવાના બે જ રસ્તા છે. એક તે પરદેશીઓને પરદેશી જ રાખી તલવાર વડે વશ રાખવાને રસ્તે: એ તે તમે અંગ્રેજોએ હિન્દમાં અજમા છે, એટલે જ તમારે અમલ આખરે નષ્ટ થવાને. બીજે રસ્તે પ્રજાની સંસ્કૃતિને વટલાવી પ્રજાને પી જવાનો છે. તે રસ્તે આજ અમે કોરીઆમાં લીધે છે.”
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્વાધીનતાની જાહેરાત
૬૩
૧૦૬ સ્વાધીનતાની જાહેરાત
પાન ભુલ્યું હતું. દમનના તમામ પ્રયત્નોને પરિણામે
કેરીઆઇ પ્રજા દબાવાને બદલે ઉલટી વધુ ને વધુ ઉગ્ર બનતી હતી. જાપાનનું એક એક પગલું પ્રજાના ઉશ્કેરાટમાં ને ધિકારમાં ઉમેરો કરે જતું હતું. પ્રજાનો એક બેલ પણ પરદેશને કિનારે ન પહોંચી શકે તે માટે તાર-ટપાલ વ્યવહારનાં સાધન ભલે જાપાને પિતાની મુઠીમાં ભીડી રાખ્યાં હતાં, તે છતાં કેદમાંથી છુટેલા ને નાસી ગએલા એવા અનેક રાજદ્વારી પુરુષોએ ને વિદ્યાર્થીઓએ વિદેશમાં પહોંચી પહોંચી વિશ્વાસપાત્ર વાત ફેલાવી ફેલાવી, મંચુરીઆ, મેકસીકે, ચીન, હાવાઇ, વગેરે સ્થળોએ મોટી સંખ્યામાં વસવાટ કરી રહેલાં કેરી આવાસીઓમાં આગ પેટાવી હતી. ભડકે છેક વેત રંગ પકડી ગયો હતો. અને પરમુલકના એ કેરીઆવાસીઓએ સાનફ્રાન્સીસ્ક શહેરમાં મથક રાખી એક નેશલન એસોસીએશન પણ સ્થાપી દીધેલું. (એ જ સંસ્થાનું સંખ્યાબળ ઈ. સ. ૧૯૧૯માં ૧૦ લાખ સભ્યો સુધી પહોંચ્યું હતું.)
એવે એક મહાન સંગ ઉભે થયે. અમેરિકાના પ્રેસીડેન્ટ સ્વ. વલ્સને નાની નબળી પ્રજાઓના હક્કોનું જગવિખ્યાત જાહેરનામું પ્રગટ કર્યું. એ પુરુષના મ્હોંમાથી પડેલે એક બોલ પ્રત્યેક કારી આવાસીને કાને ગુંજી ઉઠયો. ને તે આ હતો :
“આ પ્રજાસંધને કયું કાર્ય કરવાનું છે?”
“એ કાર્ય છે નાની પ્રજાઓની સ્વતંત્રતા સ્થાપવાનું, મેરી પ્રજાઓને નાની પ્રજાઓ પર દાદાગીરી કરતી અટકાવવાનું.”
આ શબ્દોની વીજળી સમી સબસબાટી એકેએક કેરી આવાસીના અંતર સેંસરવી ચાલી ગઈ. કારીઆએ જાણે કોઈ ભેરીનાદ સાંભળ્યો. કેરીઆના અંધકારમાં આશાનો ઉદય થયો. પોતે સહુએ જેને પ્રિય માની હતી તે જ પ્રજાના અગ્રેસરે જાણે કે તેઓને સ્વતંત્ર કરવાને કાલ દીધે. તેઓએ વિચાર્યું કે આંદલનની ખરેખરી ઘડી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬૪
એશિયાનું કલંક
અત્યારે છે. તેઓએ પારીસની ‘પ્રજાસત્ર પરિષ'માં પ્રતિનિધિએ માકલી ‘જાપાને રાજાપ્રજાની સમતિ વગર–તે રાજાની તે સહી જ વગર–ઢારીઆ ખાલસા કર્યું છે' એ કથા પેશ કરવાનું ઠરાવ્યું. કારીઆની અંદરથી તેા જાપાન કાતે જવા જ ન આપે તેથી અમેરિકા ખાતેના દેશવાસીઓમાંથી ત્રણ જણાનાં નામ નક્કી થયાં. અમેરિકા કહે “પાસપોર્ટ જ નહિ મળે.”
પરંતુ આખરે એ ત્રણમાંના એક તરુણ આગેવાન સી. કિયુસીક મ્મિ કાઇ અકળ જુક્તિથી ફ્રાંસને કિનારે ચડી ગયા. પારીસપરિષનાં દ્વાર ખખડાવ્યાં.
જવાબ મળ્યા. “હુ મળી શકીએ.”
આ છેલ્લે આધાત વાગ્યા પછી તે! કારીઆએ પારકી આશા છેડી. આખા દેશ પર સરિયાં કરવાની વાત ચાલી. ચતુર આગેવાના ચેતી ગયા. તેઓએ માતૃભૂમિને નામે ધેાષણા કરી કે “જે કાંઈ કરે તેમાં જાપાનીઓને અપમાન દેશેા નહિ, “પત્થર ફેંકશો નહિ.
“મુક્કાએ મારશેા નહિ.
“કારણ કે એ તેા જંગલી પ્રજાનાં કામ છે.”
પરંતુ બીજી બાજુ વધુપડતી ચાલાકી વાપરવા જતાં જાપાને પેાતાની બાજી ઉથલાવી નાખી તેથી પ્રજાને જાગવાની તક સાંપડી. ૧૯૧૮ માં દુનિયાએ હથિયાર હેઠાં મેળ્યાં, એટલે જાપાને કારીઆની સમગ્ર પ્રજાની અંદર એક પત્રિકા ફેલાવી અને તલવારની અણી બતાવી એ ઉપર સહી કરાવવા શરુ કર્યું. એ પત્રિકામાં શું હતું ? કારીઆની પ્રજા તરફથી સુલેહની સભાને મેાકલવાની એ એક અરજી હતી. કારીઆ તરફથી એમાં જણાવવાનું હતું કે જાપા નની કૃપાળુ રાજસત્તાના અમે અહેશાનમંદ છીએ. અમે બન્ને મહાપ્રજાએ અમારા નૃપતિ મીકાડાના છત્ર તળે એક બની ઉભાં છીએ. અમારે જુદી સ્વતંત્રતા નથી જોઈતી. એ નાની પ્રજાને સ્વાધીનતા આપવાના સિદ્ધાંત અમને લાગુ પાડશે નહિ ! ”
<<
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્વાધીનતાની જાહેરાત
સૈનિકોએ ખુલ્લી તલવારે આ અરજીખત ઉપર નામાંકિત પ્રજાજનોની સહી લીધી. પણ પેલા જાગ્રસ્ત, જર્જરિત અને આશાહીન રાજાએ કહ્યું કે “સુખેથી મારી નાખો, પણ સહી કરીને મ્હારી પ્રજાને હું હવે નહિ વેચી મારું.” ૧૯૦૫માં કેરીઆને જાપાને રક્ષિત રાજર બનાવી દીધું ત્યારે પિતે પિતાને પ્રાણ પ્રજાને ખાતર નહોતો આપી શક્યા એ વાત સંભારી સંભારીને રાજા રડતે હતે. એના મનમાં હતું કે “આજ તે એ મહાપાપનું પ્રાયશ્ચિત્ત કરી લઉં.” એણે જાપાનને જણાવ્યું કે “તમારું ચાલે તે તમે કરી છુટ. હું તૈયાર છું” ને જાપાનીઓએ એમ જ કર્યું. ૧૯૧૯ના જાનેવારીની ૨૦મીએ રાજાને ઝેર દઈ તેને જીવ લીધો. અપમાનથી ખરડાએલ અને ઝીંદગીહારી ગયેલે વૃદ્ધ રાજા મૃત્યુને તે છતી ગયે.
પ્રથમ તે જાપાનીઓએ આ મોતના સમાચાર દાબી રાખવાની કોશીષ કરી. પણ છેવટે એ અશક્ય જ લાગ્યું એટલે તા. ૨૨ મીએ તેઓએ માજી-રાજાનું મૃત્યુ અમુક રોગથી થએલું જાહેર કર્યું.
રાજાના મરણની બીજી એક વાત ચાલી હતી. કેરીઆનું વ્યક્તિત્ય આંચકી લેવા ખાતર જાપાને પોતાની કુમારી કેરીઆના યુવરાજની સાથે પરણાવવાનું કહેણ મોકલ્યું, યુવરાજ તે આનંદથી નાચી ઉ. પણ બુટ્ટો રાજા વિચારે છે કે હું હમણાં જ મરી જાઉં તો કારીઆના રીવાજ પ્રમાણે ત્રણ વરસ સુધી વિવાહ નહિ થાય; અને ત્રણ વરસમાં શું કઈ નહિ જાગે ? એમ સમજીને એણે વિષપાન કરી પ્રાણ કાઢી નાખ્યા. બેમાંથી ગમે તે વાત સાચી હોય, પણ રાજાનું મૃત્યુ તો ઉજવળ જ બની ગયું.
રાજાજીના મરણના સમાચાર તે આગના ભડકાની માફક ચોમેર વિસ્તરી ચૂક્યા. ઝીંદગાનીની અંદર જે રાજા પિતાની ૧૯૦૫ ની નબળાઈથી પ્રજાની પ્રીતિ ખોઈ બેઠે હતે તેણે આજે દેશજનોનું કરજ મૃત્યુ વડે પૂરેપૂરું ચુકાવી દીધું. એના આવા પ્રાણદાનથી પ્રજાનું અંતર પ્રેમમાં તરબોળ બની ગયું. ઉપરાંત કેરીઆની પ્રજા એને ગઈ કાલના સ્વાધીન અને ગૌરવાન્વિત કેરીઆના સ્થૂદેહ સમ લેતી હતી. એના મૃત્યુની અંદર પ્રજએ અનેકાનેક
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
એશિયાનું કલંક મધુર સ્મૃતિઓથી ભરપુર એવા પુરાતન રાષ્ટ્રની સદાની વિદાય નિહાળી બીજી બાજુ જાપાની સરકારે તે રાજાના મૃત્યુની એનાં સરકારી છાપામાં યે નોંધ ન લીધી. શેકનો દિવસ પણ ન પાળે, અને એનું દફન જાપાની રીત પ્રમાણે કરવાનું ઠરાવ્યું. પ્રજા પૂછે છે “એનું મુદ્દે પણ અમને નહિ સે ?”
જાપાની સત્તા કહે છે: “નગરના ગઢની બહાર કાઢયા પછી એ મુડદું તમને સોંપાશે.”
મૃતદેહની પવિત્રતા સમસ્ત માનવજાતિના પ્રાણમાં વસેલી હોવાથી કેરીઆવાસીઓનાં દિલ પર બહુ અઘાત થયો. પ્રજાએ વિચાર્યું કે દફનને દિવસે કાંઈક નવાજુની તે કરવી જોઈએ. બે જાતના લેકાનો સમૂહ મસ્લત કરવા બેઠે. એમને અહિંસાબળમાં શ્રદ્ધા ધરાવનાર સમદાય બોલ્યો કે “હવે તે હદ થઈ. આવો, જાપાનના એકેએક આદમીને ફેંસી નાખીએ. દેશમાં અકેક જાપાનીને જીવ લેવા સાઠ સાઠ દેશજનો જીવતા છે. એકવાર તમામની કતલ કરી નાખીએ; પછી ચાહે તે થાજો !”
પણ બીજે ડાહ્યો ને વૈર્યશીલ વર્ગ બેઃ “આવી કતલથી તમે જગબત્રીશીએ ચડશે. જાપાન વધુ દારૂગોળે ને વધુ નવા જુલ્મો લાવવાનું વ્યાજબી ઠરાવશે. આપણને જેર કરી નાખશે. આપણી આગળ હથિયાર કયાં છે?”
શાણપણની સલાહ સ્વીકારાઈ.
સ્વાધીનતાનું જાહેરનામું તૈયાર થયું. દેશના તેત્રીશ નાયકાએ એના ઉપર સહી કરી. એની નકલે ગામડે ગામડે ચુપચાપ પહોંચી, વંચાઈ, ને મંજુર થઈ. દફનને દિવસે જ એ સંદેશે ગામેગામમાં પ્રગટ થવાને હતો. ચુપચુપ બે કરોડમાણસની અંદર આ તૈયારી થતી હતી. બે કરોડમાંથી એક બાલક પણ આ વાતથી અજાણ્યું નહોતું. છતાં આખા દેશમાં અદ્દભૂત શાંતિ હતી. જાપાની કાગડો પણ ન જાણે કે શું થઈ રહ્યું છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્વાધીનતાની જાહેરાત
૬૭
જાપાનીઓને જરાક ગધ આવી કે દાનને દિવસે કાંઇક થવાનું છે. એટલે દફ્નને દિવસે સભા ભરવાની જ મનાઇ થઇ. પ્રજાના આગેવાનાએ સામવારને બદલે આગલા શનિવાર ઠરાવ્યા. જાપાની કુતરૂ પણ આ વાત જાણી ન શકયું. એ યશસ્વી શનિવાર આવી પહેોંચ્યા. પેલા તેત્રીશ મરણીઆ સરદારામાંથી એ તેા બહારની દુનિયાને ખબર પહોંચાડવા શાંગાઇ પહોંચેલા. બાકીના ત્રીશ બહાદુર એક નામાંકિત હોટેલમાં છેલીવારને માટે ભેળા એસી ખાણું ખાવા મળ્યા, તે મુખ્ય જાપાની અધિકારીઓને પણ ભેાજન લેવા નેાતર્યાં,
જાપાનીએ એમજ મલકાઇ ગયા કે આખરે કારીઆવાસીના ગર્વ ગળ્યા ખરા આખરે તેએ ઠેકાણે આવ્યા ખરા ! રાત્રિના આરના ટંકારાની તૈયારી હતી. એક સુશોભિત ટેબલ પર પથરાએલ વિપુલ અન્નપાનની સામગ્રીને જાપાની અધિકારીએ ન્યાય આપી રહ્યા છે. એટલામાં બારને ટકારો થયા અને કારીઅનેાના અગ્રેસર અચળ શાંતિપૂર્વક વન ઉપર મધુર હાસ્ય ફરકાવતા ઉભા થયા. એક કાગળ કાઢી તેમાંનું લખાણ વાંચવા તૈયારી કરી. આખું મંડળ સ્તબ્ધ થઇ ગયું.. સઘળે શાંતિ છવાઇ ગઇ.
અદ્દભૂત ગંભીરતાથી તે સંપૂર્ણ સ્વસ્થતાપૂર્વક, કારીઅન અગ્રેસરે ગર્જના કરીઃ
આજે, આ સ્થળેથી, અમે કૈારીઆનિવાસીએ અમારી પ્રજાની સ્વાધીનતા જગતને જાહેર કરીએ છીએ. ”
<<
વિદ્યુતના કાઇ પ્રબળ પ્રહાર થયા હેાય તેમ જાપાની અધિકારીઓ સ્તબ્ધ થઈ આગળ શું થાય છે તે જોતા બેસી રહ્યા.
કારીઅન અગ્રેસરે આગળ ચલાવ્યું:
tr
: છેલ્લાં પાંચ હજાર વર્ષના સ્વાધીનતાના અમારા ઇતિહાસના અનુભવબળે, અને અમારી બે કરોડ પ્રજાના સંપૂર્ણ સમર્થનથી આજે આ જાહેરાત અમે જગત સન્મુખ કરીએ છીએ. નવીન યુગનો નવજાગૃતિને અનુરુપ સ્વતંત્રતા અમારી સતતિને અક્ષવા આ પગલું અમે લઈએ છીએ. સ્વાધીનતા કર્તાની કરણીને એ ઉદ્દેશ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
એશિયાનું કલંક છે; વર્તમાન યુગના આચાર્યોને ઉપદેશ છે અને માનવ જાતિને અધિકાર છે. સ્વાધીનતા એવી વસ્તુ નથી કે જે દાબી દબાવી શકાય, ચગદી ચગદી શકાય કે ઝુંટવી શુંટી શકાય.
. “હજાર વર્ષ સુધી પ્રજાકીય સ્વાધીનતાનો ઉપભોગ કર્યા બાદ, આજે જ્યારે જગત નવીન યુગમાં પ્રવેશ કરે છે ત્યારેજ, પેલી જરીપૂરાણું જોહુકમીના અને પશુબળ તેમજ લૂંટફાટની જ્વાળાના અમે શિકાર થઈ પડયા છીએ. છેલ્લા એક દશકાથી અમે પરદેશી જુલમની વેદનાથી પીડાઈએ છીએ. જીવવાને અમારે અધિકાર જ જાણે ઝુંટવી લેવામાં આવ્યો છે. અમારા વિચારસ્વાતંત્ર્ય ઉપર અંકુશ મૂકવામાં આવેલ છે અને પ્રજાકીય જીવનની અમારી પ્રતિષ્ઠાને લુંટી, લેવામાં આવેલ છે.
“ભૂતકાળની ભૂલ સુધારવી હેય, અમારી વર્તમાન વેદના વિદારવી હોય, અમારા ઉપરના ભાવી જુલમ જે જતા કરવા હોય, અમને વિચારસ્વાતંત્ર્ય બક્ષવું હોય, અમને સહજ પણ પ્રગતિના માર્ગે પ્રયાણ કરવા દેવું હોય, દુઃખ અને નામેશીભર્યા ગુલામીના વારસામાંથી અમારી સંતતિને મુક્ત કરવા દેવી હોય અને તેમને માટે સુખ અને સંતોષ મૂકી જવા દેવાં હોય, તે એ સર્વ માટે એકજ વસ્તુ આવશ્યક છે–અમને સ્વાધીન રહેવા દો.
જે સમયે સત્ય અને ન્યાય માટે જગતનું જીગર તલપી રહ્યું છે, ત્યારે અમારામાં દરેક પ્રજાજન પિતાનું અંતર મજબૂત કરે તો બે કરોડની પ્રજા શું શું ન કરી શકે ? શાં શાં બંધને ન તેડી શકે? શા શા મનોરથો સિદ્ધ ન કરી શકે ? - “જાપાને અમારા તરફ અઘટિત વર્તન ચલાવ્યું છે, અમારી સંસ્કૃતિને તેણે ધિક્કારી કાઢી છે, અથવા તે અમારા ઉપર તેણે જાલમ કર્યો છે, તે સંબંધી અમારે કશું જ કહેવાનું નથી. જ્યાં અમારા પિતાનામાં જ છેષો ભરપુર ભર્યા હોય ત્યાં પારકાના અવગુણ ગાવામાં અમારો કીમતી સમય કાં વ્યર્થ વીતાવો? જ્યારે ભવિષ્યના કાર્યક્રમમાં અમારે મશગૂલ થવું ઘટે છે, ત્યારે ગઈગૂજરી શા અથે સંભારવી ? અમારા અંતરાત્માની આજ્ઞાનુસાર
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્વાધીનતાની જાહેરાત ભવિષ્યના તમામ અનર્થો દૂર કરી અમારે માર્ગ સાફ કરે આજે અમને ઘટે છે. ભૂતકાળનાં દુઃખ અથવા તે વૈરવિધિના પ્રસંગે
સ્મરણમાં લાવી અમારા અંતરમાં ક્રોધ કે કડવાશ ઉત્પન્ન કરવા અમે નથી માગતા. અમારૂં ગુરુકાર્ય તે આજે એ જ છે કે “પશુબળની પુરાણ પ્રથાને વશ બનેલ, વિશ્વનિયમ અને ઔચિત્યબુદ્ધિથી વિરૂદ્ધ વર્તેલ જાપાનની સરકારને અમારે સમજાવી દેવું કે તેણે હવે સુધરવું જ જોઈશે સત્ય અને ન્યાયને માન આપવું જ પડશે. અમારે તે જાપાની સરકારનું હૃદય પીગળાવવું છે. આજ એ હિંદયની અંદર પશુબળની પુરાણુ વૃત્તિ વસી રહી છે. અમારાં લેહી આપીને અમે એ રાક્ષસી હદયને પલટાવીશું; પછી જાપાન નીતિ, ધર્મ અને સત્યને પંથે પળશે.,
કેરીઆને તમે જાપાન સાથે જોડી દેશે તેનું શું પરિણામ ? તમારી અને અમારી પ્રજાનાં હૃદયો વચ્ચે તો ઝેરવેરની ખાઈઓ
દાતી જશે, પ્રતિદિવસ ઉંડી ને ઉંડી ખોદાતી જશે. બહેતર રસ્તે તે એ છે કે સાચી હીમત વાપરી પાક દાનતથી તમારાં પુરાણાં પાપનું નિવારણ કરે, મહેબૂત અને મિત્રતા આદરે, કે જેને પરિણામે નવો યુગ મંડાશે અને બન્ને પ્રજાઓને સરખું સુખ મળશે.
કેરીઆની સ્વાધીનતા અમને જ માત્ર જીવન આપશે એમ નથી; એ સ્વાધીનતા તમને પણ પાપના માર્ગ પરથી ઉગારી લેવાની; તમને એશિયાના સંરક્ષકની પ્રતાપી પદવીએ સ્થાપવાની. પરિણામે ચીન પણ તમારાથી ત્રાસતું બચશે. તમારા પરના કોઈ દુર્બળ ગુસ્સાની અંદરથી આ વિચાર નથી પ્રગટતા. પણ વિશ્વકલ્યાણ અને વિશ્વ પ્રેમની મહાન મુરાદોની અંદરથી એ ઉઠી રહ્યા છે.
અમારી દષ્ટિ સન્મુખ આજે નવીન યુગ ઉભો થયો છે. પશુઅળનો યુગ તે હવે ભૂતકાળના ઇતિહાસની વાત થઈ ગઈ. જાના જગતના દુઃખભર્યા અનુભવે આપણને નવું જ્ઞાન અને નવો પ્રકાશ આપ્યાં છે. સર્વને સર્વનું સુપ્રત કરી દેવાને આ યુગ છે. આવા યુગના મધ્યાહ્નકાળે અમારી સ્વાધીનતા ખરી કરવા આજે અમે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
ve
મેદાને પડીએ છીએ. અમે હવે વિશેષ વિલંબ પણ હવે અમને ડરાવી કે દબડાવી શકશે નિહ.
એશિયાનું ક્લ'ક
કરતા નથી, ક્રાઇ
એક
“જૂની દુનિયાના અંધકારભર્યા આવાસેામાંથી હવે અમે પ્રકાશને પંથે ચડયા છીએ. સત્યને અમારા સાથી બનાવીને, સ્વાશ્રયને જ માત્ર આધાર રાખીને, સંપૂર્ણ નિશ્રયબળથી, એકલેિ અને ચિત્તે અમારે અર્થ સાધવા આજે અમે બહાર પડીએ છીએ. શિયાળાનાં ખરફ્ અને હિમથી ઠરી ગએલી કુદરત સૂર્યદેવનાં આછાં કિરણાથી અને વસંતઋતુની મધુર લહરીથી આજે જાગૃત થઇ છે. તે સાથે અમે પણ આજે જાગૃત થયા છીએ. અમારા પિતૃદેવા સ્વર્ગમાં રહ્યા રહ્યા અમને સહાય કરે ! જગતનાં સર્વ શુભ ખળે અમારી ધુમકે આવે ! અને અમારા નિશ્ચયમાં આ દિવસથી જ સ્વાધીનતાની પ્રાપ્તિ અમેાને ઇ જા ! એવી જ્વલંત આશા સાથે આજે અમે અમારૂં કાર્ય શરુ કરીએ છીએ.”
આ જાહેરનામું માત્ર કારીઆઈ પ્રજાના જ અભિલાષાની જ ઘેાષણા નહેાતી. એ તે મધ્યયુગી લશ્કરી ાર અને જીલમાટના કારાવાસમાંથી મુક્તિ અને શાંતિના નિશ્ચલ ધામ પર પહોંચવા તલખતી આખી નૂતન એશિઆને અવાજ હતા.
જાપાની અધિકારીઓ હજી તેા પોતાની વિસ્મય—નિદ્રામાંથી જાગૃત નહાતા થયા, ત્યાં તે ઢંઢેરા વાંચનાર અગ્રેસરે શહેરના મુખ્ય પોલિસઅધિકારીને ટેલીફોન ઉપર ખેલાવી તેમને સ પકડી જવા આમંત્રણ કયુ. એને કહેવરાવ્યું કે ‘તમારા મહેમાન થવા અમે સજ્જ થઇ બેઠા છીએ-કેદીનું પાંજરું મોકલાવે ! '
પોલીસની મેટર આવી પહોંચી. ત્રીસ શૂરા ખદીખાતે ધસડાયા. માર્ગમાં લેાકાની મેદિની માતી નથી. વાવટાનું જાણે કાઈ જંગલ ખડું થયું. ત્રીસ રાત્રે કાને ડગલે ડગલે પ્રચંડ ધ્વનિ સંભળાય છે કે “અમર રહેા મા કારીઆ !” ને એકત્રીસમા પૅસ્ટર કીલ નામના આગેવાન પોતાના પરગણામાંથી આવતાં જરા મેડા પડયા એ પણ આવીને પોલીસ-થાણા પર પહોંચી ગયા અને સ્વેચ્છાથી ગિરફ્તાર થયા.
?
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્વાધીનતાની જાહેરાત
૭૧
ગામડે ગામડે લેકે એ કેસરી કર્યા છે, સ્વાધીનતાને સંદેશ વંચાય છે, વાવટા ઉડે છે અને ગર્જના ઉઠે છે કે “અમર રહે માતા કેરીઆ ! મેંસેઈ મેં સેઈ ! મેંસે!”
પ્રજા પાગલ નથી બની, ભાન નથી ભૂલી. તે સારી રીતે સમજે છે કે બીજી પ્રભાતે એનાં–અનેકનાં માથાં ઉડવાનાં છે; પણ આજ તો ખાવાએલી માતા મળી છે. પોલીસે કમ્મર પરના પટ્ટા ફેંકી દે છે, બાલક ને બાલિકાઓ નિશાળો ખાલી કરે છે અને નિર્ભય નાદે ગરજી ઉઠે છે કે અમર રહે મા! અમર રહે મા ! અમર રહે માતા કેરીઆ !”
આવા નિર્ભય અને પ્રતાપવંત જાહેરનામાની નીચેજ ત્રણ કલમો ટાંકેલી :
૧. સત્ય, ધર્મ અને જીવનને ખાતર, સમરત પ્રજાના આદેશ અનુસાર પ્રજાની સ્વતંત્રતાની ઇચ્છાને અમે જાહેર કરીએ છીએ. પરંતુ સાવધાન! કેઇને પણ કશું પીડન દેવાનું નથી.
૨. જે અમારે સાચો સાથી હશે તેણે સદાને માટે–પ્રત્યેક કલાકે અને પ્રત્યેક પલે, આનંદની સાથે અહિંસક બની રહેવું.
૩. આપણે કામ લેવાનું છે તે એવી તે સભ્યતાપૂર્વક ને વ્યવસ્થાપૂવક, કે આખર સુધી આપણું આચરણ નિર્મળ અને માનવંત બની રહે.
એક જ દિવસે, એક જ વખતે, આખા દેશને ગામડે ગામડે એ જાહેરનામું લેકેની પ્રચંડ મેદિની વચ્ચે વંચાયું. હજાર નકલે વહેંચાઈ ગઈ. એક ખુણે પણ ખાલી ન રહ્યો.
જગત આખું તાજુબ બન્યું. પરદેશીઓને તે લાગ્યું કે ગગનમાંથી જાણે કોઈ વજી પડયું. પરદેશીઓ જાણતા હતા કે જાપાની રાજસત્તાને જાતે કેવો ભયાનક હતો. કેરીઆના એકેએક આદભીનું નામ સરકારને ચોપડે નેંધાતું, દરેકને એક નંબર મળતા અને પોલીસ આ નંબર જાણતી. પરગામ જતી વેળા પોલીસની
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
પર
એશિયાનુ` કલ`ક
પોથીમાં કારીઆવાસીએ પેાતાના કામકાજની વિગત લખાવવી પડે. પેાલીસ ખીજે ગામ તારથી તપાસ કરાવે કે એ વાત સાચી હતી કે ખોટી. અને જો ત્યાંથી નાંધાવ્યા મુજબ હકીકત ન નીકળે તે એ ખાટા પડેલા ફારીઆવાસીનું આવી બનતું. પ્રત્યેક માણસનુ નામ અમુક વિભાગમાં ધાતુ. કારીઆવાસી જરા આગળ પડતા થાય કે એનું નામ [] વિભાગમાં ચડી ચૂક્યું હોય. પછી એની પછવાડે છુપી પોલીસ ક્રે. ન્યાસી જનારા માણસને તે પોલીસ પૂરા જ કરી નાખે. ફરી એ ઘેર આવે નહિ. આવા સખ્ત ચોકીપહેરાની વચ્ચે, આવા કાળા કાયદાની ઉઘાડી આંખ સામે, તે છુપી પોલીસથી ઘેરાએલા આવા દેશની અંદર, આખરની ઘડી સુધી જાપાની કાગડા પણ આ મહાન ઝુમ્મેશને જોઇ ન શકે, એ વાતની અજાયખી તે! આખી દુનિયાના મનમાંથી હજી મટી નથી. ઘણાં વરસાના અખેલ બની ગએલા પેલા ચેાન્ગા ગલ્લીના પ્રાચીન ધટ રણકી ઉઠયા, શીલ નગરને પાદરે ઉભેલા “સ્વાધીનતાના દરવાજો” ફરી શણગારાયા, અને ‘નામસાન’ના શિખર પરની જ્વાળા સ્વાધીનતાના સંદેશા ફેલાવતી ઝળહળી ઉઠી. ગલીએગલ્લીમાં તે ઘેરેઘેરે ગર્જના થાય છે કે કારીઆ !” સ્ત્રી, પુરૂષ કે બાલકના હાથમાં કારીઆને રાષ્ટ્રધ્વજ.
kr
અમર રહેા માતા એક જ ચીજ છે—
ખંદીખાનાંની અંદર દીવાના બેઠા બેઠા શુ કરે છે ?-~~~માતા કારીઆના રાષ્ટ્રધ્વજો તૈયાર કરી રહ્યા છે.
આખી ઝુંબેશને અદ્દભૂત અનાવી દેનાર તે લેાકેાની શાંતિ હતી. તાાનના એક ઇસારા પણ નહિ. મારપીટને એક કિસ્સા પણ નહિ.
પહેલું જાહેરનામું કાઢનારા એકત્રીસ નેતાએ ગીરફતાર થવાથી તૂ જ નવાએ તેની જગ્યા પૂરી; તેઓએ તત્કાળ જાહેરનામું કાઢયુ કે
અંજના, ધન્ય છે તમારી પ્રતાપભરી શાંતિને ! એ શાંતિને અરાબર જાળવજો. મારપીટ કરનારા માણસ માતા કારીઆને વેરી બનશે !”
<<
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
કેરીઅન હડતાળને દેખાવ: ઉજજડ બજારોમાં જાપાની લશ્કર પહેરો ભરે છે.
કેરીઆને જયષ કરનારને ઠાર કરવા ઉભેલી જાપાની સેના.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
અમળા પર અત્યાચાર
૧૧ અમળાએ પર અત્યાચાર
a
4
રવિવાર હતા. દેવળા ને મદિરા માણસાથી ઉભરાઇ ગયાં. આખા દિવસ લેાકાએ પેાતાના માલિકની અંદગી કરવામાં જ ગુજાર્યો.
ખીજી તરફથી જાપાની સરકારે બરાબર તક સાધી. સિપાઇએએ તે! પટ્ટા કાઢી કાઢી ફેંકી દીધા તે લેાકેા પર હાથ ચલાવવા ના પાડી; એટલે સરકારે જાપાની સાલ્જાને બહાર કાઢયા. તેમને આજ્ઞા દીધી કે “ ટાળું દેખા ત્યાં છુટથી લાકડી વા તલવાર ચલાવા; સ્વાધીનતાની ઝુંબેશમાં કાઇ પણ આદમી ભળેલા જણાય અથવા “મેસે” પુકારે તા તેને પીટી જ નાખો. ’
સાલ્જરાનાં આ કૃત્યાની ક્ખીએ જગત ઉપર મૈાજુદ છે. અમેરિકાના ત્રણ માણસા સાક્ષી પૂરે છે કે સાલ્જરાએ સુથી નાખેલા એક કારીઆવાસીની છમ્મી જોયા પછી તે રાત્રે અમને નીંદ ન આવી.
સારે। બસ નહાતા. જાપાની સીવીલીઅનેાને પણ લાઠી ને તલવારા આપીને જ્યાં ઠીક પડે ત્યાં બેધડક મારપીટ ચલાવવાના સદર પરવાના આપી છેાડી મૂકયા. તે એ બધાએ બરાબર રાજસેવા બજાવી. અંબાવાળા મોટાં કાતિલ દાતરડાં (ધારી) લઈને બહાર નીકળ્યા. એનાં દાતરડાંને જ્યાં જ્યાં આંચકા લાગે ત્યાં ત્યાં કાઇ કારીઅન જીવતા રહેવા ન પામે,
જેમ જેમ તલ ચાલતી ગઇ તેમ લોકાને નિશ્ચય પણ વધતા ગયા. દુકાના બંધ, નિશાળા બંધ. જ્યાં જુઓ ત્યાં મરદાનાં આરતાનાં તે બાળકાનાં ટાળેટાળાં શાંતિથી તે હસતે મુખે મારપીટ ઝીલતાં હતાં.
બાલકાએ હડતાલ શી રીતે ઉધાડી ને જાપાની અધિકારીઓની ધમકીને શા ઉત્તર વાળ્યા એ વાત તે શરુમાં જ લખાઇ ગઇ છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
७४
એશિયાનું કલ ક
એ ઇતિહાસનાં બધાં પ્રકરણા ભલે ભુંસાઇ જા, પણ કારીઅન રમણીઓની વીર–કથાના એક અક્ષરે ઝાંખા નહિ થાય. શરીર ઉપર સકસીને સીવેલાં વસ્ત્રા સાલ્જરાને હાથે ચીરાઇ રહ્યાં હતાં; જાપાનીઓનાં ટાળાં એ વસ્ત્ર-હરણને! તમાસા થડે કલેજે જોઇ રહ્યાં હતાં. નમ્ર રમણીએ કેદખાને ઘસડાતી હતી. એ બધાના ચિતાર આપવા દ્રૌપદીને સેકડા વાર જન્મવું પડે.
ઘેાડી વિગતે તપાસીએ : પર ંતુ તે પહેલાં એક વાત જાણવી જરૂરની છે. જાપાની લેાકેાની અંદર સ્ત્રી કે પુરુષોને એક ખીજાની ઉધાડી દૃષ્ટિએ નગ્ન અંગે ઉભા રહેવામાં કશી એખ જ નથી; ત્યારે એથી ઉલટુ' જ, કારીઆવાસીઓની લાજમરજાદ અતિશય કડક છે. પેાતાના દેહ પરપુરુષ જોઇ જાય ! એને મરવા જેવુ થાય છે. ઉપરાંત નીચે ઢાંકેલા પ્રસગામાં જાપાની પશુતાને ભાગ થઈ પડનાર સ્ત્રીઓ મુખ્યત્વે કરીને કાલેજોની વિદ્યાર્થિની હતી, ઇજ્જતદાર ઊંચાં કુટુાની પુત્રીઓ હતી, અને તેઓના ઉપરના આરેાપ કાં તેા “સ્ત્રીએતા સ્વદેશભક્ત–સંધ”ના સભ્ય હાવાના અથવા તા · મેસેઇ મેસેષ્ઠ ' એવા યદ્યાષ કરવાને જ હતા.
"
+
એક કન્યાશાળાની અમેરિકન ખ્રીસ્તી મહેતીજી એક દિવસ પ્રભાતે આવીને જુએ છે તે નિશાળ ખાલી પડી છે. એના ટેબલ પર એક કાગળ પડયા છે. કાગળમાં શાળાનુ રાજીનામુ લખ્યું છે. લખાણ નીચે તમામ કન્યાએની સહી છે. પોતાની વ્હાલી શિક્ષિ કાને જાપાની અધિકારીઓ જવાબદાર ગણીને સતાવે નહિ, તે ખાતર કન્યા શાળાના ત્યાગ કરી ગઇ હતી.
ઘેાડીવારમાં જ પેાલીસ-ઉપરીનું તેડું આવ્યું. સંદેશામાં કહેવરાવેલું કે “તમારી શાળાની કન્યાઓએ સ્વાધીનતાની ચળવળ કરીને આખા શહેરને ખળભળાવી મૂકયુ છે. તમે આવીને એને વિખેરી નાખો.”
ગોરી મહેતીજી દોડી ગઇ. સાચેાસાચ એણે પોતાની કન્યાઓને રાષ્ટ્રીય ખિલ્લા લગાવેલી, રાષ્ટ્રધ્વજે ફરફરાવતી, અને અમને
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
અબળાઓ પર અત્યાચાર
૭૫
સુખેથી કેદ કરે” એવી પિલીસને હાકલ પાડતી દીઠી. મદે પણ ટોળે વળીને “મેંસેઈ ! મેં સેઈ ! પુકારી રહ્યા હતા.
પોલીસ ઉપરીએ મહેતાજીને કહ્યું હું આ તમામને ગિરફતાર કરી શકું તેમ નથી. મારી પાસે એ બધી સમાય તેવડી તુરંગ નથી. માટે એને મનાવીને વિખેરી નાખો.”
મહેતી કન્યાઓ પાસે ચાલ્યાં; પણ તેઓ તે એની વાત સુદ્ધાં સાંભળવા માગતી નહોતી. તેઓએ એના માનમાં હર્ષનાદ કરી એને વિનવી કે “બહેન ! તમે ચાલ્યાં જાઓ” પછી વધુ જોરથી પુકાયું “મેંસેઈ !”
મહેતીજી પોલીસ-ઉપરી પાસે પાછાં ગયાં, કહ્યું કે “બીજું કાંઈ જ નહિ બને. મને કેદ કરવી હોય તો ખુશીથી કરો!” પિલીસઉપરી આ વાતથી ધ્રુજી ઉઠયો. મહેતાજી ફરીને બહાર ગયાં. કન્યાઓને કહ્યું “છોકરીઓ, તમે નહિ વિખરાઓ તે પોલીસ ઉપરી મને કેદ કરશે. હું તમારી શિક્ષિકા છું. એટલે જે તમે મારું નહિ માને તે મારું શિક્ષણ વગેવાશે.”
ના બહેન ના!” છોકરીઓ પુકારી ઉઠી, “તમારે કશે વાંક નથી. તમારે આ લડતની સાથે કશું લાગે વળગે નહિ. અમે અમારી મુન્સફીથી જ આ ઝુએશ કરીએ છીએ.” એમ કહીને થોડીક કન્યાઓ જાણે કે બળજબરીથી એનું રક્ષણ કરવા દેડી ગઈ
પરંતુ આખરે પિતાના બચાવના ઓઠા તળે મહેતાજીએ કન્યાઓને ઘેર ચાલ્યા જવા મનાવી લીધી. કન્યાઓની અગ્રેસરોએ ઉચ્ચાર્યું કે
ખેર, હવે કશી હાનિ નથી. આપણે મર્દોને ખળભળાવ્યા છે. એ એ બાપડા મેંઢાં હતાં અને આપણે સ્ત્રીઓ ઉડીને પહેલ કરીએ એમ ઈચ્છતા હતા. એટલે હવે એ મૂછાળા આ ચળવળ ચાલુ રાખશે. ચાલો આપણે.”
અમૂક શહેરમાં તે શાળાઓની કન્યાઓએ સ્વાધીનતાનાં સરઘસ કાઢવા માટે દિવસેદિવસની ટુકડીઓ પાડી નાખી હતી.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
એશિયાનું કલંક આવતી કાલે જનારી ટુકડી જાણી ચુકી હતી કે પિતાની અગાઉ જનાર ટુકડીવાળી ઓંનેનાં વસ્ત્રો ચીરવામાં આવ્યાં અને તેઓને માર મારવામાં આવ્યું છે. પિતાની પણ એ જ વલે થવાની સંભાવના સમજીને તેઓએ આગલી રાતે સવારે સવારે જાગીને પિતાનાં શરીર પર એવી તરેહનાં નવાં વસ્ત્રો સીવીને કસકસી લીધાં હતાં, કે જે સામાન્ય કપડાંની માફક જલ્દી ચીરી ન શકાય અને પરિણામે પિતે તદ્દન નગ્નાવસ્થામાંથી બચી જઈ શકે.
આવા ગુન્હાસર ગિરફતાર થએલી રમણીઓને બંદીખાનાની અંદરજ દારગાઓની દષ્ટિ સમક્ષ તદન નગ્ન કરવામાં આવે ત્યાર પછી એ નગ્ન શરીરે આખી અદાલત વીંધીને એને આરેપીના પાંજરામાં આવવું પડે, લિન ઘરની કુમારિકાની આ દશા થાય. જાપાની સિપાહીઓ એ જોતા જોતા એની હાંસી કરે.
કઈ રમણીએ અતિ શરમને લીધે પિતાના બે હાથ વડે અંગની એબ ઢાંકી દીધી. સિપાહીએ આવીને એના હાથ પીઠ ઉપર બાંધી લીધા. .
તેઓને બંદીખાનામાં જ્યારે જ્યારે હાથ પગ ધોવાનું કે દિશાએ જઈને પાણી લેવાનું હોય ત્યારે ફરજીઆત બીજા લોકોની હાજરીમાં જ તેને અંગ પરનું આછું જાપાની વસ્ત્ર (કીમ) ઉતારીને નગ્ન હાલતમાં જ એ ક્રિયા કરવી પડે. બીજું વસ્ત્ર ન મળે.
એક કુમારિકાએ કરેલી પિતાની વીતક-વાર્તા છે : “માર્ચ મહિનાની પાંચમી તારીખે અમે થોડીએક હેનપણીઓએ અમારી માતૃભૂમિની સ્વતંત્રતાને ખાતર દક્ષિણ દરવાજે સરઘસ કાઢયું. અમે મહેલની પાસે પહોંચ્યા. ત્યાં તે એક જાપાની સિપાહીએ મારે ચોટલો પકડી, મને જમીન પર પટકી એવો તે માર માર્યો કે હું બેહોશ બની ગઈ. મારે એટલે ઝાલીને મને એ ચાવડી ઉપર ખેંચી ગયો. ચાવડીને દરવાજે વીશ જાપાની સિપાહીઓ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
અબળાઓ પર અત્યાચાર
७७
ઉભેલા તે બધાએ મને લાતા લગાવી તે તલવારના ધેાદા માર્યા. મને એક ઓરડામાં ઘસડવામાં આવી. મારા મ્હાંપરમા‚ પડયા; હું મેહેાશ બની ગઇ. પછી શું બન્યું તેની મને ખબર નથી.
::
મને શુદ્ધિ આવી ત્યારે મેં જોયું ! મારી ચાપાસ ખીચોખીચ માણસાપુરાએલાં. કેટલાએકની હાલત જોઈને મારૂં હૈયું ફાટી ગયું. પછી અમારી તપાસણી ચાલી. અમલદારા મારા મ્હાં પર થુંકતા જાય, મને મારતા જાય અને ગાળા દેતા દેતા સવાલા પૂછતા જાય.
""
*
મને હુકમ મળ્યા કે ‘ છાતી ખુલ્લી કર. ' મેં ના પાડી. એટલે સાલ્જેરાએ મારૂ વજ્ર ચીરી નાખ્યું. આંખા ભોંય પર ઢળી પડી. અમલદારોએ ગર્જના કરીને મને બેસવા કહ્યું, મારાં સ્તન પકડીને મને ધણધણાવી.
મીંચીને હું ઘુંટણ પર
""
મને કહેવામાં આવ્યું કે ‘સ્વત ંત્રતાએઇએ છે? તલવારને એક ઝટકે તારા જાન લેશું ત્યારે તને સ્વતંત્રતા મળશે. '
“ પાછી મને ચાટલા ખેંચીને હલમલાવી, મારા માથાપર લાકડી મારી–પછી મને નીચે જવા કહ્યું. પણ ઉઠીને ચાલવાની મ્હારામાં તાકાત નહાતી. હું ભાંખાડીઆંભર ચાલી, મારાથી ચલાયું નહિં. સીડીના પગથી પરથી હું ગબડી પડી. ફીતે હું
મેહાશ બની.
''
“ હું જાગી ત્યારે મને બીજી ચોકી પર લઇ જવામાં આવી. ત્યાં મારાં લુગડાં કઢાવી મને નગ્ન કરી. પછી લુગડાં પહેરીને હુ. ઓરડામાં ગઇ.
"
CC
ખીજે દિવસે દાક્તરે આવી મને નગ્ન મનાવી. મારું વજન કર્યું. દારાગાએ મને કહ્યુ' કે ‘તારા ઉપર કામ ચાલશે. ’હું રાજી થઇ. મેં માન્યું કે ભર અદાલતમાં મારી વાત કહી નાખવાની મને તક મળશે; પણ એક દિવસ મને છેડી મુકી. મારૂં કામ ચાલ્યું નહિ. મારા શા ગુન્હા હતા તે પણ મને કહેવામાં આવ્યું નહિ.
">
t
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
७८
એશિયાનું કલંક ચાલીસ મરદો અને પાંત્રીશ કુમારિકાઓને એક નાના ખંડમાં પૂર્યા; દરવાજો બંધ કર્યો; અંદર બંદીવાનો ગુંગળાવા લાગ્યા, બારણું ખાવા આજીજી કરવા લાગ્યા. અધરાત થઈ ત્યારે ભુખ્યા તરસ્યા એ હતભાગી છુટયા.
જુભાટથી બેહોશ બનેલી એક બાલિકાને જુબાની લેવા અમલદાર પાસે ઘસડી ગયા. એ બાલિકા આત્મ-વૃત્તાંત કહે છે કેઃ
“ત્રણ વાર મારી ઉલટતપાસ કરી. જ્યારે મારી જડતી લેવા લઈ ગયા ત્યારે મને ઘાસના જોડા પહેરવા બદલ માથા પર દંડપ્રહાર કર્યો. હું બેશુદ્ધ બની ગઈ. મને પૂછ્યું:
“ઘાસના જોડા કેમ પહેર્યા છે?”
“ અમારા રાજાજી મરી ગયા છે, તેના શેકમાં; અમારે એ રિવાજ છે.”
“જી બેસે છે એમ કહીને એ અમલદાર ઉો. પિતાના બે હાથ વચ્ચે મારું મોં પકડયું, આમતેમ જોશથી ખેંચ્યું; મને લેહી નીકળ્યું. પછી તેણે મારું બદન ચીરી નાખ્યું. મહારાં સ્તન ખૂલ્લાં કર્યા ને હસ્યો કે “વાહ વાહ !” ફરી મને લાકડી મારી. ફરી પૂછયું કે “બોલ, આ કૃત્ય કરવાનું તને કોણે શીખવ્યું? પેલા પરદેશીઓએ કે?” મેં ઉત્તર આપ્યો “મારી શિક્ષિકા સિવાય બીજા કોઈ પરદેશીને હું નથી પિછાનતી; અને મારી શિક્ષિકા તે અમારી આ પેજના વિષે લગારે નથી જાણતી.”
“મારી બીજી બહેનને પણ વચ્ચે ઉતારવાનું કહેવામાં આવ્યું. એક બહેન બેલી ; “મેં કશો ગુન્હ નથી કર્યો, છતાં છે માટે મારાં વસ્ત્ર ઉતરાવો છે ?”
તું પ્રીસ્તી છે ને? તારી બાઈબલમાં તે લખ્યું છે કે જે તમે કાંઈ અપરાધ ન કર્યો હોય તે સ્પડાં કાઢીને સુખેથી જગતમાં નિગ્ન હરે ફરે. નિષ્પાપ લેકે તે નગ્ન જ હેય. ખરું ને છોકરી ? માટે કપડાં ઉતાર.”
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
અબળાઓ પર અત્યાચાર
૭૯
“અમલદાર પોતે આવીને મારાં કપડાં ઉતારવા લાગ્યો. સામે બેઠેલ કેરીઅન દુભાષીઓ મારી આ દશા જોઈને દુઃખ પામતે - જણાયો. એ મારા દેશબંધુને હુકમ થયે. એણે ઉત્તર આપે કે “મારા પિતાનાં આંગળાં કરડી જવા તૈયાર છું; પણ આ દેશી અબળાના અંગ પર હાથ નહિ ઉપાડું.” એટલે એ જાપાની અમલદારે મને પેટ ભરીને મારી.”
અમારાં પેટમાં સેટી વેંચીને અમને કહેવામાં આવે છે ? ‘કુલટાઓ, તમારાં પેટમાં છોકરાં રહ્યાં છે.”
અમે કહીએ કે અમે કુમારિકાઓ છીએ, શંકા હોય તે અમારાં પેટ ચીરીને અંદર જોઈ લે.”
બંદીખાનામાં એ બંદીવાન બાલિકાઓને આખો દિવસ હલ્યા ચલ્યા વિના અંગુઠા પકડીને વાંકા ઉભા રહેવું પડે, જરાપણું અંગ હલે તો મારપીટ કરવા દરેગા તૈયાર જ ઉભા હોય. એક બાલિકાએ બંદગી કરવા આંખો બીડી. દરોગાનું કામ કરનારી જાપાની બાઈ ત્રાડ પાડી બેલી ઉડી કે “રાંડ, ઝેલાં ખાય છે કે ” બાલિકાએ કહ્યું કે “હું તે બંદગી કરૂં છું.” પણ એ ખુલાસો વ્યર્થ હતો. એને ખૂબ માર પડયે.
શહેરમાં તે પરદેશીઓના ઘાકથી આવા આવા જ જુલ્મો થતા. પણ ગામડાની અંદર તે જાપાની સેનાએ દારુણ કૃત્યે આદર્યા હતાં. ટોચન ગામડામાં એક ખ્રીસ્તી શિક્ષકની પત્નીને ત્રણ માસનો ગર્ભ હતો. એ રમણીને સરઘસમાં ભાગ લેવા બદલ અને મેં પુકારવા બદલ પકડી. એની કેડમાં બેઠેલા નાના બાળકથી વિછોડી એને ચાવડી પર લઈ ગયા. પીઠ પર લાત મારીને એને પછાડી; ફરી ઉઠાડી, ફરી મારી; એટલે એના પર માર વરસ્ય. પિોલીસે ગર્જના કરી કે “રંડા શિક્ષિકા ! તેં આ દેશનાં છોકરાંને અમારી સરકાર સામે ઉશ્કેર્યા છે; તને મારી મારીને તારે પ્રાણુ કાઢી નાંખીશ.”
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
એશિયાનું કલંક પછી એનાં કપડા ચીરી નાખ્યાં તોયે એ લીરા દબાવીને પિતાની નમ્રતા ઢાંકવા મથતી હતી. લીરા પણ ઝુંટાયા. એ બાઈ નીચે બેસી ગઈ. એને બળાત્કારે ઉભી કરી; બાઈ દિવાલ તરફ ફરી ગઈ. જબરદસ્તીથી એને બધા પ્રેક્ષકાની સન્મુખ ફેરવી. પછી બાઈએ પિતાના હાથ વતી એબ ઢાંકી. એટલે એ બન્ને હાથને એની પીઠ પર બાંધી લેવામાં આવ્યા. તેને ખુબ માર માર્યો ને પૂછયું કે : “હવે બોલીશ કદિ “અમર રહો માતા કેરીઆ' ?”
ચેંગ યાંગ ? શહેરની એક એકવીસ વર્ષની વિદ્યાર્થિની લખાવે છે :
મને પકડીને પોલીસથાણુ પર લઈ ગયા. ત્યાં બીજાં પણ ઘણું સ્ત્રી પુરૂષો હતાં. અમને પોલીસે પૂછવા મંડયા “કેમ, બીડી પીઓ છે ને ? શરાબ ઉડાવો છે ને ! ખ્રીસ્તી છે ને ?” પછી તૂર્ત જ અમારામાંથી ૧૫ સ્ત્રીઓને બેસાડી રાખી બીજાને રજા આપી. પુરુષોની હાજરીમાં જ એ તમામ સ્ત્રીઓને નગ્ન કરી. મારી સામે તે મેં સેંસેઈ’ પુકાર્યા ઉપરાંતને કશે વિશેષ આરોપ તેઓને જડે નહિ. છતાં મને એટલી મારી કે આખે શરીરે પસીને રેબઝેબ થઈ ગયે. તૂર્ત જ તેઓએ કહ્યું “ઓહો ! તને ગરમી લાગે છે કે?” એમ કહીને મારા શરીર પર ઠંડું પાણી રેડયું. પછી બળતી સીગારેટ વતી મને ડામ દીધા......................ચાર દિવસે અમને કેદખાને લઈ ગયા આંહી બીજાં સ્ત્રી-પુરૂષોની સાથે અમને એક જ ઓરડામાં ઠસોઠાંસ ગોંધ્યાં. એક દિવસ એક વૃદ્ધને એ માર્યો કે એ મૃત્યુ પામ્યો. એ મરનારની બાજુમાં જ એક બાઈને જડેલી હતી. એણે કહ્યું કે મને આંહીથી ખસેડો. પણ ના, આખી રાત એને એ મુડદુ જોતાં બેઠા રહેવું પડયું.
અઢાર વર્ષની એક કન્યા લખાવી ગઈ છે ઃ
“મારા પિતાનો તાર મળવાથી હું મારે ઘેર હેંગા-ચાંગ આવતી હતી. સ્ટેશન પર ઉતરતાં જ એક પોલીસ મને પકડીને ચાવડી પર
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
અખળાઓ પર અત્યાચાર
૮૧
"C
લઇ ગયા. મને કહેવામાં આવ્યું કે તું ‘મેંસેશ્વ' પુકારતી હતી ! તું ખચાલ ચાલે છે! તુ જાપાની સરકાર સામે ઉશ્કેરાટ કરે છે!” મેં કહ્યું “ ખોટી વાત. હું નિર્દોષ છું.” એટલે મને પેાલીસે માથાપર માર માર્યાં. એમાં ન ફાવવાથી તેઓએ મારી આંગળીએ વચ્ચે લાકડીના ટુકડા મૂકયા. આંગળીઓ સીધી પકડી રાખી તે પછી એ લાકડીઓને વળ ચડાવ્યા. હું બેહેાશ બની ગઇ. ફરીવાર હું શુદ્ધિમાં આવી ત્યારે તેઓએ મને ગુન્હા કબુલ કરવા કહ્યું. પણ મારે તા કશું જ કબુલ કરવા જેવુ નહેાતું ! તેઓએ મને નગ્ન બનાવી નિય માર માર્યાં. મારા માથા પર અસહ્ય ખેજો મૂકી મને ત્રણ કલાક સુધી નગ્નાવસ્થામાં ઉભી રાખી. મને ફરીવાર માઁ આવી. લાહીની ઉલ્ટી થઈ. જાપાની દાક્તર આવ્યા. એણે કહ્યું કે આ છેકરીની સ્થિતિ ગંભીર છે. એટલે પેાલીસે મને મુક્ત કરી. ત્યારથી મારૂં શરીર ભાંગી પડયું છે. ”
t
કાળાં ઓછાં નેણવાળી આ એશિયાની રમણી : જેની આંખામાં સ્વપ્ન વાયાં છે : જેનાં અંગેઅંગમાં સાં ઉભરાય છે: જેના તક્ષ્ણ હૈયાની અંદર જુવાનીના મીઠા મનેારથા હીંચે છે : લીલી કુંજોમાં કે સાગરને કિનારે બેસીને પ્રીતિ કરવાની ઉમ્મર આવે, ત્યાં તે એને બંદીખાનાનાં બારણાં દેખાય છે, સાલ્જાનાં સંગીના અમુકે છે, દારેગાના ક્રૂર હાથ એ રમ્ય શરીરને નગ્ન કરવા ધસી આવે છે, પુરૂષ જાતને શું ખબર પડશે, કે આ રમણીઓનાં બલિદાનનાં મૂલ કેટલાં અમાપ છે !
છુટેલી સ્ત્રીઓએ બહાર આવીને કહ્યું કે “આવા અત્યાચારો ગુજરતી વેળા અમારા હૃદયમાં શું શું થઇ રહ્યું હતું તે તે અત્યારે સંભારતાં પણ અમે રડીએ છીએ. પણ એ બધું સ્વદેશને ખાતર સહેવાનુ હતુ. તેથી અમે સહી લીધું છે. અન્ય કાઇ સ ંજોગ હાત તા અમે એવું સહેવાને સાટે મૃત્યુ જ પસંદ કર્યું હેત.
પેાતાની મામ્હેનેાની આ ઇજ્જતાનિએ પ્રજાજનેાના રામાંચ ખડાં કર્યાં. વળતે પ્રભાતે પાંચસા પુરુષા ટાળે વળ્યા. ચાવડી પર
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮૨
એશિયાનુ` કલંક
હુમલા કરી પેાલીસને ચુથી નાખવાના નિશ્ચય કર્યાં. પણ ડાહ્યા આદમીઓએ એ બધાને વાર્યો. એ જણાએ પેાલીસ અમલદાર પાસે જઇ આ ગેરકાયદેસર અત્યાચારના ખુલાસા માગ્યા.
પોલીસે કહ્યું “તમે ભૂલો છે. સ્ત્રીઓએ પેાતાનાં કપડાંમાં રાજદ્રોહી કાગળી છુપાવી રાખ્યાં હાય, તે કબ્જે કરવા ખાતર "જડતી લેવાનું જાપાનના કાયદામાં મજૂર છે.”
“ તો પછી શા માટે એકલી સ્ત્રીઓને જનમ કરી છે ? અને પુરૂષોને કાં નમ્ર નથી કરતા ? અને નગ્ન કરીને માર મારવાનું શું કારણ ?
..
પેાલીસ-અમલદાર ચુપ રહ્યો. એની પાસે કશે જવાબ નહેાતે. લેાકા કહેઃ “ કાં તે અમારી મ્હેતાને બહાર કાઢા; અથવા તેા પછી અમને સુદ્ધાં ખેડીએ પહેરાવે. ”
આખરે એ રમણીઓને છોડવામાં આવી. અને બહાર નીકળતી નિહાળીને આખું ટાળુ ધ્રુસકે ધ્રુસકે રાવા લાગ્યું. રમણીઓના દિદાર અત્યંત દયાજનક હતા. લાકા મેલ્યા ૐ આ કરતાં તા મરી જવું વ્હેતર છે. ” બીજા કહે “ ચાલે પેાલીસ અમલદારને પકડીએ, નગ્ન કરીએ. ટીપી નાખીએ.” પણ વૃદ્ધ ખ્રીસ્તીએ વચ્ચે પડયા, શાંતિથી સમજાવીને ટાળાને વિખેy".
+
અદાલતમાં મુકમા ચાલે છે. અપરાધીના પાંજરામાં ઉભેલી એક કારીઅન કુમારિકાને જાપાની ન્યાયાધીશ સવાલ પૂછે છે કે “ સ્વતંત્રતા શું છે એ તુ જાણે છે, તેાફાની છેાકરી ?”
“ સ્વતંત્રતા ! ” એટલા જ ઉદ્દગાર કાઢતી એ યુવતીની આંખે ઝળહળી ઉઠી; એની નજર એ અદાલતની બારીમાં થઈને દૂર ક્ષિતિજ પર પહોંચી, જ્યાં આકાશ કારીઆ-માતાને આલીંગન દેતું હતુ તે શ્યામવર્ણો પહાડા અખેલ ઉભા હતા,
“સ્વતંત્રતા શું છે એમ તમે પૂછ્યું સાહેબ ? આહા ! સ્વત ંત્રતા એ એક કુવા સુખમય ભાવ છે ! ”
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
અબળાઓ પર અત્યાચાર
૮૩
એ કુમારિકા બીજું કશું યે ન સમજાવી શકી. નિર્જીવ કાયદાઓની વ્યાખ્યાઓ કરતો જાપાની ન્યાધીશ ઘેલી છોકરીની તરફડતી જીભ તરફ ને ચમકતી ગગનસ્પર્શી આ તરફ નિહાળી રહ્યો. આજ જાણે આખી કેરીઆની સ્ત્રી જાતિ એક હાની કુમારિકાનું રૂપ ધરી સામે આવીને એ ન્યાયાધીશને, એના ન્યાયસનને, જાપાની લશ્કરને કે જાપાની સરકારને પડકારતી હતી કે ““મહારા શરીરને ભલે કાપી નાખો; પણ તમારી એ તલવાર કે બંદુકની ગોળી ત્યાં નહિ પહોંચે–ત્યાં, હારા અંતરતમ પ્રાણુમાં, જે પ્રાણ પળેપળે પિકારી ઉઠે છે કે “અમર રહે માતા કેરી !”
એક દયાળુ પરદેશીએ એક કેરીઅન કુમારિકાને રસ્તામાં ચેતાવી સાવધાન, ગુખેશમાં ભળીશ ના! જે લશ્કર ચાલ્યું આવે છે બાલિકાનું મોં મલક્યું. પરેદેશી સનને આભાર માન્યો અને “મેંસેઈ ! અમર રહો મા !” એમ પિકારતી ચાલી નીકળી. ડી વારમાં જ એ જાપાનીઓના હાથમાં જઈ પડી.
સરકારી અત્યાચારના આ આખા રાજ્ય દરમ્યાન કોઈ પણ કેરીઆવાસીએ મારપીટ કરી નથી. માત્ર એક જ અપવાદરૂપ બનાવ બની ગયો.
જાહેરનામાને ચોથે દિવસે શાઉલનગરની એક કોલેજમાંથી એક તરુણ ચાલ્યો આવતું હતું. એણે શું જોયું? શેરીની અંદર એક કેરીઅન કુમારિકાને ચોટલે ઝાલીને એક જાપાની-સેન્જર નહિ પણ સીવીલીઅન જાપાની ઘસડતો ઘસડતા મારતા હતા. એ બાલિકાને ઘેર અપરાધ એટલે જ હતો કે એણે “અમર રહો મા!”ની બૂમ પાડેલી. જુવાન કેલેજીઅનને આ અત્યાચારે ઉશ્કેરી મૂક્યો. એને પેલા ત્રીશ નાયકેનાં ત્રણ ફરમાને યાદ આવ્યાં, પણ એ ન રહેવાયું. એણે જોયું કે સામે ઉભેલે અત્યાચાર કઈ નણસમજુ જંગલી લશ્કરી આદમી નહોતે, પણ ભણેલો , નજણે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
એશિયાનું કલંક સીવીલીઅન હતા. કેરીઅન જુવાન દેડ્યો, અત્યાચારીને એણે પકડ, પટો, ને પેટ ભરીને પીટ્યો. તેટલામાં તે સૈનિકે આવી પહોંચ્યા, એ વીર યુવકના બન્ને હાથ તેઓએ કાપી લીધા ને એને બંદીખાને ઉપાડી ગયા. બીજે દિવસે એક પાદરી આ યુવકના પિતા પાસે આવી આશ્વાસન આપવા લાગ્યો. આંસુભરી આંખે વૃદ્ધ જવાબ વાળ્યો કે “મારા દીકરાના હાથે ગયા; પણ આવા કાર્યમાં કદાચ એના પ્રાણ જાય, તોયે મને જરા પણ દુઃખ ન થાય.”
આખી લડતની અંદર મારપીટને આ એકજ અપવાદ હતે. દેશના એ ત્રીશ દેશનાયકેએ એક હાકલ કરી હતી તે ઘરેઘરમાંથી આવા પાંચ દસ લાખ બહાદૂરે ડાંગ અને પત્થરે લઈને બહાર આવત; એકેએક જાપાનીને છુંદી નાખત; શીઉલ શહેરનું એકેએક જાપાની ઘર સળગાવી મૂકત; પછીથી થનારી સજાને વિચાર એને ડરાવત નહિ, કારણ કે મેંસેઈ !” શબ્દોચ્ચાર કર્યાની જે સજા જાપાની કાયદા પાસે હતી, તેનાથી તો બીજી એક પણ વધુ ભયંકર સજાને સંભવ નહોતો.
પરંતુ, આગેવાનો આદેશ હતો કે “કાઇને ન મારતા; કશી ભાંગફોડ ન કરતા; આપણું સિદ્ધાંત નિર્મળ રાખજે; આપણું પક્ષમાં ધર્મ છે.”
એ ધર્મને ખાતર-નહિ કે હાથમાં શસ્ત્રો નહોતાં તે ખાતરલકાની મોખરે ઉભેલી મેદની જ્યાં જાપાની ઘોડેસ્વારેનાં સંગીનોથી વિધાઈ જાય, ત્યાં પાછળ બીજું ટોળું “મેંસેઈ !” “મેંસેઈ ! ” એવા વિજયઘોષ કરતું છાતી ધરી ઉભું રહે. બીજું ટાળું કપાઈ જાય એટલે ત્રીજું તૈયાર જ ખડું હેય. એક વિદેશી લખે છે કેઃ.
આપણે બધા પાશ્ચાત્ય લેકેએ વારંવાર સાંભળ્યું છે કે પૂર્વનાં મનુષ્યમાં શારીરિક હીમત નથી. પરંતુ આ લેકની હીમત કરતાં આ સામો ઘા ન કરનાર, સામા ઘા કરવાનાં સાધનોથી વચિત, પિતાને માગે ઉભેલી ભયંકર વલેને પૂરેપૂરી પિછાનનાર,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રજાને પ્રત્યુત્તર
૮૫ અને એ બધું છતાં યે વિના થડકારે, વિના ભયે ને વિના અફસે આગેકદમ ભરનાર આ કેરીઆઇ પ્રજાજનોની હીંમત અને વીરતા કરતાં વધુ મેટી વીરતાને હું કલ્પી જ શકતો નથી.”
આ બધા જુલ્મો કેઈ પુરાણું જંગલી જમાનામાં નહિ પણ ૧૯૧૯ ના નવયુગમાં ગુજરેલા છે. કોઈ છુપા, નિર્જન જંગલમાં નહિ પણ જગતના ચેકમાં–સ્વતંત્રતાની સહાયે દેડતા અમેરિકાની આંખ સામે ગુજરેલા છે. કોઈ મનુષ્યાહારી, અજ્ઞાન, પશુવત ટોળાને હાથે નહિ પણ વિદ્યાવિશારદ, કળાકુશલ અને સુધરેલી દુનિયાની અંદર ઉંચે આસને બેસનાર બાહધમાં જાપાનને હાથે ગુજારેલા છે. કેમકે એ જાપાન અમેરિકા તેમજ બ્રીટનની સાથે પશુબળની બાબતમાં ટક્કર લઈ શકે છે અને તમામ મહાપ્રજાઓને જાપાન સાથે મહત્ત્વના હિત–સંબંધે છે.
૧૨૬ પ્રજાને પ્રત્યુત્તર
બધા જુલ્મની કેરીઆવાસીઓ પર શી અસર થઈ છે?
જેલમાં ગએલા માણસો મૃત્યુ સુધી લડત ચલાવવાને ભીષણ નિશ્ચય કરીને બહાર આવ્યા. માત્ર ગમ્મતને ખાતર સરઘસોમાં ગએલાં ને જેલમાં પડેલાં બાલકે જાપાનનાં કટ્ટા શત્રુઓ બનીને બહાર નીકળ્યાં.
એ બાલકનાં મનમાં શું શું થતું હતું? છ વરસના એક બાલકે પિતાના બાપને કહ્યું: “બાપુ, તમને જેલમાં ઉપાડી જશે ?”
“ઉપાડી યે જાય.” બાપે જવાબ દીધો. “જો ઉપાડી જાયને, તે તમે સહી કરશે મા, હો બાપુ!”
બાલક જાણતો હતો કે કોઈ નિર્દોષ દેશબંધુની સામે કાવતરાં જગાવવા માટે જેલવાળા આવી કંઈક કબુલાતો લખાવી લે છે.
છેડા રેજમાં જ એ બાપ બંદીખાને ઘસડા, પણ આખરે એ છુટીને જ્યારે ઘેર આવ્યું ત્યારે બાલકે પહેલવહેલું જ બાપુને પૂછયું ?
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮૬
એશિયાનું કલંક
“બાપુ, તમે સહી નથી કરીને?” “ના બેટા. મેં કયાંય સહી નથી કરી.” બાલક રાજી થયો.
આ લડતમાં ખેડુવર્ગ ક્યાં ઉભો હતો? એની લાગણી બતાવનાર એક જ દષ્ટાંત લઈએઃ “એક નિર્દોષ જુવાન ખેડુને જાપાની સૈનિકે બંદુકથી વીંધી નાખે. ગામના લોકોએ મારનાર, સૈનિકને પકડે. એના પ્રાણ લેવાની તૈયારી હતી, ત્યાં તે એ જુવાનનો વૃદ્ધ કાકે દેડતે આવ્યો, આડા હાથ દીધા તે બોલ્યા: “છેડી મેલો એને. એના પ્રાણ લઈને જગતમાં એક ગુન્હો કાં વધારે ?” ઘવાએલા ખેડુને લઈ બધા ઈસ્પીતાલે આવ્યા. એ બધાને. જાપાની સજરે ગોળીઓથી ને સંગીનથી વીંધી નાખ્યા.
શહેરથી દૂર દૂર રહેનાર કારીઅન ખેડુ રાજ્યખટપટમાં ઉંડું કંઈ યે ન જાણે. એના માથામાં બીજી કશીએ વિદ્યા નથી પ્રવેશતી. સ્વતંત્રતાનાં સૂક્ષ્મ રહસ્યો એણે નથી સાંભળ્યા. પ્રભુબુદ્ધ શીખ-- વેલાં પાંચ જ જીવનસૂત્રો એ જાણે છે. પણ એના અંતરમાં ઝીણે ઝીણો એક અવાજ ઉઠેલે છે કે “મને વિચાર કરવાને હક્ક છે, બોલવાનો હક્ક છે; ને મને બંદગી કરવાનો હક્ક છે.” આજ એણે જોયું કે એની બંદગીને જાપાની બંદુક અધવચ્ચેથી ઝડપી જાય. છે. એ જાગ્યો. એણે જોયું કે “માતાનું નામ લઈશ, તે નેવું ફટકા પામીશ, પાછો વળીને હળ પણ નહિ ઝાલી શકું.” છતાં એ. તે ઉપડે છે ને ગોળીની વૃષ્ટિમાં મલકાતે મુખે નહાઈને લેહીથી. તરબોળ થાય છે.
અને કયાં ઉભો છે પેલો અમીરવર્ગ? માતૃભૂમિના માનીતા. એ ધનુર્ધારી સંતાનના લોહીમાં આજ કાંઈયે આતશ શું નથી ઉો? એ વિચાર કરતાં તે એક યશસ્વી નામ યાદ આવે છે: યીસેંગ-. લકીચનરની સાથે જ એ જન્મેલો, પણ એની
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રજાને પ્રત્યુત્તર
કમરે કદિ તલવાર નહોતી લટકી. લાખ કારીઆવાસીઓ એની હાલ સાંભળીને હાજર થાય છે. જાપાન સરકારના કાળજાં એ વીરનું નામ સાંભળીને થરથરી ઊઠે છે.
જાપાની પોલીસે એક દિવસે એને ઘેર આવી પૂછયું: “આ તોફાનની પાછળ કેણ ઉભું છે તે કહેશો?” “મને એ પૂછવાનું શું પ્રયોજન ?” “અમને લાગે છે કે તમને માલુમ હશે.”
“હા, મને માલુમ છે. આ ઝુબેશ ઉઠાવનાર મંડળીના પ્રમુખનું નામ પુછો છો ને ?”
“હા.”
“વારૂ! એનું નામ તે હું ખુશીથી કહીશ. એનું નામ સર્વશક્તિમાન પ્રભુ ! આ ગુએશની પાછળ એ પોતે છે.”
સીધો જવાબ આપોને? કયા મનુષ્યોએ આ હોળી જગાવી છે, તમે જાણે છો ?”
“હા હા, જાણું છું.” “બેલે ત્યારે” એમ પોલીસે ગજવામાંથી ડાયરી કાઢી.
લખે ત્યારે, પુસન શહેરથી માંડીને સદા–ત હાડો પર્યતને, બલ્ક એની યે પેલી મેર સુધી પ્રત્યેક કેરી આવાસી આ યુદ્ધની પાછળ ખડે છે.”
જાપાની પિલીસના હાથમાં ડાયરી ને પેન્સીલ થંભી રહ્યાં. ચીના મુખ ઉપર ભયાનક કેપ છવાયે. જાપાનીઓથી એ પ્રતાપ ન રહેવા. ડાયરી ખીસ્સામાં મેલીને અમલદારો ચાલ્યા ગયા.
એક અંગ્રેજ મુસાફર લખે છેઃ “વીશ વરસની અમારી બન્નેની પિછાન દરમ્યાન મેં ચીના મુખ ઉપર મધુર હાસ્ય સિવાય બીજું કશું નહોતું જોયું. ચાહે તેવી આફતમાં પણ એના હેમાંથી તે. આનંદમય સખૂ જ ઝરે. પણ છેલ્લે હું એને મળે ત્યારે એ સીતેર વરસના વૃદ્ધની આંખમાં આંસુ ઉભરાયાં. ગિરફતાર થવાના
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮.
એશિયાનુ` કલ ક
ડરથી એ રડતા હતા ? ના, ના. એ આંસુ તા ન્યારાં હતાં. યી તા રડતા રડતા ખેલતા હતા કે આક્તને સમયે શુ મ્હાં લઇને હું મુદ્દો બંદીખાનાની બહાર મ્હાલુ છું? અમારી કુમારિકાઓ ને યુવતીઓ તેા આજ અમાનુષી જંગલીઓના પંજામાં પડી રહી છે. ૭
ચેાથે દિવસે જ એ વૃદ્ધના પગમાં જ ઈરા પડી.
સીત્તેર વરસને મુઢ્ઢો એ થી નહાતા રડતા, પણ એ તે ચાર હજાર વરસતા વૃદ્ધ એક દેશ રડતા હતા. ક્રમ ન રડે ? જાપાની સાલ્જરા રસ્તે ચુપચાપ ચાલી જતી રમણીઓના સ્તન ઉપર મુક્કા મારે ; ગમ્મતને ખાતર બંદુકના કુંદા લગાવે; બંદીખાનાની કડકડતી 'ડીમાં સ્ત્રી–પુરૂષોને નગ્ન બનાવી દોડાવે; કાઇ શરમાળ નારી વસ્ત્રા ઉતારવાની ના પાડે તેા ઝાંટીને એ વસ્ત્રાને ચીરી નાખે; આવાં વીતા ઉપર ન રહે એવા કાઇ દેશ નથી.
સરકારે પેાતાની દમનનીતિમાં વૃદ્ધ જુવાન વચ્ચેના ભેદ રાખ્યા જ નહિ. તેવીશ વિદ્વાન પ્રજાજના ગવર્નર જનરલ પાસે અરજી લઈને ગયા. જવાબ મળ્યા : જાએ પોલિસના વડા પાસે.” પેાલીસના વડાએ એ મહેમાનના મંડળનુ યેાગ્ય સન્માન કર્યું ઃ અન્નાને ગિરફતાર બનાવ્યા. વાઈકાઉન્ટ કીમ નામના ૮૫ વરસને એક વૃદ્ધ અમીર : દુળ અને બિછાનાવશઃ જાપાનીએના મિત્રજનઃ આ અમીર એક વદ્યાલયના આચાર્ય હતા. એણે અને ખીજા એક યી નામના નામાંકિત ખુઝગે ગવર્નર જનરલ હાઝેગાજતે એક પત્ર લખ્યુંઃ
66
× × X × અમે, આપના ચાકરા, આજે આ ભયાનક અને મુશ્કેલ સમયની અંદર આવી પહેાંચ્યા છીએ. અમે મુઠ્ઠા બેશરમ બન્યા કે જે સમયે અમારા દેશ ખાલસા થતા હતા તેજ સમયે અમે આપનાં અમીરપદ સ્વીકાર્યાં; નોકરી ચાલુ રાખી; ફિટકારના વરસાદ ઝીલીને પણ ચોંટી રહ્યા. અંતે આજ અમારાં નિર્દોષ અજનેાની તલ ચાલી રહેલી અમે અમારી સગી આંખે જોઇએ છીએ, અને અમારાથી સહેવાતુ નથી. અમે પણ ખીજાઓની જ માર્ક અમારા મકાનમાં લપાઈને સ્વાધીનતાનેા નાદ કરી રહ્યા છીએ.
66
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
૧. ૮૦ વર્ષના વૃદ૬ અમીર વાઇકાઉન્ટ કીન. ૨. યી–સેંગ-જય : સીતેર વર્ષના ૩. કારીઅન કુમારિકા. સ્વાધીનતાની મુખે
જાપાની અત્યાચાર સામે અરજી કરવા વૃદ્ધ અમીર : બંદીખાને નથી શમાં જોડાવાને કારણે જપાની સૈનિકોને બદલૂ અઢી વર્ષની કેદ પામ્યા.
પડાતું તે માટે રડનાર. હાથે વસ્ત્રહીન બનનારી ને છાતી પર
મુક્કા ખાનારી હજારોમાંની એક.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રજાને પ્રત્યુત્તર
અમે આજ આ ધૃષ્ટતા નથી કરતા, પણ દિલ ખોલીએ છીએ. આપ એવાં પગલાં લે કે જાપાન-નરેશ હવે વિચાર કરે, ને માત્ર મીઠા શબ્દોથી નહિ, માત્ર પશુબળથી નહિ, પણ પ્રજાજનની ઇચ્છાઓને માન આપી પ્રભુની દીધેલી આ તકને ઉપયોગ કરે. કેરીઆને સ્વાતંત્ર્ય બક્ષીને જગતને તમારી ન્યાયનિષ્ઠા બતાવી આપ. પછી તમારા એ સુકૃત્ય પર કેણ ધન્યવાદ નહિ વરસાવે ?
“અમે બને સેવકે આજાર અને બિછાનાવશ છીએ. જગતની મને દશા જાણ્યા વિના, અમારા અંધારા ઓરડાની અંદરથી આ દીન સલાહ મોકલીએ છીએ. જે સ્વીકારશે તે બેસુમાર માનવસંતાન સુખી થશે; જે નકારશે તો પણ ફકત અમારે બે જણાને જ સહવાનું છે ને ! અમે તે હવે મોતને કિનારે આવી ઉભા છીએ. એટલે અમારા બંધુજનેને ભલે ખાતર અમારું બલિદાન દેવાતું. કદાચ અમારે જાન જાય તે યે અમે ચીસ નહિ પાડીએ. અમારી આ બિમાર હાલતમાં, આ વૃદ્ધાવસ્થામાં, હવે ફેસલાવીને કહેતાં અમને નથી આવડતું. હૃદયમાં જે ઉગે છે તે કહી નાખીએ છીએ.”
આ બન્ને બુઝર્ગો માનવંત અમીરે હતા. સદા જાપાની સરકારના મિત્ર હતા. એની આખી અરજીમાં કટુતાને કે અવિનયન એક શબ્દ પણ નહોતા. એ બન્નેને એમના તમામ પરિવાર સાથે કેદ કર્યો. એમને માથે સુલેહ-રક્ષાને કાયદો તેડવાને આરેપ મૂકાયે. એકને અઢી વરસની અને બીજાને દોઢ વરસની સપ્ત મજુરી સાથની કેદ મળી. એના કુટુંબીજનોને પણ સજા પડી.
આ ઝુએશને કારણે ચાલેલી કતલના ને ગિરફતારીના આંકડા નીચે મુજબ ૧૯૧૯ના માર્ચથી જુન સુધીમાં કુલ ૧,૬૬,૧૩૮ જણાં જેલમાં ગયા. બે માસમાં ૨૦૦૦ સ્ત્રીઓ, પુરૂષો ને બાળકની હત્યા કરવામાં આવી.
છતાં કેરીઆની ખામેશ અડગ હતી.
રોજ સવાર પડે છે, ને ગવર્નર જનરલ પિતાના ટેબલ ઉપર નજર નાખતાં જ ચમકી ઊઠે છે. ટેબલ ઉપર શું હતું? બોમ્બ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
એશિયાનું કલંક નહે, બંદુક નહતી, કેઈ ખુનીની જાસાચિઠ્ઠી નહતી, પણ બે છાપેલી નકલે–જેના ઉપર લખેલું: “સ્વાધીનતા–પત્ર !”
લશ્કરી પહેરેગીરેના બાંકડા ઉપર પ્રભાતે પ્રભાતે આ “સ્વાધીનતા–પત્ર” પડયું હોય, ને કેદખાનાની કેડીએ કેટલીએ “સ્વાધીનતા-પત્ર પહોંચી ગયું હોય !
આ વર્તમાનપત્ર ક્યાં છપાયું, કોણે કહ્યું, કેણ મેલી ગયું, એ કઈ ન જાણે. સેંકડે માણસને પકડી પકડીને બેસાડવામાં આવ્યા, પણ બીજો દિવસ થાય ત્યાં એનું એ “સ્વાધીનતા–પત્ર” આવી પહોંચે છે.
ક્યાં છપાતું આ છાપું ? છુપી કઈ ગુફાઓમાં, મચ્છીમારોની નકાઓમાં અને કબરસ્તાનની અંદર ખડી કરેલી કૃત્રિમ કબરેની અંદર. ગામડે ગામડે એ “સ્વાધીનતા ” ગુપ્તપણે પહોંચી જતું. જાપાનનું મશહુર પિલીસખાતું કે જાસુસખાતું કદિએ એને પત્તા ન મેળવી શક્યું. જે મીમીઓગ્રાફ યંત્રથી એ છાપું છપાતું, તેવાં. તમામ યંત્ર જ્યાં હતાં ત્યાંથી સરકારે જપ્ત કર્યા. “સ્વાધીનતા” વેચનારાઓને, એની પ્રસિદ્ધિને લગતા શકદારને, સેંકડો એવા લોકોને પકડયા. સાંજરે સરકાર ખબર ફેલાવે કે ગુન્હેગારે તે પકડાઈ ગયા, ત્યાં બીજીજ પ્રભાતે “સ્વાધીનતા” તે આવી પહોંચ્યું હેય.
બધો કોલાહલ જાપાનમાં સંભળાયો. જાપાની સરકાર પૂછે છે કે “મામલે શું છે?” ગવર્નર સાહેબ કહે છે: “વધુ સૈન્ય ને. વધુ કડક કાયદા આપ.” નવું સૈન્ય આવ્યું; વધુ કડક કાયદા આવ્યા.
૧૩ પ્રજાસત્તાકની સ્થાપના
રીઆ એ નવી લહાણુનો શે સત્કાર કરે છે? ૧૯૧૯ના ૭ એપ્રીલની ૧૩મી તારીખે, જાપાની તલવારના વરસતા વરસાદની અંદર કેરીઆવાસીઓ નીકળી પડ્યા. કારીઆના તેર તેર પ્રાંતમાંથી પ્રજા–શાસન માટે એક બંધારણ ઘડવા પ્રતિનિધિઓ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
ફાંસીની સજૂમાંથી બચી આવેલા છે. સીંગમાન રી. કેરીઅન
'પ્રોસત્તાકને, સર્વાનુમતે ચૂં ટાએલા પ્રમુખ.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રજાસત્તાકની સ્થાપના ચુંટાયા. પેલે સંત વીર સીંગમાન રી સરકારની હાની સરખી ભૂલથી બચેલે કેદી : જે હૈનોલુલુમાં શાળા ચલાવતો: તે પ્રમુખ ચુંટાયે. બાર પ્રધાને ચુંટાયા.
લોક-શાસનાના નવા બંધારણમાં નીચેની કલમો મંજુર થઈ. ૧. સ્ત્રીપુરૂષના, ગરીબના કે અમીરના–તમામના સમાન હક્ક ૨. સર્વને ધર્મ સ્વાતંત્ર્ય, વાણુસ્વાતંત્ર્ય, લેખનપ્રકાશનનું સ્વા
તંત્ર્ય, સભાસમિતિનું સ્વાતંત્ર્ય, ઘરખોરડાંનું સ્વાતંત્ર્ય. ૩. દેહાંત દંડની શિક્ષા, શારીરિક શિક્ષા અને જાહેર વેસ્મા
ગારને પ્રતિબંધ. ૪. રાષ્ટ્રસંઘે (League of Nations) કેરીઆને અપ
માન દીધેલું છતાં પણ એના સભાસદ થવાની કેરી
આની ઈચ્છા. ૫. ફરજીઆત લશ્કરી કરી, ફરજીઆત કેળવણી અને
ફરજીઆત કરવેરા. ૬. સાર્વજનિક મતાધિકાર, તમામને રાજ્યવહિવટમાં ચુંટાવાને
હક્ક, ૭. રાજપરિવાર પ્રત્યે માયાળુ વર્તાવ. ૮. દેશ કબજે કર્યા પછી એક વરસની અંદર રાષ્ટ્રીય મહા
સભા બોલાવવાની. એ જાહેરનામાની અંદરના ઉદ્દગારમાં ડોકીયું કરીએ
“અમે કેરીઆની પ્રજાઃ અમારે ચાર હજાર વરસેને ઈતિહાસ બોલી રહ્યો છે કે અમારે સ્વરાજ્ય હતું, સ્વતંત્ર એક રાજ્ય હતું, ને સહુથી નિરાળી, પ્રગતિશીલ એક સંસ્કૃતિ હતી. અમે શાંતિપ્રિય પ્રજા છીએ. દુનિયાની નુતન જાગૃતિમાં અમારો હિસ્સો છે. માનવ જાતિના વિકાસમાં અમારે ફાળે દેવાન છે એવો તે જગવિખ્યાત યશસ્વી અમારો ભૂતકાળ છે, અને એવી નિર્મળ અમારી રાષ્ટ્રીય ભાવના છે કે કઈ પણ પિશાચી જુલ્મ અમને જેર નહિ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯૨
એશિયાનું કલ ક
કરી શકે; કાઇ પરદેશી પ્રજા અમને પી નહિ જઇ શકે; અને જડવાદી જાપાન, કે જેની સંસ્કૃતિ અમારાથી બે હજાર વર્ષા પછાત છે, તેને આધીન તે અમે શી રીતે થઇશું?
જીવવા
“જગત જાણે છે કે જાપાને ભૂતકાળમાં દીધેલા કાલ તાડયા છે, તે જગત પર જીવવાના અમારા હક્ક પણ ઝુંટાવી રહેલ છે. પરંતુ અમે જાપાનના એ વીતી ગએલા અન્યાયેાની કે ભેળા થએલા એના પાપના પુંજોની વાત નથી ઉચ્ચારવા માગતા. અમે તે। માત્ર કારીઆની સ્વાધીનતાના દાવા કરીએ છીએ. જગત પર માટે, સ્વતંત્રતા ને સમાનતા વિસ્તારવા માટે, અમારી નીતિરીતિને આબાદ રાખવા માટે, પૂર્વીમાં શાંતિ સાચવવા માટે, અને આખી દુનિયાનું કલ્યાણ સાધવા માટે અમારી સંસ્કૃતિને અમે રક્ષી રહ્યા હતા એ અમારા અપરાધ. એ અપરાધને કારણે જાપાન પેાતાની લશ્કરી સત્તાનું પશુબળ અજમાવીને અમારા ઉપર દારુણ અત્યાચાર વરસાવે છે. માનવજાતિય જાગૃત પ્રાણ શું બધુ ઠંડે કલેજે જોયા જ કરશે કે? આ ન્યાયહીન અત્યાચારની દાતાં ચગદાતાં પણ એ કરાડ મનુષ્યાની પ્રભુભક્તિ નથી અટકવાની, જો જાપાન તેાખાહુ નહિ પાકારે, પેાતાની નીતિ નહિ સુધારે, તા પછી માતૃભૂમિની સ્વાધીનતા માટે અમે શસ્ત્ર ધરશું; દેશમાં એક જીવ પણ રહેશે ત્યાં સુધી, તે સમયદેવની પાસે એક છેલ્લી ઘડી હશે ત્યાં સુધી ન્યાયને પંથૈ અમે કુચ કરશુ. ત્યારે કયા દુશ્મનની મગદૂર છે કે અમાને રાકી શકશે? સારા ય જગતની સાક્ષીએ અમે રાષ્ટ્રીય સ્વાધીનતા પાછી માગીએ છીએ : જગતનાં સેવાને ખાતર અને પ્રભુભક્તિને ખાતર.
આ
નીચે ગ
""
પ્રજાસત્તાક સ્થપાયા બાદ ચેાથે. મહિને એ કામચલાઉ સરકારે છ સિદ્ધાંત જાહેર કર્યો:
(૧) લેાકાની સમાનતા અમે જાહેર કરીએ છીએ. (૨) વિદેશીઓનાં જાનમાલ સહીસલામત રહેવાનાં. (૩) તમામ રાજ્યદ્વારી અપરાધીઓને માફી મળશે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રજાસત્તાકની સ્થાપના
૯૩
(૪) પરદેશ સાથે જે જે કાલકલારા ચશે, તે બરાબર પળાશે. (૫) કારીઆની સ્વતંત્રતા માટે મરી ફીટવા અમે શપથ લઇએ છીએ.
(૬) આ કામચલાઉ સરકારના હુકમા જે તાડશે તે રાજ્ય શત્રુ ગણાશે.
ખીજા ઠરાવે! પસાર થયા કેઃ
(૧) જાપાનને કહેવું, પેાતાનું શાસન ઉઠાવી લે.
(૨) પારીસ ક્રાન્ફરન્સમાં પ્રતિનિધિ મેાકલવા.
(૩) જાપાની સરકારની નાકરી કરનારા કારીઅનેાએ નાકરી
છેાડવી.
(૪) જાપાની સરકારને લોકાએ કર ન આપવા.
(૫) પાતાના ૩૦ ટંટા લાકાએ જાપાની સરકારની અદાલતમાં ન લઈ જવા,
એ રાજ્યભધારણમાં નીમાએલા પ્રધાના બધા કારીઆની જાહેર સેવા કરનારા જ શુરવીÀ હતા, પણ એ બધાને કારીઆની ભૂમિ પરથી જાકારો મળેલા હતા. જાપાની અટ્ટહાસ કરીને કહેવા લાગ્યા કે: વાહરે, કાગળના ટુકડાનું રાજબંધારણ !”
ke
હેન્રી ચંગ પૂછે છે કે “ હાંસી કરનારા જાપાનીએ વિસરી ગયા હતા કે, મહાયુદ્ધ વખતે એલ્જીઅમની સરકાર ખેલ્ડઅમમાં નહાતી પણ નિરાધાર બનીને દેશની બહાર ઉભી હતી. જાપાની વિસરી ગયા હતા કે ઝંક્રામ્લેવેકીઆની રાષ્ટ્રીય મંડળીને ૧૯૧૮ માં તે પેાતાના દેશમાં પગ મૂકવા જેટલી યે જમીન નહેાતી, તે એમાં ચુંટાયેલા સભાસદે પરદેશમાં રઝળતા હતા, છતાં લાકાએ
તે એ રઝળતા શૂરાઓને રાજપદે સ્થાપેલા. આખરે એજ રઝળનારાઓએ આવીને રાજ્ય કબજે કર્યું, તે એ જ રાજબંધારણ કાગળ ઉપરથી ઉતરીને દેશની ભૂમિ ઉપર ગાઠવાયું.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
એશિયાનું કલંક
૧૪૬ અમેરિકાની દિલસોજી
પાવન નગરને સ્ટેશને ઉતરીને એક અમેરિકાવાસી પ્રવાસી
બાઈસીકલ ઉપર ચાલ્યો જતો હતો. થોડે દૂરના એક ગામડામાં જ એને જવું હતું, છતાં એ પ્રવાસી છુપાતે છુપાતે પહાડોની પ્રદક્ષિણા ફરીને જતો હતો. એને ખબર હતી કે સીધે રસ્તે જતાં આડે જાપાની પહેરગીરનું થાણું આવે છે, સિપાહીઓ એને આગળ વધવા નહિ આપે
ઘણા ગાઉનો ઘેરાવો ખાઈને એ મુસાફર એક ગામડામાં દાખલ ચ. લેકિને એ પૂછવા લાગ્યો કે “આંહી આગ લાગી હતી ને ?” થરથરતા ગામલેકેએ એક ઉદગાર સરખો યે ન કાઢો. પ્રવાસી સમજી ગયો. ગામમાં સરકારી અમલદારો હાજર હતા.
સરકારી અમલદારે સીધાવ્યા પછી લેકેએ આવીને મુસાફરને વાત કરીઃ
૧૫ મી તારીખે બપેરે સજરે આ ગામમાં આવેલા. હુકમ કર્યો કે “દેવાલયમાં હાજર જાઓ, ભાષણ દેવું છે.” ઓગણત્રીસ ખ્રીસ્તીઓ દેવાલયમાં ગયા ને દિમૂઢ બની બેઠા. પલવારમાં તો સોલ્જર દેવાલયને વીંટળાઈ વળ્યા. બારીઓમાંથી બંદુકે છેડી,
તાજનો ઘવાયા, મરાયા, એટલામાં સરેએ દેવળને આગ લગાડી. બહાર નીકળવા દોડનારને સંગીનથી વીંધ્યા. ગોળીબારના અવાજ સાંભળીને બે શ્રોતાઓની સ્ત્રીઓ તપાસ કરવા આવી. ગોળીઓના વરસાદમાં થઈને દેવાલયમાં પેસવા લાગી, ત્યાં તો એ બન્નેને સરેએ કાપી નાખી. પછી સોલ્જરે ગામને આગ લગાડી ચાલી નીકળ્યા.”
બીજા એક ગામડામાં લેકેએ મૅસેઈની ચીસ પાડી; છપ્પન લોકોને પોલીસથાણામાં બોલાવવામાં આવ્યા. દરવાજા બંધ કરીને દિવાલ ઉપરથી સિપાહીઓએ ગોળીઓ છોડી. તમામ લેકના પ્રાણ નીકળી ગયા.”
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
અમેરિકાની દિલસાજી
૫
“ત્રીજા એક ગામડાને આગ લગાડી; સાલ્જરા ઉભાઉભા એની જ્વાળાઓ જોઇ રહ્યા હતા. લેાકા પેાતાનાં ધરબારની આગ મુઝવવા દોડયાં. પણ સાલ્જરાની ગાળી છુટી, સગીના ધાંચામાં, મારપીટ પડી. એથી ગામવાસીએ પેાતાના સુંદર ગામને સળગતું જોતાં જોતાં ઉભા રહ્યાં.”
ગામડે ગામડે આગ લાગે, માતાએ સ્તનપર વળગેલાં બાળફ્રાને લઈ ભાગે, પિતાએ મેટાં રાંને ઉપાડી ન્હાસે, પાછળ સોલ્જરાની ગોળીઓ છુટતી આવે: આવાં તે કેટલાંયે ગામડાં ભસ્મીભૂત બની ગયાં.
અને આ બધા વિનાશ કાઇ એ ચાર પાગલ બની ગએલા સાલ્જેરાએ પોતાની મેાજને ખાતર કરેલા નથી, જાપાની લશ્કરની સમ્ર દેખરેખમાં મગદૂર નહાતી કે એક પણ સૈનિક પેાતાની જવાબદારી ઉપર એક ગોળીબાર પણ કરી શકે. આ તા ખુદ સેનાપતિએના હુકમા હતા. સેાલ્જરાની આખી ને આખી ટુકડીએ એ કાય માટે હુકમ બજાવવા ક્રુતી હતી.
પરદેશીએએ એ ધ્વંસ નજરે નિહાળ્યા, ગવર્નરની પાસે પોકાર પહેોંચાડયા, એ પાયમાલીની ખીએ બતાવી, ગવર્નરે દિલગીરી દર્શાવી મુન્હેગાર ને નશીઅતે પહાંચાડવાનુ વચન આપ્યું. છતાં એક પણ અપરાધીને સજા તે નથી થઇ. જરા સરખી ચે રૂમ્સદ નથી મળી, એટલું જ નહિ પણ પગારમાં કશા ધટાડે! સુદ્ધાં નથી થયા.
ત્યારે શું આ કૃત્યા કેવળ કારીઆની સરકારનાં જ હતાં ? જાપાની પ્રજાને જરાયે અપરાધ નહાતા ? એણે શું આ નિર્દોષ આશ્રિત પ્રજાના ધ્વંસ ઉપર કર્દિ એક પણ આંસુ વહાવ્યુ` છે? ઇતિહાસ ના પાડે છે. જાપાનની પ્રજા આ બધી વિગતે જાણતી હતી. ક્રાઇ પણ જાપાની પ્રજાજને આ જીલ્મ સામે આંગળી ઊંચી નથી કરી, તિરસ્કાર નથી પ્રગટ કર્યા. જાપાનની પ્રજા તા · મહા— જાપાન'ના મનારથ ધાતી હતી.
*
પરંતુ ટાળાબંધ યુરોપી પરદેશી કારીઆમાં વસતા હતા. છતાં ક્રમ અમેરિકાવાસીઓને! હાહાકાર સામે કિનારે પોતાની ભૂમિમાં ન
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
એશિયાનું કલ ક
પહોંચ્યા ? આવા દાણુ ધ્વંસની એક પણ કથની કાં કાઇએ પેાતાને ઘેર ન લખી માકલી ?
કારણ એટલું જ હતું કે ટપાલખાતું તે તારખાતું સરકારના હાથમાં હતુ. પત્રવ્યવહાર ઉપર સજ્જડ ચાકી ગાઠવાઇ ગઇ હતી. એક પણ સમાચાર એ ચેાકીદારાની નજર ચુકાવી કારીઆના સીમાડા ન વટાવી શકે. અમેરિકામાં બેઠેલો કારીઆવાસી પેાતાને ઘેર કાગળા લખે એ સરકારી ચાકીદારા ફાડે; એ કાગળમાં સરકારના કારભારને લગતી લગારે હકીકત હાય તે! એ કાગળના ધણીને સજા થાય. આની એવડી અસર થાય. કારીઆવાસી રાજ્યદ્દારી ખખરે લખતે. અટકે તે પરદેશથી એવા ખબર મેળવતા બંધ થાય. કારીઆમાં વસનારા અમેરિકાવાસી પેાતાને દેશ જઇ જાપાની સરકારના સબ-ધમાં કશું ભાષણ કરે કે લેખ લખે, તેા કારીઅન કેન્સલ એ ભાષણ કે લેખ કારીઆની સરકારને મેકલે. પેલા અમેરિકાવાસી પાછે. કારીઆમાં આવે એટલે એને કારીઆ છોડી જવાને આદેશ મળે.
ત્યારે અમેરિકાવાસીએ કારીઆની હાલત સંબધે કેવી માહેતી ધરાવતા ? એ માહેતી આપનાર કાણુ ? એ માહેતી આપનાર જાપાની સરકાર પાતે હતી. શી રીતે? પેાતાનાં પક્ષનાં વર્તમાનપત્ર મારત. આંકડાશાસ્ત્રમાં કામેલ બનેલી કારીઅન સરકાર, હકીકતા અને વિગતાને શણગારવામાં પ્રવીણ હતી. પરદેશી જાય એવી એ ઇંદ્રજાળ હતી.
અંજાઇ
જાણતું
એટલુ જ અસ નહાતુ. જાપાન મનુષ્યસ્વભાવ હતુ. મનુષ્યોના અંતરાત્માને-આખી ને આખી પ્રજાના અંતરાત્માને ખરીદી લેવાની કળા જાપાને યુરોપને ચરણે એસીને કેળવી લીધી હતી. સુલેહની પરિષદ્દને સમયે જાપાને યુરાપી રાજ્યની અંદર એક કરોડ ડાલર (ચાર કરોડ રૂપીઆ) છુટે હાથે વેરી દીધા હતા. અત્યારે પણ અમેરિકાનું હૃદય હાથ રાખવા માટે જાપાન દર વરસે લાખા ડાલરા એટલે કરાડા રૂપીઆ ખરચી રહ્યું છે. છાપાંએ જાપાનની વાહવા પાકારે તેના મ આ છે. વકતાઓ ઠેરઠેર જાપાની રાજ નીતિનાં યશોગાન ગાય તેને મ આ છે..
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
અમેરિકાની દિલસેાછ
બીજી બાજુ જાપાની અમેરિકાની અંદર મોટાંમોટાં મંડળેા ખેલે છે તે વરસે વરસે મિજબાનીએ તે મ્હેફિલો આપે છે. ખમ્મે હજાર ઇજ્જતદાર અમેરિકાવાસીઓ એ મ`ડળના સભાસદો છે. મ્હેલનાં મેજ ઉપર અમેરિકાવાસીએ ફિદા થઇને જાપાનથી સ્તુતિ કરે છે. એ વિદેશ ખાતામાં ચાલી રહેલા જાપાની પ્રચારકાર્યના એક નમુના લઇએ : ૧૯૧૯ ની ઝુમ્મેશ સંબંધે એક અમેરિકાવાસી લેખક અમેરિકામાં લખે છે કે બદમાશેાને અમર રહે। મા!” એવા ધ્વનિ કરવાના ત્રીશ પૈસા મળે છે. ત્રીશ પૈસાને ખાતર આ બદમારો ટાળે વળે, ખૂમા પાડે, પોલીસ ચાણાં ઉપર હલ્લા કરે, પત્થર ફેંક, પછી તો જાપાની સૈનિકા સરખાં શાંત માણસાને પણ ખીજ તા ચડે જ તે !
ઊર
દેશભક્ત હેન્રી યંગ લખે છે કે “ખરાબર ! કારીઆની મઝા-રમાં મનુષ્યને જાન સસ્તે ભાવે મળી શકે છે, પણ એટલા તા સસ્તા નહિં જ, કે ત્રીશ પૈસાને ખાતર કારીઆવાસી વીંધાઇ જવા કે કપાઈ જવા તૈયાર થઇ જાય.
""
આખરે ઈંદ્રજાળ ભેદા. કેટલાએક મીશનરી રેલ્વેમાં એસી ચીનમાં પહેાંચ્યા, તે ત્યાંથી તેઓએ પેાતાને દેશ કાગળા રવાના કર્યો. અમેરિકાનાં વર્તમાનપત્રામાં કાલાહલ ચાલ્યા. જાપાની અધિકારીએએ ઘણા ખુલાસા ચોમેરથી બહાર પાડ્યા. પણ અમેરિકાવાસીઓને મન સંદેહ રહી ગયા. એક મડળી કારીઆમાં આવવા. તૈયાર થઇ. એ સારા થતાં તે જાપાની સરકારનાં ભાડુતી વમાનપત્રાએ બૂમરાણ મચાવ્યું કે “ જાશેા ના, જાશે! ના, કારીઆમાં કાલેરા ચાલે છે.” પણ પેલી મંડળીએ માન્યું નહિ. એટલે ખીજી બૂમ પડી કે ં ખબરદાર, તમારી જીંદગી જોખમમાં છે. કારીઆમાં તમારા પ્રાણ લેવા એક કાવતરૂ રચાય છે.” પણ પેલા મહેમાનેાના હૈયાં થયાં નહિં, જાપાની સરકારે જણાવ્યું કે “તમે તા નહિ સમજો, પણ અમારા માનવતા મહેમાન તરીકે તમારૂં રક્ષણ કરવાની અમારી ફરજ છે. ફિકર નહિ; તમારી સાથે અમારી
*
'
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯૮
એશિયાનું કલંક પોલીસ હાજર રહેશે. પરંતુ સાવધાન, પોલીસની સૂચનાને અનુસરજે, નહિ તે તમારી જીંદગીને જખમ છે.”
મહેમાનોનું મંડળ આવી પહોંચવાનું હતું તે દિવસે સ્ટેશનથી ઉતારાના મુકામ સુધી રસ્તા પર સિપાહીઓ ઉભેલા. કેરીઆવાસીઓ પણ અમેરિકાના મહેમાનોને આવકાર દેવા હોંશભર્યા દોડ્યાં આવ્યાં.
પોલીસે તલવાર કાઢીને એ નાદાનોને નસાડ્યાં. મહેમાનની ગાડી ગામમાં નીકળી ત્યારે બન્ને બાજુ પોલીસ ઉભેલી; અને રસ્તો
સ્મશાન સમે નિર્જન પહેલે. મહેમાને ચક્તિ થયા. કયાં હતો કેલેરા ? ક્યાં ગયું પેલું કાવતરું?
મહેમાનોએ હઠ પકડી કે અમારે તે દેશ જેવો છે. સરકાર કહે છે કે “તમને લૂંટવા ને મારી નાખવા એક મેટી ટોળી ખડી થઈ છે.” મહેમાને કહેઃ “ફિકર નહિ.” સરકાર સમજી કે ચોકખી. ના નહિ પડાય; પણ એક ઇલાજ હતા. કોરીઆવાસીઓને જ મહેમાને પાસે આવવા ન દેવા.
મહેમાનેને હેફિલ પર મહેફિલ અપાવા લાગી. સરકારી નિશાળે, કચેરીઓ, અદાલત, આદિ બતાવવામાં આવ્યાં. મહેમાનો મહેમાનીમાં જ તલ્લીન બન્યા.
આખી મંડળીમાં એક માણસ મક્કમ રહ્યો. એણે તે હઠ પકડી કે ચ્યારે આ દેશવાસીઓને જેવાં છે. એણે જણાવ્યું કે “હું એકલેજ આથડીશ. મારી સાથે પોલીસ નહિ.” એણે એક સભા ભરી. મંડ૫માં મેદિની માતી નથી, મહેમાનનું ભાષણ બધા તલ્લીન બનીને સાંભળે છે. એકાએક સેન્જરોનાં સંગીને ઝબુક્યાં. શ્રોતાજનોની ધરપકડ ચાલી. મહેમાનોને કહેવામાં આવ્યું કે “કૃપા કરી ચાલ્યા જાઓ.” મહેમાને આંખો ફાડી જણાવ્યું કે “પહેલી બેડી મને પહેરાવો, પછી જ આ નિર્દોષ મંડળીને તમે આંહીથી લઈ જઈ શકશે.” એક જ આદમીની મક્કમતા સફળ થઈ. સેના શરમાઈને ચાલી ગઈ.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
અમરિકાની દિલસોજી
આ એક મહેમાનના મનમાં એવો તિરસ્કાર, એ કોપ વ્યાપી ગયે કે એણે પોતાની મંડળને સંગાથ છોડે, એકાકી એ આખા કેરીઆમાં રખડશે. અમેરિકામાં જઈને એણે આખું ભોપાળું એના નગ્ન સ્વરૂપમાં રજુ કર્યું.
એ મંડળીના નિવાસ દરમ્યાન સરકાર શું કર્યા કરતી હતી?” તારો પર તારે છૂટતા હતા કે “મહેમાને વિરૂદ્ધ કાવતરું ચાલે છે. મહેમાનોની ગાડીને પટકવા માટે પાટા ઉખેડી નાખેલા છે, બેમ્બ છૂટવાની તૈયારી છે.”
અમેરિકામાં પાછા આવતાં એક પણ મુસાફરે આ રેલગાડીના અકસ્માત, કાવતરાં કે બોમ્બ વિષે એક ઉચ્ચાર સરખે યે નથી કર્યો. ઉલટું મહેમાનોએ ઠેર ઠેર જણાવ્યું કેઃ “એ રમણીય ભૂમિનાં લેકે–પુરૂષે, સ્ત્રીઓ ને બચ્ચાઓ-સ્ટેશને સ્ટેશને આઘે ઊભાં ઊભાં અમારી સામે દયામણી આંખે નિહાળી રહ્યાં હતાં. કવચિત ક્વચિત એ હર્ષનાદ કરતાં હતાં, પણ ઘણુંખરું તે એ ચુપચાપ ઉભાં રહેતાં. એની ચુપકીદીમાં અમે એનાં હૈયાં વાંચી શકતા. એના પ્રાણ પરદેશી સત્તાની સામે પિકારતા હતા.
આ રીતે દરિયાપારના પ્રવાસીઓ કેમેરા લઈ લઈને આવ્યા, ભાષણ દઈ ગયા, વિનાશની છબીઓ પાડી ગયા, ઘેર જઈને વર્તમાનપત્રોમાં કેરીઆની દુઃખમય કથની ઉપર કરુણાના થોડાએક શબ્દો પણ તેઆએ લખી કાઢયા. પરંતુ અમેરિકાવાસીઓ આવ્યા તે તે પોતાનાં દેવાલયોની ને પિતાના ધર્મબંધુઓની પાયમાલી સાંભળીને અમેરિકાના વેપારીઓએ બૂમરાણ કર્યું તે તે પેલી પોતાની રેલ્વે કંપનીઓના પાટા કેરીઆની ભૂમિ પરથી જાપાને ઉખેડી નાખ્યા એ બળતરાએ. પચીસ વરસ થયાં એનાં વીજળીનાં કારખાનાં કેરીઆની અંદર ચાલતાં એની તમાની પેઢીઓ જામી પડેલી; એના નાખેલા નળમાંથી કેરીઆવાસીઓને પાણી પહોંચતું; એને હાથે કેરીઆનાં જંગી વહાણે બંધાતાં; એના સંચાઓ વડે કેરીઆની ખાણમાંથી સોનું ખેંચાતું; કારીઆને દારૂગોળો એનાં કારખાનામાં તૈયાર થતે. જાપાને આવીને
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૦
એશિયાનું કલ”ક
એ બધું અમેરિકાની પાસેથી ઝુંટવી લીધું. પેાતાના વેપારીઓને એસુમાર હક્કો આપ્યા, એની હરીફાઇ સામે અમેરિકાવાસી હાથ. ખંખેરી ચાલતા થયા. પેાતાના હિતને જા પહેાંચી હાવાથી જ પ્રથમ દરજ્જે અમેરિકનાની આંખા ઝબકી હતી. ખાસ કારીઆની વિપત્તિ ફેડવાની કર્તવ્યભાવના તેના અંતરમાં જાગી નહાતી.
વિદેશી મુસાફરો તા મુગ્ધ હતા પેલી ભવ્ય સરકારી મ્હેલમલાતા ઉપર, સરકારે બંધાવેલા ખાગબગીચાઓ ઉપર અને આખા દેશમાં ઠેર ઠેર બંધાવેલી સુંદર સફાદાર સડા ઉપર. પરંતુ તે ન જોઇ શકયા કે એ મુશાભિત સડા કયાં અંધાવેલી હતી ? વસ્તાવાળા પ્રદેશમાં નહિ, દૂરદૂરનાં વેરાનમાં. ગામડાનાં ગરીબ કારીઅનેા પોતાનાં ગાડાં ખેતરાઉ અને પહાડી રસ્તા ઉપર સુખેથી ચલાવતાં. જરૂરજોગા વેપાર કરી આવતાં. એને આવા મનેાહર રાજમાર્ગોની જરૂર નહાતી. લોકા તા એ સડકાથી ભય પામતાં. પ્રજા પળેપળે. કાન માંડીતે ચમકી ઉઠતી કે જાણે એ સડકના પત્થામાં દૂરદૂરથી ચાલ્યા આવતા જાપાની સૈન્યના તાલબધ કદમના ધબકારા સંભળાય છે; તેાપખાનું લઇને સેના ચાલી આવે છે: રસ્તાના મુલકને આગ લગાડતી આવે છે; દેવળેા તાડતી અને લેાકા ઉપર ગાળી છેડતી આવે છે; કેમકે એ સડકા તા આ રમ્ય ભૂમિ ઉપર જાપાની સેનાને છેડી મૂકવા માટે બાંધવામાં આવેલી. એ મહેલમેલાતા અને રાજમાર્ગો બાંધવામાં હજારા લેાકાને તલવારનો અણીએ વેઠે વળગાડેલાં હતાં. એ જમીનો લોકા પાસેથી જબરદસ્તી કરી ઝૂટવી લેવામાં આવી હતી.
આ બધી કવિતા નથી, ગેલા મસ્તકની મિથ્યા કલ્પના નથી,. કઠાર સત્ય છે. કારીઆની શાભા વિસ્તારવા જતાં જાપાની સરકારે, એ દેશનું રાષ્ટ્રીય કરજ ૩૭૮,૨૫૬ ડૉલર હતું, તે વધારીને ૫૨,૪૬૧,૮૨૭ ડૉલર જેટલે પહોંચાડી દીધું છે; અને વાર્ષિક કરવેરા સને ૧૯૦૫માં ૩,૫૬૧,૯૦૭ લર હતા. તે વધારીને ૧૯,૮૪૯,૧૨૮ ડૉલર સુધી પહોંચાડયા છે. બદસુરત દેશને રમણીય અનાવવા જતાં, દેશનું કરજ એકસા તેતાલીસગણું વધારી દેવાય તે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
અમેરિકાની દિલસેાજી
૧૦૧
પ્રજા ઉપર સાડાપાંચગણા કર્ ચાંપી બેસાડાય, એ સારા કારાબારની એધાણી નથી, લોકાની ખાનગી મિલ્કતા, બલ્કે ખુદ ઔદ્દ દેવાલયાની જમીન પણ ઝુંટવી લેવાઇ હતી, ત્રણ લાખ જાપાનીઓને વેપારવાણિજ્ય તેમજ સરકારી નોકરી સાંપી દેવામાં આવ્યાં હતાં. જાપાનીઓને માટે જગ્યા કરી દેવા કારીઆવાસીઓ દેશ છેાડી ચાલી નાકળીને માઁચરીયા અને સાખીરીયાના ખરની ખખાલામાં ભરાઇ ખેઠાં, તા ત્યાં પણ જાપાની લશ્કર તત્કાળ પહેાંચી ગયું. એનું કારણુ બતાવવામાં આવ્યું કે “અમારી પ્રજા જ્યાં જાય ત્યાં એનુ રક્ષણ કરવાના અમારા ધર્મ છે !”
માજ દારીમાની પ્રત્યેક એન્ડ ઉપર જાપાની સલાહકાર” ચડી એડે છે. એની સીલક સરકારી એકામાં જ રાખવી પડે છે; ને એ સરકારી બેંકની મુન્સી સિવાય કાઇ એક એ સીલકનાં નાણાં પાછાં મેળવી શકે નહિ. એકા ઉપર તેા શું, પણ પ્રત્યેક કારીઅન શ્રીમંતના અંગત વહીવટ પર પણ અકેક જાપાની Steward (ચોકીદાર) ચાંપી દેવામાં આવ્યા છે, કે જે ધરના હિસાબ રાખે, તેમજ નાણાંપ્રકરણી સલાહ સૂચના કરે, સરકારના નીમેલા આ સલાહકારની પરવાનગી વિના `કારીઆના શ્રીમંત કશું ખર્ચ કરી શકે નહિ. એ કાયદા તાડનારની મિલ્કત તત્કાળ જસ થાય. એક શ્રીમંતે ચીનની અંદર કારીઆના તઙ્ગાને શિક્ષણુ દેવાની અભિલાષાથી પેકીંગની અંદર એક શાળા ઉધાડી. સરકારી અમલદારે એના ઉપર કાવતરાંના આરાપ મૂકી, એની મિલ્કત જપ્ત કરી, ચીનાઇ સરકાર એક સખૂન -પણ ન ઉચ્ચારી શકી. બીજા એક ગૃહસ્થે સરકારી બેંકમાં મૂકેલાં પોતાનાં નાણાંમાંથી એક લાખ સિક્કા ઉપાડવાની પરવાનગી માગી. સરકારે ના પાડી. એણે જીદ કરી. સરકારે એની આખી ઇસ્લામત જસ કરી. કારણ એવું બતાવવામાં આવ્યું કે એ બદમાસ સરકારની સામે કાવતરૂ રચતા હતા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૨
એશિયાનું મ્લ ક
૧૫§ સુધારાની માયા : નવી તૈયારી
સુ
લેહની સભામાં બેસીને જ્યારે જાપાન દુર્બળ પ્રજાઓના અચાવમાં ગર્જના કરતું હતું, ત્યારે એની પેાતાની છાતી થાક થાક થતી હતી. એણે જોયું કે “કારીઓના નિર્દોષ શાણિતના આનાદ દિગ્દિગન્તરા વીંધીને ચેામેર પહોંચ્યા છે.” એના અંતરમાં અવાજ ઉઠયા કે “શેા જવાબ આપવા’
અંતરને સેતાન ખાલી ઉડયા કે “સુધારા, સુધારા.”
ટાક્યાની સરકારે ઢંઢેરા લખીને અમેરિકા માકક્લ્યા. વર્તમાનપત્રાએ આ ઢંઢેરા છાપી નાખ્યા. ઢંઢેરામાં જાપાનને કાલ દીધેલે હતા કે “કારીઆની અમારી વ્હાલી પ્રજાને અમે સમાનભાવે સુખી અને સલામત રાખીશું, ક્રમે ક્રમે સંપૂર્ણ સ્વરાજ્ય બક્ષીશુ, લશ્કરી રાજ્યતંત્રને બદલે સીવીલ રાજ્યવ્યવસ્થા સ્થાપીશું', ગ્રામ્ય સ્વરાજ્ય અને શહેર સુધરાઇખાતું પ્રજાની ચુંટણીના ધેારણુ પર ચલાવીશું, ઇન્સાફના તખ઼ સામે જાપાની ને કારીઅન ઉભયને એક કાયદે ન્યાય કરીશું.”
આ સિવાય જગત પર પૂરી ભ્રમણા પાથરવા માટે એ જુના જુલ્મી હાક્રમાનાં ગવર્નર જનરલ હાઝેગાવા અને ડાયરેકટર આક્ એડમીનીસ્ટ્રેશન મી॰ યમાગાટાનાં રાજીનામાં મંજુર થયાં. પરંતુ મંજુરીના કાગળમાં જાપાની સીવે લખ્યું કે “વર્ષો સુધી ઉજ્જવળ સેવા બજાવનાર આ એ લાયક અધિકારીઓનું રાજીનામુ સ્વીકારતાં મને દુ:ખ થાય છે.
""
આમ લશ્કરી રાજ્યને પલટા આર ભાય છે. એક હાથે જાપાની સચીવ અમેરિકાને કારીઆ પરત્વેની પેાતાની મમતાનાં ખાત્રીવે મોકલે છે; અને ખીજે હાથે તલ ચલાવવા કારીઆને કિનારે છ હજાર સૈનિકાને કાલા પહેોંચાડે છે. સુધારાના સંદેશા સંભળાવીને તત્કાળ કારીઆની છાતી ઉપર ત્રણ હજાર વધુ પેાલીસા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
સુધારાની માયા નવી તૈયારી
૧૦૩ અને બસે વધુ અમલદારે બંદુકે લઈને ચડી બેસે છે. અત્યાચારે કરનાર જુને એક પણ અમલદાર કશી શિક્ષા નથી પામતો.
અત્યાર સુધી માત્ર ઈસારે કામ ચાલતું. હવે “સુધારા જાહેર થયા, એટલે લેખી હુકમથી પિોલીસને ગોળી ચલાવવાની છૂટ મળી. ઉત્સવોની અંદર પ્રજાને સંગીતજલસા કરવાનો પ્રતિબંધ, પાંચ પાંચ કુટુંબનાં મસ્તક પર અકેક જાપાની અમલદારની નીમણુક, મલ્લકુસ્તીની મનાઈ, ઉજાણીની મનાઈ, પુર્ણિમાના ઉત્સવની મનાઈ : અને એ મનાઈના ઉલ્લંઘનની પાધરી શિક્ષા, આંખો, મીંચીને ગેળીઓ છેડવાની.
ઇન્સાફની પ્રથામાં પણ એજ તરેહના સુધારા થયા. બંદીવાનને કેવળ એક જ પ્રશ્ન પૂછાયઃ “ફરીવાર કદિ “મેસેઈ પોકારીશ!” જે હકારમાં ઉત્તર હોય તે કારાગૃહની અધારી યાતનાઓ એની બરદાસ્ત કરવા તૈયાર હતી. છતાં અદાલતમાં આ સવાલને એક કુમારિકાએ ઉત્તર દીધેલું કે “છુટીશ તે પહેલી જ તકે હું મારી માતાનું નામ પોકારવાની.” એટલે તુર્તજ કારગ્રહને અંધકાર એ બાળાના સંસાર પર ફરી વળે. * વધુ કપણ રીબામણું, વધુ રક્તપાત, વધુ ને વધુ દમન આર ભાય—અને તે બધું સુલેહશાંતિને નામે, નિર્દોષ અને શાંત પ્રજાજનોની સહીસલામતીને નામે ચાલ્યું.
સુધારાની આ દ્રજાળથી બહારની દુનિયા ઠગાઈ છે, પણ કારીઆ નથી ઠગાયું. જાપાન કારીઆના અંતરને નથી ઓળખી શક્યું. પ્રત્યેક કેરી આવાસીના પ્રાણમાં આજે ઉંડામાં ઉંડી કટુતા વ્યાપી રહી છે, અને એ ઝેર જમાનામાં જતાં યે નથી નીકળવાનું. હવે કેરીઆ વિચાર નથી કરતું, બુદ્ધિપૂર્વક સમજીને ધિક્કાર નથી તું, ધિક્કાર તે એના લેહીના પ્રત્યેક બિન્દુમાં પ્રવેશી ચૂકયે છે. સુધારાનાં છળ કેરીઆના ઝખે નહિ રુઝાવી શકે. એનું ખૂન પિોકારી ઉઠે છે કે “ચાલ્યા જાઓ અમારી ભૂમિ પરથી.” બસ! એથી કમતી કે વિશેષ કશું યે સમજવા એ માગતું નથી. '
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૪
એશિયાનું કલંક કેરીઆ અત્યારે સ્વાતંત્ર્યને લાયક છે કે નહિ, આંતરરાષ્ટ્રીય સબંધની દષ્ટિએ જોતાં જાપાન અત્યારે કેરીઆને મુક્ત કરી શકે કે નહિ, એ સવાલે વિચારવાની કારીઆ ના પાડે છે. હવે તો એ સવાલ સમજણને નથી, દારૂણ દર્દનો છે, ઉંડા ધિક્કારનો છે, સેંકડો વર્ષોના કારી ઝખે છે. કારીઆનું સંતાન ખીજ નથી બતાવતું, આંખો રાતી નથી કરતું, બહુ ઓછું બોલે છે, પણ એના હૈયાની જ્વાળા ચુપચાપ ભડભડી રહી છે.
છતાં કેરીઆ ક્રોધાંધ બનીને ભાન ભૂલ્યું નથી. દુનિયાની નજરે કારીઆ પાગલ બનીને ચુપચાપ પડેલું દેખાય છે, પણ એ દેશના ઉંડાણમાં વ્યવસ્થિતપણે વિધવિધ ચળવળ ચાલી રહી છે. શાંગાઈ શહેરની અંદર કેરીઆની કામચલાઉ રાષ્ટ્રીય-સરકાર (Provisional Government) ની હમણાં જ બેઠક મળેલી એ કેવળ નાટકીય તમાસ નહતો. જાપાનને માલુમ છે કે દેશભરની અંદર એ રાષ્ટ્રીય રાજ્યતંત્ર ચુપચાપ ગોઠવાઈ ગયું છે તે રાજ્ય ચલાવી રહ્યું છે. પણ એની કચેરીઓ કયાં કયાં છે, એના અધિકારીઓ કેણ કેણ છે, એનાં સાધને કયાંથી ચાલ્યાં આવે છે, તેનું જરાયે ભાન જાપાની જાસુસને નથી. બીજી ભયાનક બીના પણ જાપાની સરકાર જાણે છે કે પોતાના જ જાસુસો એ ગુપ્ત રાજ્યતંત્રને મદદ કરી રહ્યા છે. પણ જાપાની સરકાર કઈ સાચા અપરાધીને નથી શોધી શકી. સેંકડે શકદારો પકડાય છે, ઉગ્ર સજા પામે છે; પણ પેલું ગુપ્ત રાજ્યતંત્ર પ્રતિદિન પ્રબલ બનતું જાય છે. એ ગુપ્ત કેરીઅન સરકાર સાંગાઇ, ઈંગ્લાંડ અને અમેરિકા સાથે પત્રવ્યવવાર ચલાવે છે. નાણાં મેળવે છે, ને મેકલે છે. “સ્વાધીનતાનું પત્ર”ની હજારો નકલો છુપી છુપી છપાઈને ઘેરઘેર પહોંચે છે, હજાર કાસદો પકડાય છે, તે યે એ ગુપ્ત–સેનાનું દળ ખૂટતું નથી. બલિકે શાળાની અંદર શિક્ષકોની સામે ને સામે સટીફીકેટ ચીરી . નાખે છે; પુરુષો “અમર રહો મા !” પોકારે છે. સોજો મુંઝાઈને સ્તબ્ધ બને છે; કારણ, કતલની કે મારપીટની કશી અસર રહી નથી.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
猪 U
19
大韓民國三年一月一日
臨時政府及臨時議政院新年祝賀或紀念摄影
શાંગાઇ નગરમાં સ્થપાએલુ કામચલાઉ કારીઅન પ્રાસત્તાક રાજ્યમડળ એ કાંઇ નાટકીય તમાસે નહાતા.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
સુધારાની માયા : નવી તૈયારી
૧૦૫
જાપાને જગતના કાનમાં એવું ઝેર રેડવુ છે કે કારીઅનેા સ્વરાજ્યને માટે નાલાયક અને ભ્રષ્ટ લાકા છે. એ માન્યતા ફેલાવવા માટે જાપાને ઘણી દૌલત ખરચી છે. પણ એ વાત જૂડી છે. અલખત એ દેશનુ પુરાણું રાજશાસન સડેલુ હતુ ને એને વિનાશ લખાઇ ચુકયા હતા. એ ગયું. ત્યાર પછી તેા એ પ્રજા જ્યાં જ્યાં ગઈ ત્યાં ત્યાં એણે પેાતાની શક્તિ બતાવી દીધી છે. જાપાનના ઝુલ્મથી નાસીને મંચુરીઆમાં જઇ વસેલા એ પ્રજાજના અતિ ઉદ્યમી ખેડુતા બન્યા છે, તે આબાદ થયા છે. હાવા ટાપુઓમાં પાંચ હજાર કારીઅનેા છે, એ બધા શેરડીનાં વાવેતર ઉપર મજુરી કરે છે. છતાં તે મજુરીએ પેાતાનાં સંતાને માટે અઠ્ઠાવીસ નિશાળેા ખાલી છે. બાલકાની કુલવણી માટે દર વરસે માથા દીઠ વીસ વીસ ડૉલરાના એ લાકા કાળા કરે છે. અદગી માટે સેાળ તા દેવાલયેા અધાવ્યાં છે. હાવામાંથી અસાદસ કારીઅને તે યુદ્ધમાં પણ જોડાએલા, વળી મંચુરીયામાં વસતા વીસ હજાર કારીઅનેામાંથી ધણા મરદો રશિયાનાં સૈન્યમાં જોડાઇને લડાઇ પણ ખેલી આવ્યા છે. નાસીને જે જે કારીઅનેા અમેરિકા પહાંચી શક્યા, તેઓએ કેલીફાનીઆમાં ડાંગરની ખેતી જમાવી છે ને તેઓ અત્યારે આબાદ બન્યા છે. તરુણ કારીઅનેએ અમેરિકાનાં વિદ્યાલયેામાં ને વેપારમાં ઉંચી પ્રતિષ્ઠા સ્થાપી છે. એ કહે છે કે એક વાર અમને આત્મશાસનની તક આપે!, તે પછી જુઓ, અમે કેવુ' કરી ખતાવીએ છીએ.
ત્યારે હવે?
જાપાન મુંઝાયુ છે. માર્ગ સૂઝતા નથી, પિસ્તાલ લાલાજ બની છે. એની સન્મુખ ખેજ રસ્તા ખુલ્લા છે. કાં તા દેશ છેાડી -ચાલ્યા જવું; નહિ તેા બે કરોડ કારીઆવાસીઓને ચુકતે હિસાબે રૈંસી નાખવા, એ પ્રજાનું અસ્તિત્વ આ ખકની અંદરથી ઉખેડી નાખવું. ખીજો માર્ગ નથી. કારણ, કારીઆએ આખરની તૈયારી કરી મેલી છે. મેાતની પથારી બિછાવી રાખી છે, એકેએક પ્રજા-જન–એકએક—પેાતાના પ્રાણ બે હાથમાં ધરીને ઉભે છે. એ ખીજી કાંઇ સમજતા નથી. પિતૃભૂમિના પ્રાણ એ પ્રત્યેકને સ્મશાનમાંથી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૨
એશિયાનું કલ ક
સાદ કરી રહ્યો છે. પ્રકાશની એને પરવા નથી. અંધકારના–મૃત્યુના અમરભુવનમાં દાખલ થવા એ તલસે છે. હવે તે બીજા ક્રાઇ ધ્યાળુને વ્હારે ધાવા કાલાવાલા કરતા નથી. સાગરને સામે પારથી આશાના સંદેશા નહિ, પણ મૃત્યુના ધુધવાટા એ કિનારે બેઠા બેઠા સાંભળે છે. હજારો વીરવીરાંગનાનાં હૃદ આકાશની અંદર ચાલ્યા. જતાં એ નિહાળે છે. એ હસે છે-પ્રેતની પેઠે હસે છે, અમર દુનિયાનાં એ દર્શન કરે છે અને પળે પળે પાકારે છે કે અમર રહેા મા કારીઆ !”
r
ત્યારે હવે જાપાને શું ધાર્યું...?
નકશા પર નજર કરા. નકશા એને ઉત્તર દેશે. કારીઆને કિનારૈથી જાપાની તાપા ખસે કે વળતે જ પ્રભાતે જાપાનના ખીજો કાઇ દુશ્મન ત્યાં પે। માંડશે તે જાપાન ઉપર ગેાળા છેડશે એવી જાપાનને ધાસ્તી છે. પરતુ એથી યે ઉડાણમાં પેલી ‘ મહા જાપાન ’ બનવાની મુરાદ કારીઆની ગુલામીનું સબળ કારણ છે. કારીઆની અંદર દારૂગાળા અને સેના જમાવી એક દિવસ ચીનને કબ્જો લેવા છે. પછી એશિયાના ખીજા પ્રદેશ પર પાંખા પસારવી છે. સામ્રાજ્ય સ્થાપવું છે. અને પાસીીક મહાસાગરની માલીકી માટે મથવું છે. એટલે કારીઆને જાપાન રાજીખુશીથી કદી નહિ ડે.
કારીઆની પ્રજા ઉપર ખ્રીસ્તી ધર્મની પ્રચંડ અસર લાંખા સમયથી થવા પામી છે. અને એ પંથને પ્રતાપે જ કારીઆ જાપાનના કારમા સિતમા સહેતાં શીખ્યુ છે. ૧૫૯૨માં જ્યારે જાપાની હાક્રમ હીડેજોશીની તલવાર કારીઆની કતલ કરતી હતી, ત્યારે બહુપચના અમુક જાપાની સાધુઓની દગાબાજી પકડાએલી, તે દિવસથી ઔદ્દ સાધુને શીલનગરમાં પગ મૂકવાની મના થઇ, ક્રમે ક્રમે ઔદ્ધ ધર્મના પ્રકાશ પ્રજાના હૃદયમાંથી મુઝાવા લાગ્યા, લાકા મેલાં દેવદેવીઓની ભયાનક પૂજામાં પડવાં, પ્રજાના આત્મા ઉપર દેવદેવીએના ડર તાળાઇ રહ્યો, ત્રાસનું ધાર વાદળ છવાયું. એ હાલતમાં કારીઆના કિનારા પર પરદેશી પ્રીસ્તી પાદરીઓએ પગ મૂકયે... ઇ. સ. ૧૮૦૦ ની આસપાસ જ્યારે બહારની પ્રજાને માટે હજી.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
સુધારાની માયા: નવી તૈયારી
૧૦૭ કરીઓનો કાર નહતો ખુલ્યા, ત્યારે પાદરીઓ મોટી આફત વીતે દેશમાં ચાહે તે ઇલાજે દાખલ થયા. ધીરે ધીરે ઇસુનો આશા-- સંદેશ એ નિરાશ અને વાસિત કરી અને કાને મીઠો લાગ્યો. પાદરીઓએ એ અજાણ જબાન જલ્દી શીખી લીધી. લોકોને નિત્યજીવનના સરળ-સુંદર, સુખકર નિયમ બતાવ્યા: સ્વચ્છતા ને પવિત્રતા શીખવી; રત્રીઓનાં અકારું અમાનુષી બંધન ઢીલાં કરાવ્યાં બચ્ચાંએને માટે નિશાળે ખેલી ને ઇસ્પીતાલ આપી. સુકોમળ હદયનાં કારીઅન નરનારીઓ અજબ ઝડપથી આ નવી દિશામાં દાખલ થવા લાગ્યાં.
એ અસર કેટલી ઉંડી ગઈ? બંદીખાનાની અંદર ડેકયું કરીને જોઈ શકાય કે એ પ્રાર્થના, એ પાની ક્ષમાપના, અને મૃત્યુ પછીના મનહર છવનની એ આશાનાં મૂળ કેટલાં ઊંડાં બાઝેલાં હતાં. સીંગમાનના જેલ-જીવનનું ઈશ્વરી માધુર્ય આપણે જાણ્યું છે.
જાપાની રાજસત્તાએ આવીને ખ્રીસ્તી ધર્મ ઉપર દાંત કચકચાવ્યા. એણે જોયું કે પ્રજા બધું જેર એ ઈસુના જીવનઝરણમાંથી મેળવી રહી છે. પિતાની સંસ્કૃતિમાં આ ખ્રીસ્તી પ્રજાને મિલાવી તા પહેલાં એ ઝરણ કલુષિત કરવું જ જોઈએ.
પછી તે જે જે જુલ્મ ખેલાયા છે તે તમામનાં સહેનારાં મોટે ભાગે ખ્રીસ્તી કરીઅન જ હતાં. ગેરા ધર્મગુરુઓ પર અનહદ અત્યાચાર થયા છે. દેવાલયને આગ લગાડવામાં આવી છે. અપમાનની સીમા નથી રહી.
આ અહિંસકતા, અડગ સહનશીલતા અને સ્વાતંત્ર્યની ઝંખના એ તમામ શીખવનાર પ્રસ્તી ધર્મ છે. એને પ્રતાપે જ આજ કેરીઆની પ્રજા જપીને બેસી નથી જતી, તેમ શ ઉઠાવી શકતી નથી. મન મુખે સહે છે, તે પ્રીસ્તી હેવાને કારણે સહે છે.
શું જાપાન આ કાયડાને ઉકેલ આણી શકશે?” એ સારી. દુનિયાનો પ્રશ્ન છે. પ્રશ્નને પ્રત્યુત્તર એક જ છે કે દિવસે દિવસ ઉકેલ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ == 108 એશિયાને લંક અધર બની રહ્યો છે. તાત્કાલિક સુધારાની નવાજેશનું નૉટક ભજેવિને અથવા અર્ધ–સ્વાધીનતાની ઉદાર બક્ષીસ કરીને જાપાન કદાર કેરીઆના ક્રાંતિયુદ્ધને ચીલા પરથી ઉતારી નાખી શકશે, પર આવો વિચાર કરવામાં જ વ્યર્થ સમય-વ્યય છે, કારણ કે વર્તમાન જાપાન એ લેકશાસન, આંતર-રાષ્ટ્રીય ઇન્સાફ અને સમાનતાની વાણીમાં વાત જ કરતું નથી. જાપાને આપવા કહેલા સુધારાઓ પણ વિપ્લવની હીલચાલ સાથે નહિ ચાલી શકે. કદાચ આ બધા સુધારા કરીને બક્ષવામાં આવે, કાનડા ઉ. ઈગ્લાંડ ધરાવે છે તેથી વિશેષ કશેએ અંકુશ જાપાનકારીઓ પર ન રાબ, તે પણ કારીઅને નહિ સંતોષાય. સંપૂર્ણ છુટાછેડાની સિદ્ધિ સુધી સ્વાતંત્ર્યસંગ્રામ વિરમશે નહિ. એનાં બે કારણે છે. એક તે આ નવા યુગની જ ભેટ રૂપે આત્મ-નિર્ણયની ભાવના એનામાં આવી છે, ને બીજું જાપાનના શાસને એ ભાવનાને પોતાના સિતમેની સરાણ પર સજીને કાતિલ બનાવી આપી છે. કારીગીરીમાં પ્રવીણ જાપાન પણ પિતાની તલવાર આટલા દિવસ સુધી ધરમાં ખરડ્યા પછી એ તલવારને ટીપી ટીપી સુંદર ઓજારનું રૂપ આપીને એને સ્વીકાર થોડે જ કરાવી શકવાનું છે? કેરીઆમાં એના પ્રયત્ન મૃગજળ સમ મિથ્યા છે. બે કરોડ લેકેની એક મહાતિને ધ્વસ શું જાપાન કરી શકશે? કદાપિ નહિ. અમર રહે માતા કેરીઆ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com