________________
સમ્ર ભગીઃ પચમ-ષષ્ઠે ભગ
૧૭
વ્ય અર્થાત અનિવ ચનીય. તેમજ ઘટ. એટલે ઘટના‘સ્યાત્ અવક્તવ્યમેવ ’ રૂપ આ ચેાથેા ભંગ ફલિતા થાય છે. (આમાં કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે-એકી સાથે પરસ્પર વિરુદ્ધ એ ધર્મ કહી શકે એવા કેાઈ શબ્દ ન હેાવાથી, વસ્તુનું સ્વરૂપ કથંચિત્ અવક્તવ્ય રહે છે; અને વસ્તુનું સ્વરૂપ કથંચિત્ અવક્તવ્ય છે, સવ થા અવક્તવ્ય નહિં જ; જો સવ થા અવકતવ્ય હોય તેા અવક્તવ્ય શબ્દ પણ ન ચાજી શકાય.) ચતુર્થ ભંગ સમાસ.
પંચમ ભંગ
હવે અપૂર્વ કે પાંચમા ભંગ પ્રક્ટ કરે છેઃ— स्यात् ઞપ્તિ પત્ર સ્થાત્ અવવ્યમ્ કૃતિ ।—સભ્રંશપૂર્વક યુગપત્ સદશ—અસદશને લઇ અનિર્વચનીય કલ્પનાપ્રધાન આ ભંગ છે. પોતપાતાના દ્રવ્યાદિ ચતુષ્ટયની અપેક્ષાએ (વસ્તુનું) અસ્તિત્વ હાવા છતાં, સદશ-અસભ્રંશરૂપ પ્રરૂપણા કરવાને આ ભંગ અસમર્થ છે. જીવાદિ સર્વ વસ્તુ સ્વાતિ અપેક્ષાએ ‘અસ્તિ’ રૂપ હાવા છતાં, વિધિ અને નિષેધ એ અને રૂપે (એકી સાથે) વચનગાચર થઈ શકે એમ નથી. e. g. આ પ્રદેશે (સ્થળે) ઘટ છે; આમ ઘટ વિધિરૂપ હાવા છતાં પણ, તેના સ્તૂપ અને અસરૂપ એ બંને ધર્મને લઇને એકી સાથે એ અને ધર્મ કહી શકાય એમ નથી, માટે સ્યાત અસ્તિ એવ સ્યાત્ અવકતવ્ય એવ ચ ઘટઃ '—એ પાંચમા ભંગ ફિલતાથ થયે. પંચમ ભંગ સમાપ્ત
