________________
કાલાદિ આઠવડે અભેદવૃત્તિથી પ્રમાણ
* ૨૩ "कालात्मरूपसंबंधाः संसर्गोपक्रिये तथा । गुणिदेशार्थशब्दाश्चेत्यष्टौ कालादयः स्मृताः ॥ " .
અર્થાત-કાલ, આત્મરૂપ, સંબંધ, સંસર્ગ, ઉપક્રિયા, ગુણિદેશ, અર્થ અને શબ્દ એ આઠ કાલાદિ કહ્યા છે.
આ અંગે વિશેષ જિજ્ઞાસુએ સ્યાદવાદ રત્નાકરની - લઘુવૃત્તિમાં જેવું.
આ સપ્તભંગી વિવક્ષામાં રસવૃત્તિથી (પ્રમાદથી) મારાથી કાંઈ દુરુકત થયું હોય તો બુધ પુરુષોએ શાસ્ત્રાનુસાર તે સુધારી લેવું.
|| ઈતિ સપ્તભંગી સમર્થન રૂપ પ્રથમ સર્ગ સમાપ્ત. સમયે ( યુગપત) એક જ શબ્દદ્વારા કહી શકાય છે, આ યુગપત જાણવું. અહિંઆ એ ધ્યાનમાં રાખવાનું છે કે તે શબ્દ વાચક તે એક જ ધર્મને છે (કેમકે શબ્દ બધા ધર્મોને એક સમયે ન જ કહી શકે.), પણ તે વા ધર્મની બીજા બધા ધર્મો સાથે અભેદ વૃત્તિ માની હોવાથી, તે એક ધર્મની વિવક્ષામાં બધા ધર્મો એક શબ્દ વડે યુગપત સમજાઈ જાય છે.
કાલાદિ વડે અભેદ વૃત્તિ શું ?–એ પણ સમજવા યોગ્ય છે –
" तत्र (१) स्याज्जीवादिवस्त्वस्त्येवेत्यत्र यत्कालमस्तित्वं तत्कालमशेषानन्तधर्मा वस्तुन्येकडेति तेषां कालेनाऽभेदવૃત્તિ ?'
છવાદિ કથંચિત્ “અસ્તિરૂપ ” છે જ, એમાં જે કાલે અસ્તિત્વ ગુણ છે, તે જ કાલ નાસ્તિત્વાદિ બીજા અનંત ગુણે પણ તે વસ્તુમાં એકત્ર રહેલા છે, તેથી તે ધર્મોની કાલે કરીને અભેદ વૃત્તિ જાણવી.
(२) यदेव चास्तित्वस्य तद्गुणत्वमात्मरूपं तदेवान्यानंतगुणानामपि इति आत्मरूपेणाऽभेदवृत्तिः।
