________________
૧. દ્રવ્યાર્થિક નયના નૈગમાદિત્રણ ભેદ
(૧) નીગમ નય હવે નિગમ નયની પ્રરૂપણ કરે છે –
નિગમને વ્યુત્પત્ય—“ જમા વધમાન જસ્થાસૌ નિગમ: ” અર્થાત “ નથી એક જેને ગમ (બોધ માર્ગ) તે નિગમ” નય કહેવાય. (અહિં નેકગમ”માંથી ક” નો “પૃષોદરાદિત્વને લઈ લોપ થયો છે, એટલે “નગમ” રહ્યું.)
આ નિગમ નયના ત્રણ ભેદ છે: (૧) ધર્મદ્રયગોચર નૈગમનય, (૩) ધમકયગોચર નૈવ નય (૩) ધર્મ–ધમીગેચર નય. - અહીંઆ “ધમી' એટલે દ્રવ્ય, અને ધર્મ એટલે વ્યંજનપર્યાય સમજવો.
પ્રથમ ભેદનું (ધર્મદ્રય ગ્રહણ કરનાર નિગમનું) ઉદાહરણ-- “તૂ તમામનિ ” આમામાં સત ચૈતન્ય ધર્મ છે. અહિંઆ આત્મા દ્રવ્યના બે ધર્મનું ( વ્યંજન પર્યાય) કથન કર્યું:-(૧) ચૈતન્ય અને (૨) સત; તેમાં ચિતન્ય નામને વ્યંજનપર્યાય વિશેષ્યરૂપે હોવાથી મુખ્ય છે; સત નામને વ્યંજન પર્યાય વિશેષણરૂપે હોવાથી અમુખ્ય (ગૌણ) છે. આમ એક ધર્મના પ્રધાનપણું અને બીજાના ધર્મના અપ્રધાનપણુએ વસ્તુને પિડિતાર્થ કહેવારૂપ નિગમ નયને આ પ્રથમ ભેદ થયો.
