________________
સહુભાવી ગુણઃ ક્રમભાવી પર્યાય
પ૧ અર્થાત–પર્યાય દ્વિવિધ-(૧) કમભાવી, (૨) સહભાવી, સહભાવી પર્યાય તે ગુણ કહેવાય છે. ગુણને પર્યાય કહ્યું તેમાં દોષ નથી, કેમકે ગુણ છે તે સ્વવ્યક્તિવ્યાપિ પર્યાય સામાન્ય છે.
તેમાં (૧) સહભાવી પર્યાય તે ગુણ–જેમકે, આત્માના વિજ્ઞાન વ્યક્તિ–શકિત આદિ, અને (૨) કમભાવી પર્યાય તે પર્યાય. જેમકે–સુખ, દુઃખ, હર્ષ, શેક આદિ આત્માના પર્યાય. (અહીં એમ સમજવાનું છે કે જ્ઞાનાદિ પર્યાયાંતર થાય તોપણ જ્ઞાનાદિ, અને સુખ પર્યાયાંતર થાય તે દુ:ખ, હર્ષ પર્યાયાંતર થાય તે શક; માટે જ્ઞાનાદિને સહભાવિ પર્યાય (ગુણ) કહ્યા, અને સુખ, દુઃખાદિને ક્રમભાવ (પર્યાય) કહ્યા. દાખલા તરિકે જુઓ–અત્યારે આપણે સુખ અનુભવીએ છીએ, અનુભવવું, જાણવું, વેદવું એ એક જ છે), તેમાં સુખ પણ પર્યાય છે અને સુખનું જે જ્ઞાન (અનુભ
* સ્વવ્યક્તિવ્યાપિ પર્યાય સામાન્ય છે; અર્થાત (વ્યક્તિરૂ૫) જૂદા જૂદા જે પર્યાય તે બધામાં સામાન્યપણે વ્યાપેલે (રહેલે) જે પર્યાય તે ગુણ છે.
+ અહીં આત્માને વિજ્ઞાન વ્યક્તિ-શક્તિ આદિ ગુણ કહ્યો; તેમાં એમ સમજવાનું છે કે આત્માને ગુણ જ્ઞાન આદિ છે. પણ તે જ્ઞાનાદિ કઈમાં વ્યક્તિરૂપે છે, કેઈમાં શક્તિરૂપે છે. અર્થાત કોઈમાં (જેમકે કેવલિમાં) સંપૂર્ણ વ્યક્ત–પ્રગટ થયા છે, કેઈમાં સત્તારૂપે જ (શક્તિ રૂપે જ) રહેલા છે (જેમકે સુક્ષ્મ નિગદના જીવ); પણ છે તે ખરા જ.
