Laghu Kshetra Samasa athwa Jain Bhugol

Author(s): Ratnashekharsuri, Pratapvijay, Dharmvijay
Publisher: Muktikamal Jain Mohan Mala

Page 591

૩૦૪
શ્રી લઘુક્ષેત્રસમાસ વિસ્તરાર્થ સહિત. લાખ) જન વિસ્તારવાળો છે, એ દ્વીપના વલયાકાર મધ્યભાગમાં એટલે એ
દ્વીપના આઠલાખ એજનના બે વિભાગ થાય તેવા પહેલા પુષ્કરદ્વીપમ વિભાગને પર્યન્ત અને બીજા વિભાગના પ્રારંભમાં માનવોત્તર
ધ્યવર્તિમાન ઉર્વત નામને પર્વત આવેલું છે. તે પણ દ્વીપવત્ વલયાકાર પત્તરપર્વત છે, જેથી એ પર્વત પુષ્કરદ્વીપના પહેલા અર્ધભાગથી બહાર
ગણાય છે, કારણકે એને વિસ્તાર બીજા અર્ધભાગમાં આવેલે છે, જેથી જંબદ્વીપતરફને અથવા કાલેદસમુદ્રને સ્પશે તે પહેલે અભ્યન્તર પુષ્કરાર્ધ સંપૂર્ણ ૮ લાખ એજનને છે, અને બીજે બાહ્યપુષ્કરાર્ધ દેશાન [ માનુપિત્તરવિસ્તારના ૧૦રર જન રહિત ] આઠલાખ જનની છે. એ પ્રમાણે અભ્યન્તરપુષ્પરાધને વીટાયેલી એ પર્વત જાણે અભ્યન્તરપુષ્કરાર્ધદ્વીપની અથવા મનુષક્ષેત્રની જગતી સર [કોટ સર] ન હોય ! તે ભાસે છે, માટે ગાથામાં “=જગતી સરખો ” કહ્યો છે.
એ પર્વતનું પ્રમાણ લવણસમુદ્રમાં કહેલા આઠ વેલંધરપર્વત માનુષોત્તર સરખું છે, એટલે મૂળમાં ૧૦૨૨ યોજન પહોળે ત્યારબાદ પર્વતનું પ્રમાણ એક બાજુએજ ઘટતો ઘટતા શિખરતલે ૪૨૪ જન પહોળો અને સિંહનિ છે. અને ૧૭૨૧ જન ઉંચો છે. અહિં પ્રમાણની સરખાયાદી આકાર, મણીમાં વેલ ધરપર્વત સરખો કહ્યું, પરંતુ આકારમાં તો
રીસિસિંહનિષાદી આકારવાળો છે, એટલે સિંહ જેમ આગળના બે પગ ઉભા રાખીને અને પાછલા બે પગ વાળી કુલા તળે દાબીને સંકેચીને બેસે તે વખતે પશ્ચાભાગે નીચે અને અનુક્રમે આગળ મુખસ્થાને અતિ ઉંચો દેખાય તેવા આકારનો છે, જેથી આ પર્વત બહારની બાજુમાં મૂળથીજ ઘટતા ઘટતા વિસ્તારવાળી થઈ અભ્યત્તરભાગે ઉભી ભિત્તિસરખો જ ઉચા રહી શિખરતલે કર૪ યોજન માત્ર રહે. જેથી ૧૦રર માંથી ૪૨૪ બાદ કરતાં ૫૯૮ યેજનનો ઘટાડે તે કેવળ બહારની બાજુમાંજ , અને અભ્યનરબાજુમાં કંઈપણ વિસ્તાર ન ઘટવાથી ઉભી ભિત સરખા ઉચો જ રહ્યો.
અથવા આ પર્વતના આકારમાટે શાસ્ત્રમાં બીજું દ્રષ્ટાંત કહ્યું છે તે આ પ્રમાણે–પુષ્કરદ્વીપના અત્યંત મધ્યભાગે વલય આકારે સર્વબાજુ ફક્ત એક પર્વત એ કલ્પીએ કે જે મૂળમાં ૨૦૪૪ જન વિસ્તારવાળે હોય, અને શિખરતલે ૮૪૮ જન વિસ્તારવાળ હોય. એ પર્વતકલ્પીને તેના અતિમધ્યભાગથી બે વિભાગ કરી અંદરના વિભાગને ઉઠાવી લઈ ગમે તે સ્થાને રદ કરી દઈએ,
1 અથવા જંબુંદીપને જેમ જગતી વીટાયેલી છે, તેમ મનુષ્યક્ષેત્રને આ પર્વત વીટાયેલો છે.