________________
ભગવાન મહાવીરે સંયમ જીવનની પ્રેરણા કરી જેથી અનેક લોકોએ દીક્ષા ગ્રહણ કરી પરંતુ, આ દીક્ષા લેવા અને પાળવાવાળા લોકોના ભિન્ન પ્રકારને દર્શાવવા પ્રભુએ દર્શાવેલી ચોપાઈ રસપ્રદ છે.
चतारि पुरिसजाया पणत्ता, त जहाः सीहताए णाममेगे णिक्खते सीहत्ताए विरहई। सीहतो णाममेगे णिक्खते सियालताए विरहई सियालताए णाममेगे णिक्खते सिहताए विहरई सियालताए णाममेगे णिक्खते सियालताए विहरई। આચાર્ય નિત્યાનંદ સુરીજીએ આ ચૌભંગીનું અર્થસભર રસદર્શન કર્યું છે.
ઘર સંસાર, સગા સંબંધીનો ત્યાગ કરી મહાભિનિષ્ક્રમણ કરવાવાળા પુરુષોના ચાર પ્રકાર છે. કેટલીક વ્યક્તિ સંસાર ત્યાગતી વખતે સિંહવૃત્તિવાળી હોય અને જીવનપર્યત સિંહવૃત્તિથી સંયમનું પાલન કરે છે. કેટલીક વ્યક્તિ ઘરનો ત્યાગ કરતી વખતે સિંહવૃત્તિવાળી હોય છે પરંતુ, ધીરે ધીરે તેની ભાવના બદલતી જાય છે. ઉત્સાહ ઠંડો પડતો જાય. વૃત્તિની અધોગતિને કારણે તે વ્યક્તિ શિયાળ જેવું જીવન જીવવા લાગે.
કેટલીક વ્યક્તિઓ સંસાર ત્યાગ વખતે શિયાળ વૃત્તિ જેવા હોય પરંતુ, સાધનામાં આગળ વધતા જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરતાં, અનુભવ રસ ચાખતાં તેમના ઉત્સાહ અને જાગૃતિમાં વૃદ્ધિ થાય છે અને તે સિંહવૃત્તિવાળા બની જાય છે. ચોથા પ્રકારના પુરુષો શિયાળવૃત્તિથી સંસાર ત્યાગે અને જીવનભર એજ વૃત્તિમાં પડ્યા રહે છે.
સિંહ પરાક્રમશીલતાનું પ્રતીક છે. સિંહ આત્મ વિશ્વાસનું પ્રતિક છે. માટે જ તીર્થકરોને પુસિ સદાં પુરુષોમાં સિંહ સમાન ઉપમા આપેલ છે. ભગવાન મહાવીર સાધના કાળમાં પરિષહોને સમતા ભાવે સહેતા અને ઉપસર્ગો પર વિજય મેળવી સંયમ યાત્રામાં આગળ વધતા તે વાત ભગવાનના જીવનના સમ્યક્ પરાક્રમનો નિર્દેશ કરે છે.
અધ્યાત્મ આભા
– ૧૦ =
