Book Title: Swayambhu Stotram
Author(s): Jugalkishor Mukhtar
Publisher: Veer Seva Mandir Trust

View full book text
Previous | Next

Page 12
________________ स्क्यम्भूस्तोत्र और 'प्रसन्न' विशेषण देकर यह बतलाया है कि वे सूक्तरूपमें ठीक अर्थका प्रतिपादन करने वाले हैं, निर्दोष है, अल्पाक्षर हैं और प्रसादगुण-विशिष्ट है । सचमुच इस स्तोत्रका एक एक पद प्रायः बीजपद-जैसा सूत्रवाक्य है, और इसलिये इसे 'जनमार्गप्रदीप' ही नहीं किन्तु एक प्रकारसे 'जैनागम' कहना चाहिये । आंगम (श्र ति) रूपसे इसके वाक्योंका उल्लेख मिलता भी है । इतना ही नहीं, स्वयं ग्रन्थकारमहोदयने ' त्वयि वरदाऽऽगमदृष्टिरूपतः गुणकृशमपि किञ्चनोदितं' (१०५) इस वाक्यके द्वारा ग्रन्थके कथनको आगमदृष्टिके अनुरूप बतलाया है । इसके सिवाय, अपने दूसरे ग्रन्थ युक्त्यनुशासनमें 'दृष्टाऽऽगमाभ्यामविरुद्धमर्थप्ररूपणं युक्त्यनुशासनं ते' इस वाक्यके द्वारा युक्त्यनुशासन (युक्तिवचन) का लक्षण व्यक्त करते हुए यह बतलाया है कि 'प्रत्यक्ष और आगमसे अक्रोिधरूप-अबाधित-विषयस्वरूप-अर्थका जो अर्थसे प्ररूपण है-अन्यथानुपपत्येकलक्षण १ "सूक्तार्थैरमलैः स्तवोऽयमसमः स्वल्पैः प्रसन्नैः पदैः” । २ जैसा कि कवि वाग्भटके काव्यानुशासनमें और जटासिंहनन्दी आचार्यके वरांगचरितमें पाये जानेवाले निम्न उल्लेखोंसे प्रकट है (क) आगम आप्तवचनं यथा'प्रजापतिर्यः प्रति(थ)मं जिजीविषूः शशास कृष्यादिसु कर्मसु प्रजाः । प्रबुद्धतत्त्वः पुनरद्भुतोदयो ममत्वतो निर्विवदे विदांवरः॥" [स्व० २] -काव्यानुशासन (ख) अनेकान्तोऽपि चैकान्तः स्यादित्येवं वदेत्परः। "अनेका-तोऽप्यनेकान्त" [स्व० १०३]इति जैनी श्रुतिः स्मृता ।। -वरांगचरित इस पद्यमें स्वयम्भूस्तोत्रके "अनेकान्तोऽप्यनेकान्तः” इस वाक्यको उद्धत करते हुए उसे 'जैनी अतिः' अर्थात् जैनागमका वाक्य बतलाया है।

Loading...

Page Navigation
1 ... 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 ... 206