________________
૧૪
મહર્ષિ દયાનંદ શુદ્ધચૈતન્ય લાલાજી ભગતની રજા લઈ સિદ્ધપુર પ્રયાણ કર્યું.
આમ, મૂળશંકરે સંવત ૧૯૦રના જ્યેષ્ઠ માસમાં ગૃહત્યાગ કર્યો અને સંવત ૧૯૧૭ના કારતક માસમાં તે દંડી સ્વામી વિરજાનંદજી પાસે પહોંચ્યો. વચ્ચેનાં ૧૫ વર્ષનો ગાળો તેણે એક સાચા અને આદર્શ જિજ્ઞાસુ તરીકે વ્યતીત કર્યો અને ઘરનો સંબંધ સદંતર તોડી નાખ્યો. જોકે આ દરમ્યાન મૂળશંકરનો એક વાર તેના પિતા સાથે ભેટો થયેલો. સિદ્ધપુરમાં મૂળશંકરે ગામથી દૂર નીલકંઠ મહાદેવમાં ઉતારો કર્યો હતો. તેણે ત્યાં ગુરુની શોધ કરવા માંડી. બીજી બાજુ એક પરિચિત સાધુનો સંદેશ પામી કરસનજી ત્રવાડી સિપાઈઓની ટુકડી સાથે જમાદારના પોશાકમાં સિદ્ધપુર આવી પહોંચ્યા. પુત્રની શોધમાં આખો મેળો ખૂંદી વળ્યા. આખરે ભગવાં વસ્ત્રોમાં સુકાઈ ગયેલા મોંવાળા પુત્રને જોયો. તરત જ તેની પાછળ જઈને તેમણે તેના બાવડાને કડકાઈથી પકડ્યું. પિતાએ કહ્યું: ‘‘કુળનાશક! તે મારો વંશ લજાવ્યો !'' મૂળશંકર તેમની સામે જવાબ ન આપી શક્યો. તેણે પિતાના ચરણોમાં પડીને માફી માગી. પિતાએ તેનાં ભગવાં વસ્ત્રો ફાડી નાખ્યાં અને તેના ઉપર સખત પહેરો ગોઠવી દીધો. શુદ્ધચૈતન્ય એ બધું સહન કરતો રહ્યો પણ સાથે સાથે એ નાસી જવાનો માર્ગ પણ શોધતો રહ્યો.
છેવટે આ બંધનમાંથી પણ શુદ્ધચૈતન્ય છૂટી ગયો. તક મળતાં તે નાસી છૂટ્યો. પુત્રને ગુમાવી બેઠેલા પિતા રોષ અને નિરાશા સાથે ઘર તરફ પાછા ફર્યા.
છેવટે અમદાવાદ અને વડોદરાની આસપાસનાં ગામોમાં ભટકતો ભટકતો શુદ્ધચૈતન્ય નર્મદાતટ પર પહોંચી ગયો. તેણે
