________________
૪૩
આર્યસમાજની સર્વાગી ક્રાંતિ તેને નેસ્તનાબૂદ કરવા માટે સૌથી વધારે સંઘર્ષ કર્યા છે અને બલિદાનો આપ્યાં છે. આર્યસમાજની શિક્ષણસંસ્થાઓમાં અછૂતોને સવર્ણો કરતાં વધુ પ્રોત્સાહન અને સગવડતાઓ આપવામાં આવી છે અને આજે પણ અપાય છે. એટલું જ નહીં તેમને સંસ્કૃત અને વેદ ભણવાની અને ભણાવવાની તક આપવામાં આવી છે. પરિણામ સ્વરૂપ ગત એક સદીમાં અનેક હરિજન કુલોત્પન્ન પંડિતો, પુરોહિતો, સમાજસેવકો અને રાજનેતાઓ આર્યસમાજે દેશ સમક્ષ મૂક્યા છે.
આર્યસમાજે દેશમાં જ નહીં પણ વિદેશોમાં – આફ્રિકા, મોરેશિયસ, ફીજી, ગુયાના, ટ્રિનિદાદ, સુરિનામ, બમ વગેરે સ્થાનોએ ૨૦૦થી વધુ આર્યસમાજો અને અનેક સ્કૂલ-કૉલેજની સ્થાપના કરી છે. આજે લાખો ભારતીય પ્રવાસીઓમાં ભારતનિષ્ઠા, હિંદુત્વ, પ્રેમ, હિંદી પ્રેમ અને સંસ્કૃતિનિષ્ઠાનાં જે દર્શન થાય છે તેનો યશ આર્યસમાજને ફાળે જાય છે.
રાષ્ટ્રભાષા હિંદી: સ્વયં ગુજરાતી હોવા છતાંયે હિંદીને રાષ્ટ્રભાષા ઘોષિત કરીને સૌ પ્રથમ સ્વામી દયાનંદે દૂરદર્શિતા બતાવેલી અને પોતાનો પ્રસ્તુત ગ્રંથ “સત્યાર્થ પ્રકાશ' હિંદીમાં જ લેખલો. આર્યસમાજનું બધું જ કામ લગભગ હિંદીમાં થાય છે. આર્યસમાજી શિક્ષણસંસ્થાઓમાં હિંદી અનિવાર્ય વિષય છે. હિંદી સાહિત્ય અને ભાષાના વિકાસમાં પણ આર્યસમાજી વિદ્વાનોનો મોટો ફાળો છે.
વેદ અને સંસ્કૃતઃ સંસ્કૃતના પ્રચાર-પ્રસાર માટે અને વેદને ઘેર ઘેર પહોંચાડવા માટે આર્યસમાજે ભારે કામ કર્યું છે. જે હિંદુ બાળક અને શિક્ષિત હિંદુ વેદનું નામ નહોતો જાણતો અને
