________________
૫૧.
આર્યસમાજની સર્વાગી ક્રાંતિ પોતાની કર્મભૂમિ ભારતને નવજીવન આપ્યું, નવી દષ્ટિ આપી – નવી દિશા આપી. મૃત્યુના અંધકાર વામીને એ રાષ્ટ્રદેવે આપણને સનાતન જીવનના પ્રકાશ આપ્યા છે.
એ ઋષિ આવ્યા હતા આપણા કેદખાનાં તોડવા માટે, આપણી બેડીઓ ઉતારવા માટે અને આપણા બંધિયાર જીવનને મુક્તતા અપાવવા માટે. તે આપણા રાષ્ટ્રને પુનર્જીવન આપવાને આવ્યા હતા. એમણે આપણને સ્વતંત્રતાપૂર્વક વિચાર કરતા કર્યા, આપણને કર્તવ્યપાલનનો મંત્ર ઘૂંટાવ્યો અને દેશભક્તિનાં અમૃતફળ ચખાડ્યાં.
જ્યાં જ્યાં એમણે માનવતાનો અધ:પાત જોયો છે ત્યાં ત્યાં તેમનું હૃદય એના ઉદ્ધારને માટે ફફડી ઊઠ્યું છે. જ્યાં જ્યાં એમણે પોતાના ભારતવર્ષને લાંછિત અને અપમાનિત જોયો છે ત્યાં ત્યાં તેમનું લોહી ઊકળી આવ્યું છે. જ્યાં જ્યાં એમણે ઈશ્વરને વિસ્મૃત અને તિરસ્કૃત થતો જોયો છે ત્યાં ત્યાં એમણે પોતાના સર્વ પ્રાણોને હોડમાં મૂક્યા છે. સ્વાધીનતા અને સ્વરાજ્યની તેમની હાકલ હિંદી રાષ્ટ્રીય મહાસભાનો જન્મ થયો તે પહેલાંની છે. છતાંયે પશ્ચિમના વિચારોનો એમણે ઓળોય લીધો નથી. એમનો રાષ્ટ્રવાદ તો શુદ્ધ વૈદિક તેજથી ઘડાયેલો છે. અરે ! પશ્ચિમના વૈચારિક કે સાંસ્કૃતિક હુમલા સામે એ વેદના શાસ્ત્રો સજીને એક અજેય સેનાપતિની જેમ ઊભા રહ્યા. ભારતવર્ષના સુકાઈ ગયેલા ખોળિયામાં એ મહર્ષિએ પોતાની અદમ્ય શક્તિ સિંચી.
એ મહર્ષિએ અંત્યજોનો ઉદ્ધાર કર્યો. તેમણે વેદના અધ્યયનનો અધિકાર આપ્યો છે. પતિતોને તેમણે હૈયે ચાંપ્યા
