Dharmpran Lonkashah

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad

Page 4

બે-બોલ લોંકાશાહમાં ધર્મનું પ્રાણતત્ત્વ હતું
સંસ્કૃતિનું સાતત્ય સાચવીને વિકૃતિનું પરિવર્તન કરવું અને દેશ, કાળ, પરિસ્થિતિને અનુરૂપ યુગાનુકૂળ ઉપકરણો, બોધની પરિભાષા અને કાર્યપદ્ધતિ યોજવાં એ એક ક્રાંતિકારનું લક્ષ્ય હોય છે.
લોંકાશાહ એક લહિયા હતા, પણ ધર્મશાસ્ત્ર લખતાં લખતાં શાસ્ત્રોનો મર્મ સમજાતો ગયો અને પરિણામે તે કાળે ધર્મમાં પેસેલી વિકૃતિઓનો એમણે જબરજસ્ત વિરોધ કર્યો. અને ધર્મનાં પ્રાણતત્ત્વોને સમાજ સામે યથાર્થ રૂપે મૂક્યાં.
મુનિશ્રી સંતબાલજીએ ૬૦ વર્ષ પહેલાં સન ૧૯૩૫માં લોંકાશાહના વિચારો અને જીવનકાર્યને ‘જૈન પ્રકાશ' સામયિકમાં પ્રગટ કર્યાં ત્યારે લોંકાશાહને ‘ધર્મપ્રાણ’ સંબોધન કર્યું. સત્યાર્થીપુરુષ જ સાચા ધાર્મિક પુરુષ કે જે સત્યાર્થી જ હોય છે, દરેક ધર્મપુરુષ સત્યાર્થી જ હોઈ શકે – ને તરત ઓળખી લે છે એમ લોકાશાહને સંતબાલે ઓળખી તો લીધા, માટે તો ધર્મપ્રાણ કહ્યા. પણ દરેક દેહધારી મનુષ્યમાં અપૂર્ણતા હોય ત્યાં સુધી સંપૂર્ણ સત્યને પામી શકે નહીં. અને તેથી ઓળખવામાં પણ ભૂલ થવાનો સંભવ ખરો.
પણ જ્યારે ભૂલ સમજાય કે તરત તેનો જાહેર સ્વીકાર કરવામાં સત્યાર્થીને સહેજેય હિચકિચાટ થતો નથી. ઊલટ તેને સત્યનો વધુ પ્રકાશ મળે છે. અને સત્યને રસ્તે વધુ વેગથી તે ગતિ કરી શકે છે.
આ દ્રષ્ટિએ આ હપતારૂપે છપાયેલ લોંકાશાહના જીવનને પુસ્તક રૂપે પ્રગટ ક૨વામાં ચા૨ વર્ષ પછી સન ૧૯૩૯માં મુનિશ્રીએ ‘સ્થાનકવાસી જૈન’ના તંત્રી શ્રી જીવણલાલ સંઘવીને સંમતિ આપી ત્યારે પુસ્તકમાં ૧૯૩૫ના હપતાઓના આમુખ સાથે ‘નવું નિવેદન’ નામે લખાણમાં આ ચાર વર્ષ દરમિયાન સંતબાલજીનાં દર્શન અને જ્ઞાન-વિજ્ઞાનમાં વધુ સ્પષ્ટતાઓ થઈ, અને ચારિત્ર્ય નિર્માણ થયું તેનો અણસાર તેમણે લોકાશાહના જીવનના હપતાઓ લખ્યા ત્યારે પોતાને ન સમજાયેલું એવું કેટલુંક તે હપતાઓમાં લખીને કરેલી ભૂલોનો સ્વીકાર કર્યો છે તેમાંથી મળે છે.
શ્રીમાન હરિભદ્રસૂરિ, શ્રીમદ્ હેમચંદ્રાચાર્ય અને લોકાશાહના વિચારો અને જીવનકાર્યને હપતાઓ લખતી વખતે યથાર્થ સમજવામાં પોતે ભૂલ કરી હતી અને આજે ચાર વર્ષ પછી પોતે લખે તો આ ત્રણે મહાપુરુષો વિશે કેવું લખે તે બાબત લખી છે.
ધર્મપ્રાણ ઃ લોંકાશાહ
: