________________
યોગસાર પ્રકરણ/સંકલના આદિ કષાયના વિગમનથી વિશેષ, વિશેષતર સામ્ય આવે છે. અને જ્યારે સંપૂર્ણ મોહનો ક્ષય થાય છે ત્યારે પોતાના આત્મામાં રહેલા પરમાત્મ ભાવ તેને સ્પષ્ટ દેખાય છે. તેથી શાસ્ત્રથી ભાવિત થઈને કરાતા યત્નથી જેમ જેમ કષાયો દૂર થાય છે તેમ તેમ આત્મામાં પરમાત્મભાવ સ્પષ્ટ થાય છે અને જેમ જેમ કષાયોનું પ્રાબલ્ય વધે છે તેમ તેમ આત્માનો પરમાત્મભાવ મલિન થાય છે. આ પરમાત્મભાવ પ્રગટ કરવાને અનુકૂળ યત્ન એ યોગ છે માટે મોક્ષના અર્થીએ મોક્ષના ઉપાયભૂત યોગની પ્રાપ્તિમાં ઉદ્યમ કરવો જોઈએ અને યોગની પ્રાપ્તિના અર્થીએ કષાય અને નોકષાયના પારમાર્થિક સ્વરૂપને શાસ્ત્રવચનથી યથાર્થ જાણીને સદા તેના નાશ માટે ઉદ્યમ કરવો જોઈએ. વળી, પોતાના વૈરી એવા કષાયોના નાશમાં આત્મા જેમ જેમ ઉદ્યમ કરે છે તેમ તેમ સામ્યભાવમાં નિશ્ચલ થતાં આત્મામાં પરમાત્મભાવ પ્રગટે છે. તેથી પ્રથમ ભૂમિકામાં પોતાનાથી ભિન્ન પરમાત્મા ઉપાય છે અને સંપન્ન ભૂમિકાવાળા મહાત્માને પોતાનો આત્મા જ સદા પરમાત્મારૂપે ઉપાસ્ય છે. અને જ્યાં સુધી આત્મા પરમાત્મભાવને પામતો નથી ત્યાં સુધી જ પોતે પરમાત્માથી ભિન્ન છે. જ્યારે કર્મરહિત થાય છે ત્યારે આપણો જ આત્મા પરમાત્મરૂપ બને છે. અને સર્વકર્મથી રહિત થયા છે તેવા પરમાત્માની જેઓ આરાધના કરે છે તેઓને પરમાત્મા સ્વતુલ્ય કરે છે. અને પરમાત્માની આરાધના અર્થે સદા પરમાત્માએ બતાવેલ સશાસ્ત્રોનો અભ્યાસ કરી તેના પરમાર્થને પ્રાપ્ત કરી પરમાત્માના વચનથી સદા આત્માને ભાવિત કરવો જોઈએ, તે જ પરમાત્માની આજ્ઞા છે.
વળી, મુનિઓ સર્વ ઉદ્યમથી પરમાત્માના વચનને પરતંત્ર થઈને સદા પરમાત્મતુલ્ય થવા યત્ન કરવા દ્વારા પરમાત્માની આરાધના કરે છે અને શ્રાવકો પરમાત્મતુલ્ય થવાના અત્યંત અર્થી હોવા છતાં દ્રવ્યસ્તવ દ્વારા પરમાત્માની આરાધના કરે છે. જે શ્રાવકો પરમાત્માના પારમાર્થિક સ્વરૂપને જાણીને સદા પરમાત્માતુલ્ય થવાના આશયથી દ્રવ્યસ્તવ કરે છે તેઓ પણ શીધ્ર સર્વકર્મોનો નાશ કરીને મોક્ષની પ્રાપ્તિ કરે છે, માટે જેઓની જેટલી શક્તિ છે તે પ્રમાણે ભગવાનની આજ્ઞાનું આરાધન કરીને સુખને પ્રાપ્ત કરે છે અને ભગવાનની આજ્ઞાની વિરાધના કરીને દુઃખને પામે છે. તેથી જેઓ કદાગ્રહને છોડીને પરમાત્માના સ્વરૂપને જાણવા માટે યત્ન કરનારા છે તેઓ બુદ્ધની, વિષ્ણુનીકે
