________________
-
-
હિંસા ત્યાગ કરવાનું કારણ શું? ૯૩ ગ્રહના સંબંધમાં ત્યાગ કરી શકે છે, પણ ગૃહસ્થોથી તેમ બની શકતું ન હોવાથી, સ્થળથી લીધેલા નિયમો પણ મન, વચન, કાચાથી કરવા નહિ, અને કરાવવા નહિ, એમ છ ભાંગાઓથી લઈ શકે છે, એટલે અહિંસા, સત્ય, અર્થ, બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહરૂપ પાંચ સ્થૂલ ગ્રતા છ ભાંગાઓથી ગ્રહણ કરે છે.
હિંસા ત્યાગ કરવાનું કારણ શું? पंगुकुष्टिकुणित्वादि दृष्ट्वा हिसाफलं सुधीः । निरागस्त्रसजंतूनां हिंसां संकल्पतस्त्यजेत् ।। १९ ॥
પાંગળાપણું, કેઢીઆપણું અને હાથઆદિનું હુઠાપણું, આ સર્વ હિ સા કરવાનાં ફળે છે, એમ જાણી બુદ્ધિમાન જીવોએ નિર૫ રાધી ત્રસ જીવેની સકલ્પથી હિસા કરવાને ત્યાગ કરે. ૧૯
વિવેચન–શરીરમાં અનેક પ્રકારની વ્યાધિ થવી, કે અંગે પાંગાદિનું અધિક ચા એ છાપણુ, તે સર્વ હિસાનાં ફળે છે. જેવું બીજા જીવોને દુખ આપ્યું હોય તેવું પિતાને ભેગવવું પડે છે. આ નિયમ બહુધા લાગુ પડે છે માટે નિરપરાધી ત્રસ જીવેની હિંસા ન કરવી ત્રસ જીવોની હિંસા ન કરવી એ કહેવાનો એ હેતુ છે કે પ્રથમ તે કોઈ પણ ત્રસ કે સ્થાવર જીવને નજ મારવા જોઈએ પણ ગૃહસ્થાશ્રમમાં રહેવું અને તેમ બનવુ મુશ્કેલ છે, કારણ કે પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુ, વનસ્પતિ વિગેરે જીવે સાથે રાત્રિદિવસ ગૃહસ્થોને કામ લેવું પડે છે. તેથી તેઓની હિંસાથી બચવું ગૃહસ્થો માટે મુશ્કેલ છે, છતાં તેના ઉપર નિરપેક્ષ તે હેયજ નહિ અર્થાત્ વગર પ્રજને તેમની હિંસા ન કરે. તેમ તેના ઉપર નિર્દયતા હાય નહિ, પણ નહિ ચાલતાં કામ કરવું પડે છે તેમાં ત્રસ જીવન બચાવ તે ગૃહસ્થાથી બની. શકે છે એટલે ત્રસ જીવોની વિરતિ બતાવી.
નિરપરાધી ત્રસ જીવેને ન મારવા, આ કહેવાનો હેતુ એ છે કે જે અપરાધી જીને ગૃહસ્થ શિક્ષા ન કરે તે તેને ગહસ્થાશ્રમ ચાલી ન શકે. તેનું ઘર લૂટી જાય, સ્ત્રી લઈ જાય, પુત્રાદિને મારી નાખે. જે રાજા હોય તે તેનું રાજ્ય લૂંટાઈ જાય, પ્રજાને
