________________
૩૦
ચતુર્થ પ્રકાશ,
।
ॐ अनशन मौनोद વૃત્તઃ સલેપળ તથા रसत्यागस्तनुक्लेशो. लीनतेति वहिस्तपः ॥ ८९ ॥ प्रायश्चित्तं वैयावृत्यं स्वाध्यायो विनयोऽपि च । व्युत्सर्गोऽथ शुभं ध्यानं षोढेत्याभ्यंतरं तपः ॥ ९० ॥ दीप्यमाने तपोवst बाह्ये वाभ्यंतरेपि च । यमी जति कर्माणि दुर्जराण्यपि तत्क्षणात् ॥ ९१ ॥ સ સારનાં ખીજભૂત ( કારણભૂત) કર્માનું આત્મપ્રદેશેાથી ઝરવું થતું હાવાથી તેને સિદ્ધાંતમાં નિશ કહી છે. તે એ પ્રકારની છે. સકામનિર્જરા અને અકામનિર્જરા. ( આ ક્રિયાથી મારાં કર્મોના ક્ષય થાઓ. આવા આવા અભિલાષથી ઉપયેગપૂર્વક પ્રદેશે રસને અનુભવી કર્મ પુદ્ગલાનું પરિશાટન કરવું તે સકામ નિ રા, અને કર્મ થી મુક્ત થાની ઈચ્છા સિવાય (ટાઢ, તાપ, ભુખતરસાદિથી ) આત્મપ્રદેશે રસ અનુભવી કર્મ પુદ્ગલેાનુ નિરવું તે અકામનિશ). આ સકામ નિર્જરા સાધુઓને તથા સમ્યકત્વ ધારણ કરનાર ગૃહસ્થાને હાય છે અને એકેદ્રિયાદ્ઘિ બીજા પ્રાણિઓને અકામ નિર્જરા હાય છે. કેમકે ફૂલની માફક કર્મોના પાક પણ એ પ્રકારે થાય છે. એક સ્વભાવથી અને બીજો ઉપાયથી. ( જેમ લને ઘાસ પ્રમુખની ગરમીમાં નાખવાથી પાકી જાય છે અને વૃક્ષ ઉપર પણ પાકે છે તેમ કર્મો પણ એક તે સ્વાભાવિક કાળે કરી નિજર છે ત્યારે ખીજા ઉદીરણા પ્રમુખ ઉપાયેાએ ી નિરાય છે. માટે કર્મના પાક એ પ્રકારે કહેવામાં આવ્યેા છે. એક સકામ અને ખીજો અકાસ ). દૃષ્ટાંતપૂર્વક સકામ નિજ રાના હેતુ ખતાવે છે કે, જેમ મેલવાળું સાનુ` હાય પણ દેદીપ્યમાન અગ્નિમાં નાખવાથી તે વડે શુદ્ધ થાય છે, તેમ જીવ પણ અશાતા વેદનીયાદિ કોએ કરી દોષયુક્ત છે, છતાં તપસ્યા રૂપ પ્રમળ અગ્નિવડે કરી શુદ્ધ થાય છે, કેમકે તપસ્યા નિરાનુ કારણ છે. તે તપ ખાહ્ય અને અભ્યતર એમ એ પ્રકારના છે. બાહ્ય તપ, અનશન, ઉનાદરી, વૃત્તિસ ક્ષેપ, રસત્યાગ, શરીરકલેશ અને સંલીનતા એમ છ પ્રકારના છે અને અભ્ય તર તપ, પ્રાયશ્ચીત, વયાવચ્ચ, સ્વાધ્યાય, વિનય, કષાયત્યાગ અને શુભ ધ્યાન એમ છ પ્રકારના છે. આ બાહ્ય અને અભ્યંતર તપરૂપ અગ્નિ પ્રદીપ્ત થયે તે
'
*
'
