________________
૩૫૦
દ્વાદશ પ્રકાર
ચિતાર ખડે કરી તે ઉપર એકાગ્રતા કરે. તેમને થયેલા ઉપસર્ગ અને તે વખતની સ્થિતિ યાદ કરી તેમના શરીર ઉપર એકાગ્રતા કરે, આજ પ્રમાણે વીશે તીર્થકરે અને તમારા પરમ ઉપગારી કઈ પણ યોગી મહાત્મા–હોય તે તેમના શરીર ઉપર પણ એકાગ્રતા કરે, ગમે તેવાં ઉત્તમ અવલંબન લઈને એકાગ્રતા કરવી, એમાં કાંઈ આગ્રહ કે વાદવિવાદ કરવાનું છે જ નહિ.
સદ્દગુણ ઉપર એકાગ્રતા. સદગુણ ઉપર પણ એકાગ્રતા થઈ શકે છે. કેઈએક સગુણ લઈ તે ઉપર એકાગ્રતા કરવી. ગુણની પ્રીતિ દ્વારા તેનું મન જાગૃત થઈ તદાકાર થશે. ઉંચામાં ઉચે સશુણપિોતે કપી શકાય તે કપે, તેની સામાન્ય રીતે અસર મન ઉપર થાય ત્યારે તેના તાત્વિક સ્વરૂપ ઉપર મનને સ્થિર કરવું. છેવટે આ સદગુણની એકાગ્રતા સ્વાભાવિક તેના પિતાના ગુણરૂપ થાય છે. અર્થાત પિતે તે તે ગુણરૂપ બની રહે છે.
સૂચના.
આ ભક્તિવાળું કે સગુણવાળું અવલંબન મનમાંથી જતું રહેશે, અથવા મન તેમાંથી નીકળી જશે. એક વાર નહિ પણ વારવાર તેમ થશે. તે અવસરે નહિ ગભરાતાં તે અવલંબન વારંવાર પાછું મનમાં ઠસાવવું. ફરી ફરી તે વસ્તુ સાથે જોડી દેવું. આરંભમાં તો વારવાર મન લક્ષ્યથી ખસી જશે. આ વાત છેડે વખત તે લક્ષમાં પણ નહિ આવે. પછી એકાએક તે વાત પાછી યાદ આવશે કે હું જેના ઉપર એકાગ્રતા કરવા વિચાર કરતો હતો તેને મૂકી કેવળ કઈ બીજી જુદીજ વસ્તુને વિચાર કરૂ છું. આમ વારંવાર થશે પણ ધૈર્યતાથી મનને વારંવાર પાછું તે ધ્યેય–એકાગ્રતા માટેના અવલંબન-ઉપચટાડવું આકિયા મહેનત આપનાર દુઃખરૂપ લાગશે, પણ તેમર્યા સિવાય છૂટકે જ નથી, કારણકે એકાગ્રતા સિવાય આત્મમાગમાં આગળ વધાયજ નહિ. આ વાત શરૂઆતમાં જ જણાવી છે.
જ્યારે મન આપણું વિરકૃતિને લઈ કોઈ અન્ય વિષય ઉપર ભ્રમણ કરતું હોય ત્યારે તે જે માગે થઈને ગયું હોય અર્થાત્ જે ક્રમે એક પછી એક વિચાર કરતું આડે રસ્તે ગયું હોય તેજ ઉત્કર્મ અથત છેવટના વિચારથી પકડી શરૂઆતના વિચાર ઉપર લાવી પાછું
