Book Title: Shishupal vadha Mahakavyam
Author(s): Gajanan Shastri Musalgavkar
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan

View full book text
Previous | Next

Page 156
________________ ७४ शिशुपालवधम् रामानुरोधानुरुद्धाम् अर्थविदः कार्यज्ञस्य अत एव पवनव्याधेरुद्धवस्य गिरमुत्तरपक्षता सिद्धान्त पक्षतां प्राषयन् । स्वयमसत्पक्षावलम्बित्वादिति भावः । अनेन रामस्य व्यग्रतोक्ता ॥१५॥ अन्वयः--विवक्षितां तत्क्षणप्रतिसंहृता अर्थविदः पवनव्याधेः गिरं उत्तरपक्षता प्रापयन् (रामः जगाद) ॥ १५॥ हिन्दी अनुवाद-कहने के लिये उत्सुक (किन्तु बलराम जी को बोलते हुए देखकर ) तरक्षण ही रोकी गई कार्यज्ञ (म्यवहारदक्ष) उद्धवजी की वाणी को उत्तरपक्ष में स्थापित करते हुए ( बलराम जी बोले)। ( उद्धवजी इसी विषय पर बलराम के पूर्व कुछ कहना चाहते थे, पर यलराम ने सिद्धान्तपत में कहने का महत्व देकर उन्हें उस समय रोक दिया)॥ १५॥ प्रसन-प्रस्तुत श्लोक में बलराम जो अपने लाल आँखों को घुमाते हुए अपने विचारों को व्यक्त करते हैं। घूर्णयन्मदिरास्वादनदपाटलितद्युती ॥ रेवतीदशनो' -च्छिष्टपरिपूतपुटे दृशौ ॥ १६ ।। घूर्णयन्निति ॥ पुनः। मदिरास्वादेन मद्यपानेन यो मदस्तेन पाटलिता ईषद्रक्तीकृता द्युतिययोस्ते, रेवत्या देव्याः वदने यदुच्छिष्टं मद्यलेपताम्बूलादि । अक्षिचुम्बनसंक्रान्तमिति भावः । तेन परिपूते शुद्ध पुटे ययोस्ते दृशौ घूर्णयन् भ्रामयन्निति मद्यविकारोक्तिः । उच्छिष्टपरिपूते इत्यत्र 'रतिकाले मुखं स्त्रीणां शुद्धमाख्नेटके शुनाम्' इति स्मरणात् उच्छिष्टस्य पावित्र्यजनकत्वविरोधस्याभासत्वाद्विरोधाभासोऽलङ्कारः । आभासत्वे विरोधस्य विरोधाभास उच्यते' इति लक्षणात् ॥ १६॥ अन्वयः-मदिरास्वादमदपाटलितद्युती, रेवतीपदनोच्छिष्टपरिपूतपुटे दृशौ घूर्णयन् ( रामो जगाद)॥१६॥ हिन्दी अनुवाद-मद्यपान-जनित नशे से कुछ-कुछ रक्तवर्णवाले तया रेषती के उच्छिष्ट (मद्यपानादि ) से शुद्ध प्रान्तों वाले दोनों नेत्रों को घुमाते हुए (बलराम जी बोले)॥ १६ ॥ ( नेत्र-चुम्बन के समय रेवतो के मुख का उच्छिष्ट ताम्बूल आदि के लगने से पवित्र और मदिरा पान से लाल-लाल आखां को घुमाते हुए--) (बलराम बोले)॥१६॥ विशेष-रतिकाल में नेत्र का चुम्बन करना कामशास्त्र में वर्णित है। और कहा भी है १. वदनो।

Loading...

Page Navigation
1 ... 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231