________________
મને શું કષ્ટ છે.” તે તપદુર્દમ કહેવાય. અર્થાત્ તપ વડે દુર્દમ એટલે વિશુધ્ધ કરવા અશક્ય હોય તથા અપરાધ કરવા છતાં સ્વયં ને ચારિત્રી માનનાર એવા સાધુનો સંકલેશવિશેષથી પાંચ અહોરાત્ર, દશ અહોરાત્ર વગેરે ક્રમથી ચારિત્ર પર્યાયનો છેદ કરવો-પર્યાયને ઘટાડવો અથવા વિના કારણે અપવાદ માર્ગને સેવવાની રૂચિવાળાને પણ તપદુર્દમ કહેવાય. તેને આ છેદ પ્રાયશ્ચિત હોય છે.
पाणवहाइंमि पाओ भावेणासेवियम्मि सहसा वि । आभोगेणं जइणो पुणो वयारोवणा मूलं ॥ १४ ॥ प्राणवधादौ प्रायो भावेनासे विते सहसापि ।। आभोगेन यतेः पुनर्वतारोपणा मूलम् ॥ १४ ॥
(૧૪) પ્રાણીવધાદિ પંચેન્દ્રિય જીવના વધાદિમાં ઈરાદાપૂર્વક-સંકલ્પપૂર્વક
અથવા વગર વિચારેબેકાળજી પ્રવૃતિ કરે. આદિથી ગર્વ અહંકારથી મૈથુન સેવ્યું હોય. તથા મૃષાવાદ,અદત્તાદાન અને પરિગ્રહ પણ ઉત્કૃષ્ટ ભાવે સેવ્યા હોય અથવા નિષ્ફરતાપૂર્વક વારંવાર સેવ્યા હોય એવા સાધુના પૂર્વના સઘળા પર્યાયોનો છેદ કરવાપૂર્વક ફરીવાર મહાવ્રતોનું આરોપણ કરવું તે મૂલ પ્રાયશ્ચિત કહેવાય.
साहम्मिगाइतेणाइभावओ संकिलेसभेएण । तक्खणमेव वयाण वि होइ अजोगो उअणवट्ठा ॥१५॥ सार्मिकादिस्ते नादिभावतः संक्लेशभेदेन । तत्क्षणमेव व्रतानामपि भवत्ययोगस्त्वनवस्था ॥ १५ ॥
(૧૫) સાધર્મિકાદિ = પોતાના પક્ષના અથવા પરપક્ષના સાધુસંબંધિ
અર્થાત્ માલિકીનું ઉત્કૃષ્ટ દ્રવ્ય-શિષ્યની ચોરી કરે, પરપક્ષના ગૃહસ્થોની માલિકીના દિકરા-દિકરીની ચોરી કરે, અથવા કિંમતી
૧૨૧
૧ ૧ NON
