________________
भूअं भूअत्तेणं भव्वं पेएण तह भविस्सं च । पासइ भविस्सभावेण जं इमं नेयमेवं ति ॥ ४ ॥
भूतं भूतत्वेन भव्यमप्येतेन तथा भविष्यच्च । पश्यति भविष्यद्भावेन यदिदं ज्ञेयमेवमिति ॥ ४ ॥
(४)
શંકા-આ પ્રમાણે તો પદાર્થોના બોધનોખીચડો થવાની આપત્તિ આવે. સમાધાન - શેય જે પ્રમાણે છે તે પ્રમાણે જુવે છે. ભૂત ને ભૂતપણે, વર્તમાનને વર્તમાનપણે તથા ભવિષ્યને ભવિષ્યપણે જુએ છે, કારણ કે, આ શેય પદાર્થો ભૂત, વર્તમાન અને ભાવી આ પ્રમાણે જ છે.
नेयं च विसेसेणं विगमइ केणावि इहरथा नेयं । नेयं ति तओ चित्तं एयमिणं जुत्तिजुत्तं त्ति ॥५॥ ज्ञेयं च विशेषेण विगच्छति केनापीतरथा नैतत् । ज्ञेयमिति ततश्चित्रं एवमेतद्युक्तियुक्तमिति ॥ ५ ॥
અને શેય કોઈક વિશેષ-પર્યાયથી જ નાશ પામે છે. અન્યથાસામાન્યથી અર્થાત્ દ્રવ્યપણાથી આ જોય નાશ પામતું નથી. કારણ કે શેય છે. અર્થાત્ નાશ પામવા છતાં જોય રૂપે રહે છે. આ બાબત યુક્તિયુક્ત છે. માટે આ જોય વિચિત્ર છે. અર્થાત્ સામાન્ય વિશેષ ઉભયરૂપે છે. આ જ વાત આગળની ગાથામાં કરે છે.
सागाराणागारं नेयं जं नेयमुभयहा सव्वं । अणुमाइयं पि नियमा सामन्नविसेसरूवं तु ॥ ६ ॥ साकारानाकारं ज्ञेयं यज्ज्ञे यमुभयथा सर्वम् । अण्वादिकमपि नियमात्सामान्यविशेषरूपं तु ॥ ६ ॥
