________________
૨. અચસુદર્શન :
ચક્ષુ-ઈન્દ્રિય સિવાય સ્પર્ધાદિ ચાર ઇન્દ્રિયો તથા મનથી વસ્તુ વિશેનું જે સામાન્ય આભાસરૂપ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે તે અચક્ષુદર્શન છે. ૩. અવધિદર્શન :
ઈન્દ્રિયો અને મનની અપેક્ષાની સહાય વગર જ આત્મા દ્વારા રૂપવાનપી-પદાર્થોનું, (પુદ્ગલ અથવા પુદ્ગલ સંબંધી જીવનું) જે સામાન્ય જ્ઞાન થાય છે તે અવધિદર્શન છે. ૪. કેવલદર્શન :
ઈન્દ્રિયો અને મનની અપેક્ષા વગર જ કેવળ આત્મા દ્વારા સમસ્ત ચરઅચર પદાથોનું જે યુગપત સામાન્ય ગ્રહણ (જ્ઞાન) પ્રાપ્ત થાય છે તે કેવળદર્શન છે.
પ્રથમ ત્રણ દર્શન શાનથી પૂર્વે થાય છે, જ્યારે કેવળદર્શન કેવળ જ્ઞાનની સાથે જ થાય છે.
જાનોપયોગના પ્રકાર (૫)
णाणं अट्ठवियप्पं मदि-सुद-ओही अणाण-णाणाणि । मणपज्जयकेवलमवि पच्चक्खपरोक्खभेयं च ॥ ५ ॥ ज्ञानं अष्टविकल्पं मतिश्रुतावधयः अज्ञान-ज्ञानानि । મન: િવ ગરિ પ્રત્યક્ષ-પરોક્ષમેહૂં
મતિ, શ્રુત અને અવધિ (એ ત્રણ જ્ઞાન) સમ્યગૂ અને મિથ્યા એમ બે પ્રકારના તથા મન:પર્યાય અને કેવળ - એ પ્રમાણે જ્ઞાનના આઠ પ્રકાર છે. તેમાં પ્રત્યક્ષ અને પરોક્ષ એવા બે ભેદ છે. ૫.
જ્ઞાનોપયોગના આઠ ભેદ છે. મતિ, મૃત અને અવધિ.આ ત્રણ સમ્યક (યથાર્થ) રૂપ અને મિથ્યા (અયથાથી રૂપ - એમ બે પ્રકારના હોય છે. જ્યારે તે સમ દષ્ટ (યથાર્થ જ્ઞાત) હોય છે ત્યારે સમગ્ર જ્ઞાન કહેવાય છે અને મિઆ દષ્ટિ (અયથાર્થ જ્ઞાત) હોય છે ત્યારે અજ્ઞાન કે મિથ્યાજ્ઞાન કહે છે.
