________________
જે મુનિ સંપૂર્ણ સમક દર્શન, સમ્યક્ જ્ઞાન અને સમચારિત્રરૂપ મોક્ષમાર્ગની સાધના કરે છે તે સાધુ પરમેષ્ઠી છે. તે સર્વ દ્વારા ધ્યાન કરવા યોગ્ય છે, તેમને અમારા વિનમ્ર નમસ્કાર છે.
નિશ્ચય બાનનું લક્ષણ (૫૫)
जं किं चि वि चिंतंतो णिरीहवित्ती हवे जदा साहू । लद्धण य एयत्तं तदाहु तं तस्स णिच्छयं झाणं ।। ५५ ।। यत्किञ्चिदपि चिन्तयन्निरीहवृत्तिर्भवति यदा साधुः। . लब्ध्वा चैकत्वं तदाऽऽहुस्तस्य निश्चयं ध्यानम् ।। ५५ ॥
જે કોઈ (વસ્તુ) નું ધ્યાન કરતા સાધુ જ્યારે (સમસ્ત) સ્પૃહાઓથી રહિત બની જાય છે અને ચિત્તની એકાગ્રતા પ્રાપ્ત કરે છે ત્યારે તેનું તે (ધ્યાન) નિશ્ચય ધ્યાન કહેવાય છે.
પૂર્ણતયા નિર્વિકલ્પ બનીને, એકાગ્ર ચિત્તથી જ્યારે સાધુ ધ્યાન કરે છે, ત્યારે તે તેનું નિશ્ચય ધ્યાન કહેવાય છે.
ચિત્તને એકાગ્ર કરીને જ્યારે કોઈ પણ ધ્યેય વસ્તુનું - દ્રવ્ય અથવા પર્યાય વગેરેનું ચિંતન કરતા કરતા સાધુ જ્યારે સમગ્ર ઇચ્છાઓથી રહિત, નિસ્પૃહી બની જાય છે ત્યારે તે નિશ્ચય ધ્યાનની પ્રાપ્તિ કરે છે. આ ઉત્કૃષ્ટ કોટિનું ધ્યાન મનાય છે. વાસ્તવિક રીતે જ્યાં સુધી ચિત્ત એકાગ્ર ન બને ત્યાં સુધી નિર્વિકલ્પ અવસ્થા પ્રાપ્ત થઈ શકતી નથી અને જ્યાં સુધી નિર્વિકલ્પ
અવસ્થા સાધ્ય બનતી નથી ત્યાં સુધી નિશ્ચય જ્ઞાન મળવું દુર્લભ છે. અત: નિશ્ચય ધ્યાનની પ્રાપ્તિ માટે ચિત્તને એકાગ્ર કરીને સર્વ વિકલ્પોનો ત્યાગ કરવો જરૂરી છે.
૪૮.
