________________
સર્વજ્ઞને આ બંને ઉપયોગ એકસાથે થાય છે, ક્રમશ: નહીં. કારણ કે બંને ઉપયોગોને બંને આવરણોનો અભાવ એકસાથે થાય છે.
વ્યવહાર ચારિત્ર અને તેના ભેદ (૪૫)
असुदाहो विणिवित्ती सुहे पविती य जाण चारित्तं । ... वदसमिदिगुत्तिरूवं ववहारणया दु जिणभणियं ॥ ४५ ॥ अशुभाद्विनिवृत्तिः शुभे प्रवृत्तिश्च जानीहि चारित्रम् । व्रतसमितिगुप्तिरूपं व्यवहारनयात्तु जिनभणितम् ॥ ४५ ॥ .
અશુભ(પ્રક્રિયાઓ)માંથી નિવૃત્તિ અને શુભ(ક્રિયાઓ)માં પ્રવૃત્તિ વ્યવહાર નય અનુસાર, તેને ચારિત્ર જાણો, કે જે વ્યવહાર નય અનુસાર વ્રત - સમિતિ - ગુપ્તિરૂપ છે એમ જિનદેવે કહ્યું છે. ૪૫ .
હિંસા, અસત્ય-ભાષાણ, ચોરી, કુશીલ, પરિગ્રહાસકિત, દંભ વગેરે અશુભ પ્રવૃત્તિઓનો ત્યાગ કરવો અને જિનપૂજા, દાન, પરોપકાર, વૈયાવૃત્ય વગેરે શુભ કાર્યોનો આરંભ કરવો તેમાં જોડાવું - તેને વ્યવહાર નય અનુસાર જિનદેવે ચારિત્ર કહ્યું છે.
પાંચ વ્રતોનું આચરણ, પાંચ સમિતિઓનું પાલન અને ત્રણ ગુપ્તિઓના આરાધનરૂપ આ ચારિત્રના તેર પ્રકાર જણાવવામાં આવ્યા છે, અથવા દેશચારિત્ર અને સકલચારિત્રની દષ્ટિએ વ્યવહારચારિત્રના બે પ્રકાર માનવામાં આવે છે. દેશચારિત્ર ત્રણ પ્રકારનું અને અન્ય દષ્ટિએ બાર પ્રકારનું છે. તેના ત્રણ ભેદ આ પ્રમાણે છે : આણુવ્રત, ગુણવ્રત અને શિક્ષાવ્રત. તથા બાર પ્રકાર આ પ્રમાણે છે : પાંચ અણુવ્રત, ત્રાણ ગુણવ્રત અને ચાર શિક્ષાવ્રત.
અહિંસા, સત્ય, ઔચાર્ય, બ્રહ્મચર્ય અને પરિગ્રહપ્રમાણ આ પાંચ અણુવ્રત છે. દિવ્રત, દેશવ્રત અને અનર્થદણ્ડવ્રત આ ત્રણ ગુણવ્રત છે. સામાયિક
૩૯
