________________
દ્વિતીય અધિકાર
સપ્ત તત્ત્વનું નિરુપણ (૨૮)
आसव बंधण संवर णिज्जर मोक्खा सपुण्णपावा जे । जीवाजीवविसेसा ते वि समासेण पभणामो ॥ २८ ॥ आम्रवबन्धनसंवरनिर्जरमोक्षाः सपुण्यपापा: ये। जीवाजीवविशेषाः तान् अपि समासेन प्रभणामः ।। २८ ॥
પુણ્ય અને પાપથી સંયુક્ત આસવ, બન્ધ, સંવર, નિર્જરા (અને) મોક્ષ - એ જીવાજીવની વિશેષતા છે. તેમને પણ અહીં સંક્ષેપમાં કહેવામાં આવે છે. ૨૮.
આસવ, બંધન આદિ સ્વતંત્ર નથી, પરંતુ તે જીવ અને અજીવ પદાર્થના સંયોગ તથા વિયોગથી નિષ્પન્ન પરિણામરૂપ હોય છે. આસવ વગેરે સાત તત્ત્વો જીવાજીવના જ વિશેષ ભેદ છે. તેમાં પાપ અને પુણ્ય ઉમેરાતાં કુલ નવ તત્ત્વો બને છે.
જીવ અને અજીવના સંયોજનથી બંધ થાય છે. તેનાથી કર્મનું આગમન થાય છે, તે આસવ છે. કર્મને રોકવું તે સંવર છે. કર્મનો અંશત: નાશ થવો તે નિર્જરા છે અને સર્વથા નાશ થવો તે મોક્ષ છે. આ કમોં શુભ હોય તો તે 'પુણ્ય' અને અશુભ હોય તો “પાપ” કહેવાય છે, જેનાથી સુખ દુઃખાદિની અનુભૂતિ થાય છે. આમ, જીવાજીવના પર્યાય-વિસ્તારરૂપ આસવાદિ દ્રવ્યો છે.
