________________
અવસ્થાવિશેષને મોક્ષ કહેવામાં આવે છે. - અહીં ભાવ અને દ્રવ્યની દષ્ટિએ મોક્ષના બે પ્રકાર જણાવવામાં આવ્યા છે.
જે ભાવોથી સમસ્ત કમનો ક્ષય થાય છે, તે ભાવમોક્ષ છે. અને તે કમનું આત્માથી પૃથક થવું તે દ્રવ્યમોક્ષ છે.
પુpય અને પાપ (૩૮). ' सुहअसुहभावजुत्ता पुण्णं पावं हवंति खलु जीवा। ... સાદું સુદ્દાઉ ગામે ગોવં પુષ્પ પાનિ પાવ ના ૨૮ || शुभाशुभभावयुक्ताः पुण्या पापा भवन्ति खलु जीवाः । सातं शुभायुर्नाम गोत्रं पुण्यं पराणि पापं च ॥ ३८ ॥
આ શુભ ભાવોથી યુક્ત જીવ પુણ્ય-જીવ અને અને અશુભ ભાવોથી યુક્ત જીવ પાપ - જીવ છે. સાતવેદનીય, શુભ આયુ, શુભ નામ, અને શુભ ગોત્ર તે પુણ્ય છે અને અન્ય (કર્મ) પાપ છે.
જીવ બે પ્રકારના છે : પુણ્યરૂપ અને પાપરૂપ. જે જીવ શુભ ભાવોથી યુક્ત છે તે પુણ્યરૂપ જીવ છે અને જે અશુભ ભાવોથી યુક્ત જીવ છે તે પાપરૂપ જીવ છે. અહીં પુણ્ય અને પાપની વ્યાખ્યા પણ આપવામાં આવી છે. "
જે સાતવેદનીય, શુભ આયુ, શુભ નામ અને શુભ ગોત્રરૂપ કર્યો છે તે પુણ્યરૂપ છે.
તથા અસાતવેદનીય, અશુભ આયુ, અશુભ નામ અને અશુભ ગોત્ર એ ચાર કર્યો પાપરૂપ છે.
એ નોંધપાત્ર છે કે અઘાતિ કર્મો પુણ્ય અને પાપ બંને સ્વરૂપના છે, પરંતુ સર્વ ઘાતિકર્મ પાપરૂપ જ છે.
૩૪
