________________
४२६
भगवतीसूत्र सर्वतः पुद्गलाश्छिद्यन्ते ? 'सबी पोग्गला विद्धंसति' सर्वतः पुद्गला: विध्वंसन्ते ? तेभ्यो जीवप्रदेशेभ्योऽधो भ्रंशन्ते ? 'सचओ पोग्गला परिविदसंति' सर्वतः पुद्गलाः परिध्वंसन्ते ? तज्जीव प्रदेशेभ्यो निःशेषतया परिभ्रंशन्ते ? 'सया समियं पोग्गला भिज्जति' सदासमितं निरन्तरं पुद्गलाः भिद्यन्ते ? पूछी है (सध्वओ पोग्गला छिज्जति) वे पुद्गल सर्वतः छेद को प्राप्त हो जाते हैं क्या ? अर्थात्-जब वे कर्म पुगल शिथिल आदि अवस्था में अल्पस्थिति अनुभाग आदि को लेकर उस आत्मा में बंधेगे-तो यह निश्चित है कि वे छेद को प्राप्त होकर-धीरे २ नष्ट ही होते रहेंगे-यही बात यहां गौतम ने मनु से प्रश्न के रूप में पूछी है ? (सन्यओ पोग्गला विद्ध संति ) क्या वे जीव के प्रदेशों से अध:पतित हो जाते हैं ? तात्पर्य यह है कि कर्म पुनकों का धीरे २ नष्ट होना अर्थात् निर्जरा होने से इसका यह मतलब नहीं है कि वे कर्म पुदल उस आत्मो से बिलकुल अपने सूलरूप से ही नष्ट हो जाते हैं-कारण द्रव्य का तो कभी नाश होता ही नहीं है-अतः " वे जीव के प्रदेशों से अधः पतित हो जाते हैं" लो इसका तात्पर्य ऐसा है कि वे वहां अल्पमात्रा में अकर्मरूप पर्याय से आक्रान्त होने लग जाते हैं-ऐसी स्थिति होते २ एक समय ऐसा भी आता है कि जब के कर्मपुद्गल बिलकुल ही रूप में-सर्वथा रूप महावीर प्रसुने । प्रश्न वा। पूछी छ. ( सव्वओ पोग्गला छिज्जंति ?) शु તે પુલનું સર્વથા છેદન થાય છે? એટલે કે-જ્યારે તે કમપુલે શિથિલ આદિ અવસ્થામાં અલ્પરિસ્થતિ, અનુભાગ આદિથી યુક્ત થઈને તે આત્મામાં બધાય છે–જમા થાય છે એ વાત નક્કી જ છે કે તેઓનું ધીરે ધીરે છેદન થતું રહેશે–તેઓ ધીરે ધીરે નષ્ટ થતાં રહેશે. એ જ વાત ગૌતમ સ્વામીએ मा प्रश्न पूछी छ. ( सव्वओ पोग्गला विद्धंसति) शुते भरत ना આત્મપ્રદેશમાંથી ખરી પડે છે ખરાં?
આ પ્રશ્નને ભાવાર્થ નીચે પ્રમાણે છે–કર્મપુલોનું ધીરે ધીરે નષ્ટ થવું એટલે કે નિર્જરા થવી. પણ તેને એ અર્થ નથી થતું કે તે કર્મપુલ તે આત્મામાંથી બિલકુલ પિતાના મૂળ રૂપમાંથી નષ્ટ થઈ જાય છે, કારણ કે દ્રવ્યને તે કદી નાશ જ થતું નથી. એટલે “તે જીવના પ્રદેશમાંથી અધઃ पतित थs onय छे."
આ કથનનું તાત્પર્ય એવું સમજવું કે તેઓ ત્યાં અલ્પમાત્રામાં અકર્મ રૂપ પર્યાયમાં આવી જવા માંડે છે, આમ થતાં થતાં એક સમય એ પણ
