Sutra Kritanga Sutra

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain

Page 452

ਇਸਤਰੀ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਪੁਰਸ਼ ਜਾਂ ਨਪੁੰਸਕ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਜੀਵ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਵਾਯੂਕਾਇਆ (ਹਵਾ) ਦਾ ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਫੇਰ ਬੜੇ ਹੋ ਕੇ ਉਹ ਬਨਸਪਤਿ, ਹੋਰ ਤਰਸ ਤੇ ਸਥਾਵਰ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਇਹ ਜੀਵ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਕਾਈਆਂ ਦੇ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਭੋਜਨ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਸ ਨੂੰ ਪਚਾ ਕੇ ਅਪਣੇ ਸ਼ਰੀਰ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਲ ਲੈਂਦੇ ਹਨ । ਉਨਾਂ ਉਹ ਪਰਿਸਰਪ ਸਥਲਚਰ ਪੰਚਇੰਦਰੀਆਂ ਤਰਿਯੰਚ ਦੇ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਵਰਨ, ਗੰਧ, ਰਸ, ਸਪਰਸ਼, ਅਕਾਰ-ਪ੍ਰਕਾਰ, ਢਾਂਚੇ ਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਸਰੀਰ ਆਖੇ ਗਏ ਹਨ । ਅਜਿਹਾ ਤੀਰਥੰਕਰ ਦੇਵ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ।
| ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਬਾਹਾਂ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਜਮੀਨ ਤੇ ਚਲਣ ਵਾਲੇ ਭੁਜਰਿਸਰਪ ਆਦਿ ਪੰਚ ਇੰਦਰੀ ਤਰਿਯੰਚ ਹਨ ਉਨਾਂ ਬਾਰੇ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਆਖਿਆ ਹੈ । ਭੁਜਾ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਜਮੀਨ ਤੇ ਚਲਣ ਵਾਲੇ ਗੋਹ, ਨੇਊਲਾ, ਸਿੰਘ, ਸਰਟ, ਸਲੱਕ, ਸਰਘ, ਖਰ, ਹਿਲ ਵਿਸਵੰਬਰ, ਮੁਸ਼ਕ, ਸੰਗੁਸ, ਪਦਲਾਲਿਤ, ਬਿੱਲੀ ਜੋਧ ਤੇ ਚਾਰ ਪੈਰ ਵਾਲੇ ਜੀਵ ਹਨ । ਇਹ ਜੀਵ ਅਪਣੇ ਅਪਣੇ ਬੀਜ , ਤੇ ਅਵਕਾਸ਼, ਰਾਹੀ ਉਤਪਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਪਰਿ ਸਰਪਜੀਵਾਂ ਦੀ ਤਰਾਂ ਇਹ ਜੀਵ ਇਸਤਰੀ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਸੰਭੋਗ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਗੱਲਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਸੀ ਮਾਂ ਜਾ ਚੁਕੀਆਂ ਹਨ । ਇਹ ਜੀਵ ਵੀ ਅਪਣੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਪਚਾਕੇ ਸ਼ਰੀਰ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਲ ਲੈਂਦੇ ਹਨ । ਇਨਾਂ ਅਨੇਕ ਜਾਤ ਵਾਲੇ ਭੁਜ ਪਰਿਸਰ ਸਥਲਚਰ ਪੰਚ ਇੰਦਰੀ ਤਰਿਯੰਚ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਰੰਗ ਵਾਲੇ ਸ਼ਰੀਰ ਤੀਰਥੰਕਰ ਭਗਵਾਨ ਨੇ ਆਖੇ ਹਨ । | ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ੍ਰੀ ਤੀਰਥੰਕਰ ਭਗਵਾਨ ਨੇ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਅਕਾਸ਼, ਵਿਚ ਉੜਨ ਵਾਲੇ ਤਰਿਯੰਚ ਆਖੇ ਹਨ ਜਿਸ ਤਰਾਂ ਚਰਮ ਪੰਛੀ, ਰੋਮ ਪੰਛੀ, ਵਿਤੱਤ ਪੰਛੀ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤਿ ਬਾਰੇ ਭਗਵਾਨ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਿਹਾ ਹੈ । ਉਹ ਪ੍ਰਾਣੀ ਅਪਣੀ ਉਤਪਤੀ ਯੋਗ ਬੀਜ ਤੇ ਅਵਕਾਸ਼ ਰਾਹੀਂ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸਤਰੀ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਸੰਭੋਗ ਤੋਂ ਇਨਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਜੀਵ ਗਰਭ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਕੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਮਾਂ ਦੇ ਸਨੇਹ ਦਾ ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਫੇਰ , ਬੜੇ ਹੋ , ਕੇ ਬਨਸਪਤਿ ਕਾਇਆ ਤਰਸ ਅਤੇ ਸਥਾਵਰ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਨਾਂ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਜਾਤ ਵਾਲੇ ਚਰਮਪੰਛੀ ਆਦਿ ਅਕਾਸ਼ਚਾਰੀ, ਪੰਚਇੰਦਰੀ ਰਿਅੰਚ ਤੇ ਹੋਰ ਸ਼ਰੀਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਜਿਹਾ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ । 57 ! | ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੀਰਥੰਕਰਾ ਨੇ ਹੋਰ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਜਗਤ ਵਿਚ ਕਈ ਪ੍ਰਾਣੀ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਯੋਨੀਆਂ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਸਥਿਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਵਾਧਾ ਪਾਂਦੇ ਹਨ । ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਯੋਨੀਆਂ ਵਿਚ ਉਤਪਨ, ਸਥਿਤ, ਵਧਦੇ, ਉਹ ਜੀਵ ਅਪਣੇ ਪੂਰਵ ਕਰਮਾ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
( 218 ) .