Sutra Kritanga Sutra

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain

Page 450

ਦੁੱਧ ਤੇ ਘੀ ਦਾ ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਹ ਫੇਰ ਵਧਦੇ ਫੁਲਦੇ ਉਹ ਜੀਵ ਚੱਲ ਕੁਲਮਾਸ ਤੇ ਤਰੱਸ ਸਥਾਵਰ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਜੀਵ ਪ੍ਰਵੀ ਆਦਿ ਕਾਇਆ ਦਾ ਭੋਜਨ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਬਨਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਰਮ ਭੂਮੀ, ਅਕਰਮ ਭੂਮੀ, ਅੰਤਰ ਦੀਪ, ਆਰਿਆ ਤੇ ਮਲੇਛ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸ਼ਰੀਰ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਰੰਗਾ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਜਿਹਾ ਤੀਰਥੰਕਰਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ।56
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ੍ਰੀ ਤੀਰਥੰਕਰ ਨੇ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਪੰਜ ਇੰਦਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਜਲਚਰ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਤਰਿਚ (ਪਸ਼ੂ ਯੋਨੀ) ਦੇ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਮੱਛੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸੁਰਮਾਰ ਤਕ ਦੇ ਜੀਵ : ਪੰਜਇੰਦਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਜੀਵ ਜਲਚਰ ਤਰਿਯੰਚ ਹਨ। ਇਹ ਜੀਵ ਅਪਣੇ ਬੀਜ ਤੇ ਅਵਕਾਸ਼ (ਸਥਾਨ)ਅਨੁਸਾਰ ਇਸਤਰੀ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਸੰਗ ਹੋਣ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪੂਰਵ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਗਰਭ ਵਿਚ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਫੇਰ ਉਹ ਜੀਵ ਗਰਭ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਮਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਦਾ ਇਕ ਅੰਸ਼ ਦਾ ਅੱਜ ਭੋਜਨ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਫੇਰ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਪੂਰੀ ਕਰਕੇ ਬਾਹਰ ਆਕੇ ਕੋਈ ਆਂਡੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ, ਕੋਈ ਪੋਜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਨਮਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਅੰਡਾ ਫੁਟੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਜਲਚਰ ਜੀਵ ਬਾਲਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਵਿਚ ਜਲ , ਦੇ ਸਨੇਹ ਦਾ ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਫੇਰ ਬੜੇ ਹੋ ਕੇ ਉਹ ਜੀਵ ਬਨਸਪਤਿ ਕਾਇਆ ਦਾ ਤੇ ਹੋਰ ਤਰਸ-ਸਥਾਵਰ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਜੀਵ ਪ੍ਰਵੀ ਆਦਿ ਦੇ ਸ਼ਰੀਰ ਦਾ ਵੀ ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਹ
ਟਿਪਣੀ 56 :-1) ਇਕ ਖੁਰ ਵਾਲੇ ਜੀਵ-ਘੋੜਾ, ਗਧਾ ਆਦਿ ਦੇ ਖੁਰ ਵਾਲੇ ਜੀਵ--ਗਾਂ, ਮੱਝ ਆਦਿ ਨੱਖਯੁਕਤ-ਹਾਡੀ. ਗੇਂਡਾ ਆਦਿ ਪੰਜੇ ਇੰਦਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਜੀਵ ਹਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਤਰਾਂ ਹੈ । 2) ਆਂਡੇ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵ ਪਹਿਲਾਂ ਹਵਾ ਦਾ ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਫੇਰ ਵੱਡੇ ਹੋਕੇ ਪ੍ਰਥਵੀ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਬਨਸਪਤਿ ਕਾਇਆ, ਤਰੱਸ ਤੇ ਸਥਾਵਰ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਰਪ ਅਜਗਰ ਦਾ ਵਰਨਣ ਹੈ ਜੋ ਛਾਤੀ ਦੇ ਬਲ ਨਾਲ ਸਿਰਕੇ ਚਲਦੇ ਹਨ ।
3) ਚਰਮਕੀਟ, ਬਗੁਲੀ ਚਰਮਪਛੀ ਹੈ, ਰਾਜਹੰਸ, ਸਾਰਸ਼, ਬਲਾਂ, ਕੌਂ ਪੰਛੀ ਹੈ । ਢਾਈ ਦੀਪ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੇ ਪੰਛੀ ਸਮਦ ਪੰਛੀ ਅਤੇ ਵਿਤੱਤ ਪੰਛੀ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਮਾਦਾ ਆਪਣੇ ਅੰਡੇ ਨੂੰ ਢਕ ਕੇ ਬੈਠਦੀ ਹੈ । ਗਰਭ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੱਚਾ ਬਾਹਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਬਾਅਦ ਇਹ ਜੀਵ ਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਦਿਤਾ ਭੋਜਨ ਹਿਣ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
( 216 )