Sutra Kritanga Sutra

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain

Page 497

ਹੈ । ਉਹ ਜੀਵ ਪ੍ਰਾਣੀ ਵੀ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਤਰੱਸ ਵੀ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਜੀਵਾ ਪੱਖੋਂ ਸ਼ਾਵਕ ਦਾ ਪਛਖਾਨ ਸਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਪਛਖਾਨ ਨੂੰ ਗਲਤ ਆਖਨਾ ਨਿਆ ਸੰਗਤ ਨਹੀਂ।
ਜੋ ਤਰੱਸ ਤੇ ਸਥਾਵਰ ਪ੍ਰਾਣੀ ਸ਼ਾਵਕ ਰਾਹੀਂ ਮਿੱਥੀ ਹੱਦ ਤੇ ਬਾਹਰ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾ ਦਾ ਵਕ ਨੇ ਵਰਤ ਗ੍ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮਰਨ ਤਕ ਦੰਡ ਦੇਣ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਉਹ ਪ੍ਰਾਣੀ ਉਸ ਉਮਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੱਦ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਤਰੱਸ ਤੇ ਸਥਾਵਰ ਦੋਹਾ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਨਮ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਜਿਸ ਦਾ ਵਕ ਨੇ ਵਰਤ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮੌਤ ਤਕ ਦੰਡ ਦੇਣ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਜੀਵਾ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਵਕ ਦਾ ਪਛਖਾਨ ਸਹੀ ਪਛਖਾਂਨ ਹੈ । ਉਹ ਪ੍ਰਾਣੀ ਵੀ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤਰੱਸ ਵੀ ਅਖਵਾਂਦੇ ਹਨ । ਭਗਵਾਨ ਗੌਤਮ ਆਖਦੇ ਹਨ, ਭੂਤ, ਭਵਿੱਖ ਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਤਿੰਨ ਕਾਲ ਵਿਚ ਕਦੇ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਸਾਰੇ ਤਰੱਸ ਪ੍ਰਾਣੀ ਮਰ ਕੇ ਸੰਥਾਵਰ ਹੋ ਜਾਣ । ਰੱਸ ਅਤੇ ਸਥਾਵਰ ਪ੍ਰਾਣੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਰਹਿਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਆਖਣਾ ਗਲਤ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਅਜੇਹੀ ਪਰਿਆਏ (ਅਵਸਥਾ) ਨਹੀਂ, ਜਿਥੇ ਵਕ ਦਾ ਪਛਖਾਨ ਹੋ ਸਕੇ । 80 ।
ਭਗਵਾਨ ਗੋਤਮ ਨੇ ਉਦਕ ਨੂੰ ਕਿਹਾ “ਹੇ ਆਯੂਸ਼ਮਾਨ ਉਦਕ ! ਜੋ ਪੁਰਸ਼ ਸ਼੍ਰੋਮਣਾ ਜਾਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤਿ ਦੋਸਤੀ ਰੱਖਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀ ਗਿਆਨ, ਦਰਸ਼ਨ, ਚਾਰਿਤਰ ਪਾ ਕੇ ਵੀ, ਪਾਪ ਕਰਮ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰਥਾ-ਰਖਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀ, ਪਰਲੋਕ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਉਲਟ ਜੋ ਪੁਰਸ਼ ਸ਼ਮਣ, ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰਦਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਰਖਦਾ ਹੈ ਜੋ ਗਿਆਨ, ਦਰਸ਼ਨ ਚਾਰਿਤ ਤੇ ਤਪ ਰਾਹੀਂ ਪਾਪ ਕਰਮ ਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਮਰਥ ਹੈ ਉਸ ਦਾ ਨਿਸ਼ਚੈ ਹੀ ਪਰਲੋਕ ਸੁਧਰਦਾ ਹੈ ।
1
ਭਗਵਾਨ ਗੌਤਮ ਦੇ ਇਸ ਕਥਨ ਨੂੰ ਪੋਡਾਲ ਪੁਤਰ ਨੇ ਉਦੱਕ ਨੇ ਅਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਵਾਪਸ ਉਥੇ ਹੀ ਪਰਤਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਜਿਥੋਂ ਉਹ ਆਏ ਸਨ । ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਉਦਕ ਨੂੰ ਰੋਕ ਕੇ ਭਗਵਾਨ ਗੌਤਮ ਨੇ ਕਿਹਾ “ਹੇ
ਆਯੁਸ਼ਮਾਨ ਉਦਕ ! ਜੋ ਪੁਰਸ਼ ਸ਼੍ਰੋਮਣ ਜਾਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੇ ਕਰੀਬ ਆ ਕੇ ਇਹ ਵੀ ਆਗਿਆ, ਧਰਮ ਸੰਬੰਧੀ ਵਚਨ ਸੁਣ ਕੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਧਾਰਨ ਕਰ ਕੇ, ਸੁਖਮ ਬੁਧੀ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਕਰੇ । ਮੈਨੂੰ ਕਲਿਆਕਾਰੀ ਵਸਤੂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਹੈ । ਅਜੇਹਾ ਸੋਚ ਕੇ ਉਹ, ਉਸ ਮਹਾਪੁਰਸ਼ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰੇ, ਉਪਕਾਰ ਸੋਚੇ ਬੰਦਨ ਨਮਸਕਾਰ ਕਰੇ, ਸਤਿਕਾਰ ਕਰੇ, ਸਨਮਾਨ ਕਰੇ, ਉਸ ਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਆਪਣੇ ਲਈ ਕਲਿਆਨਕਾਰੀ, ਮੰਗਲਕਾਰੀ ਦੇਵ ਸਵਰੂਪ ' ਤੇ ਚੈਤਯ (ਗਿਆਨ) ਸਵਰੂਪ ਸਮਝ ਕੇ ਉਪਾਸਨਾ ਕਰੇ। ਜਿਸ ਨੇ ਇਕ ਦੁਪੱਵੀ ਧਰਮ ਦਾ ਸਮਝਾ ਕੇ ਉਪਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤਿ ਆਦਰ ਭਾਵ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨਾ ਸਤ ਪੁਰਸਾ ਦਾ ਕਰਤੱਵ ਹੈ । ਗੌਤਮ ਭਗਵਾਨ ਦੀ ਗੱਲ
263