Sutra Kritanga Sutra

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain

Page 453

ਸਦਕਾ, ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਯੋਨੀਆਂ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਪਾਣੀ, ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਰੱਸ ਤੇ ਸਥਾਵਰ ਪੁਦਗਲਾ ਦੇ ਸਚਿਤ ਤੇ ਅਚਿਤ ਸ਼ਰੀਰ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਜੀਵ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਤਰੱਸ ਤੇ ਸਥਾਵਰ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਸਨੇਹ (ਰਸ) ਦਾ ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਜੀਵ ਪ੍ਰਵੀ ਆਦਿ ਦੇ ਸ਼ਰੀਰ ਦਾ ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਤਰੱਸ ਸਥਾਵਰ ਜੂਨ ਵਿਚ ਉਤਪਨ, ਉਨਾ ਦੇ ਆਸਰੇ ਰਹਿਨ ਵਾਲੇ, ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੇ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਰੰਗ ਵਾਲੇ ਸ਼ਰੀਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਅਜੇਹਾ ਤੀਰਥੰਕਰ ਭਗਵਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ । ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਬੱਠ ਤੇ ਮੂਤਰ ਵਿਚ ਵਿਕਲ ਇੰਦਆਂ ਜੀਵ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਗਉ, ਮੱਝ ਦੇ ਸ਼ਰੀਰ ਦੇ ਚਰਮ ਕੀਟ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । 58 | ਇਸ ਤੋਂ ਵਾਅਦ ਸ੍ਰੀ ਤੀਰਥੰਕਰ ਦੇਵ ਨੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਇਸ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅਨੇਕਾ ਜੀਵਜੂਨਾ ਵਿੱਚ ਉਤਪਨ ਹੋਕੋ, ਕਰਮ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਨਾਲ, ਵਾਯੂ ਯੋਨੀਕ ਅੱਪ ਕਾਇਆ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ! ਉਹ ਪ੍ਰਾਣੀ ਅੱਧਕਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਤਰੱਸ ਤੇ ਸਥਾਵਰ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੇ ਸਚਿਤ ਤੇ ਅਚਿਤ ਸ਼ਰੀਰ ਵਿੱਚ ਅਕਾਦੀਆ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਨਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ । ਅਪਕਾਇਆਂ ਵਾਯੂ ਨਾਲ ਬਨੇ ਹੋਏ, ਵਾਯੂ ਰਾਂਹੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਵਾਯੂ ਨਾਲ ਧਾਰਨ ਕੀਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਉਪਰ ਦੀ ਹਵਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਪਰ, ਹੋਠਾਂ ਦੀ ਹਵਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਹੇਠਾ, ਤਿਰਛੀ ਹਵਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਤਿਰਛੇ ਨੂੰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਅਪਕਾਇਆ (ਜਲ) ਦੇ ਕੁਝ ਨਾਊ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ-ਐਸਹਿਮ (ਬਰਫ) ਮਿਹਿਕਾ (ਕੋਤਾ) ਕੱਗੇ (ਔਲੇ) ਹਰਤਨ ਤੇ ਸ਼ੁਧ ਜਲ । ਇਹ ਜੀਵ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਤਰੱਸ ਤੇ ਸਥਾਵਰ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੇ ਸਨੇਹ ਦਾ ਭੋਜਨ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਦੇ ਹਨ ਇਹ ਜੀਵ ਪ੍ਰਵੀ ਆਦਿ ਦੇ ਸ਼ਰੀਰ ਤੋਂ ਵੀ ਭੋਜਨ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਨੂੰ ਪਚਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਲਦੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਰਸ ਸਬਾਵਰ ਯੋਨੀ ਵਿੱਚ ਉਤਪਨ ਔਸ਼ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਸੁਧ ਪਾਣੀ ਤੱਕ ਦੇ ਜੀਵਾ ਹੋਰ ਰੰਗ, ਰੂਪ, ਗੰਧ, ਰਸ, ਸਪਰਸ਼, ਅਕਾਰ, ਪ੍ਰਕਾਰ ਤੇ ਸ਼ਰੀਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਜੇਹਾ ਤੀਰਥੰਕਰਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ । ਟਿਪਣੀ ਮੁਤਰ 58 :- ਪੰਜ ਇੰਦਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਾਣੀ ਦੇ ਭੋਜਨ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਾਸਤਰ ਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਸੂਤਰ ਵਿਚ ਵਿਕਲ ਇੰਦਰੀ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੀ ਉਤਪਤਿ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਜੋ ਪਾਣੀ ਰੋਮ ਤੇ ਸੁਖਾਵਰ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੇ ਸਚਿਤ ਤੇ ਅਚਿਤ ਸ਼ਰੀਰ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਸੇ ਪ੍ਰਾਣੀ ਦੇ ਸ਼ਰੀਰ ਦੇ ਸਹਾਰ ਵਾਧਾ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਉਹ ਵਿਕਲ ਇੰਦ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਮਨੁਖ ਸ਼ਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕੰ, ਲੀਖ, ਖਟਮਲ ਦੀ ਉਤਪਤ · ·ਟਿਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ । ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅਚਿਤ (ਬੇਜਾਨ) ਸ਼ਰੀਰ ਵਿਚ ਅਤੇ ਵਿਕਲ ਇੰਦਰੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ਰੀਰ ਵਿਚ ਕਿਰਮ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਜੀਵ ਹੋਰ ਜੀਵਾਂ
( 219 ) ,